Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Οι τίτλοι στα περισσότερα δυτικά Μέσα Ενημέρωσης είναι σχεδόν ταυτόσημοι: «Ο κόσμος ενωμένος ενάντια στη Ρωσία». «Η Μόσχα απομονωμένη». «Όλοι εναντίον ενός».
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Μόσχα έχει απομονωθεί πολιτικά και έχει πνιγεί οικονομικά, καθώς σφίγγει η θηλιά των κυρώσεων γύρω από τη Ρωσία.
Στην τελευταία ψηφοφορία στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ την περασμένη Πέμπτη, 140 κράτη ενέκριναν το ψήφισμα με το οποίο καταδικάζεται η ρωσική εισβολή. Μόνο τέσσερα κράτη υποστήριξαν τη ρωσική θέση. Άλλες 38 χώρες απείχαν και 10 δεν ήταν παρούσες στην ψηφοφορία. Σε απλά μαθηματικά: Το 72,5% των χωρών μελών του ΟΗΕ καταδίκασαν τη Μόσχα.
Ωστόσο, μια εντελώς διαφορετική εικόνα προκύπτει αν εξετάσουμε τον πληθυσμό των χωρών που εκπροσωπήθηκαν στην ψηφοφορία.
Ο παγκόσμιος πληθυσμός είναι σήμερα περίπου 7,9 δισεκατομμύρια. Ο πληθυσμός των χωρών που δεν ψήφισαν κατά της Ρωσίας είναι πάνω από 4,18 δισεκατομμύρια. Δηλαδή, πολύ πάνω από το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού έχουν κυβερνήσεις που δεν ακολουθούν τη θέση της Δύσης. Τρεις από τις τέσσερις χώρες που μαζί με τη Ρωσία καταψήφισαν το ψήφισμα είναι από τις πιο πολυπληθέστερες στον κόσμο. Δέκα από τις 38 που απείχαν έχουν επίσης πολύ μεγάλο πληθυσμό. Δεκαεννιά είναι χώρες της Αφρικής, τέσσερις είναι πυρηνικές δυνάμεις ή έξι, αν συνυπολογιστούν η Βόρεια Κορέα και το Ιράν.
Η γεωγραφία των κυρώσεων
Φυσικά, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι τα κράτη που υποστήριξαν τη θέση της Ουάσιγκτον και των συμμάχων της είναι εκείνα που χρησιμοποιούν σχεδόν όλες τις σύγχρονες τεχνολογίες, ανεξάρτητα από το αν είναι στρατιωτικές ή ειρηνικές. Τα κράτη που επέβαλαν κυρώσεις στη Ρωσία παράγουν επίσης τα δύο τρίτα του παγκόσμιου ΑΕΠ. Ποιες χώρες όμως εμπλέκονται στην πραγματικότητα στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας; Οι χώρες μέλη της ΕΕ, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ελβετία, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Ταϊβάν.
Από την άλλη πλευρά, οι χώρες που δεν έχουν επιβάλλει κυρώσεις είναι ολόκληρη η Λατινική Αμερική. Όχι μόνο η Κούβα και η Βενεζουέλα, από τις οποίες θα το περίμενε κανείς, αλλά όλες: Το Μεξικό, η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Χιλή, η Ουρουγουάη, ακόμη και χώρες όπως η Γουατεμάλα, ο Παναμάς και το Πουέρτο Ρίκο που εξαρτώνται λίγο πολύ από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην Ασία, επίσης, δεν έχουν επιβάλει κυρώσεις οι Φιλιππίνες, αλλά και η Ινδονησία, η Ταϊλάνδη, το Βιετνάμ, το Λάος, η Καμπότζη, η Ινδία, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και η Σρι Λάνκα. Στην Εγγύς και Μέση Ανατολή, η Τουρκία-αν και μέλος του ΝΑΤΟ και το Ισραήλ παραμένουν αμέτοχοι. Αλλά και οι σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία, καθώς και το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ομάν.
Όλη η Αφρική δεν μετέχει στις κυρώσεις
Ολόκληρη η αφρικανική ήπειρος, παρά όλες τις εχθροπραξίες και τις περιφερειακές συγκρούσεις, δεν μετέχει επίσης στις κυρώσεις. Αν και πολλά αφρικανικά κράτη ψήφισαν υπέρ του ψηφίσματος-καταδίκης της Ρωσίας στον ΟΗΕ. Επιπλέον, υπάρχουν απτά συμφέροντα: Η τροφή της Αφρικής εξαρτάται από τα σιτηρά της Ρωσίας. Οι δυτικές κυρώσεις έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις οδούς μεταφοράς σιτηρών, καθιστώντας το σιτάρι για παράδειγμα, τουλάχιστον 30% πιο ακριβό. Η απειλή του λιμού στη Μαύρη Ηπειρο, λόγω των κυρώσεων, είναι υπαρκτή. Η Δύση καλά κάνει φυσικά και υπερασπίζεται τις αξίες της, αλλά για την Αφρική αυτό σημαίνει πείνα!
Πρακτικά: Ολόκληρος ο παγκόσμιος Νότος μένει εκτός των κυρώσεων. Σε αυτόν τον Παγκόσμιο Νότο, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία εμφανίζεται κυρίως ως ένας πόλεμος ανάμεσα σε κράτη του Βορρά-μια «πολυτέλεια» για τις πλούσιες χώρες. Από αυτό το πρίσμα, η μαρτυρική Ουκρανία δεν εμφανίζεται ως μια συμπαθής χώρα που μάχεται ενάντια στον εισβολέα, αλλά ως άλλη μία χώρα του «εκμεταλλευτικού Βορρά». Όπως έγραψαν μάλιστα οι Financial Times, «η Δύση, με τα διπλά μέτρα και σταθμά που χρησιμοποιεί στις διεθνείς σχέσεις, εκνευρίζει πολλά κράτη και πληθυσμούς στον παγκόσμιο Νότο. Η πολιτική κυρώσεων απέδειξε επίσης την ικανότητα και τη βούληση της Δύσης να τιμωρεί ανελέητα όλους όσοι δεν συμμορφώνονται με τις δικές της πολιτικές».
Πριν από σχεδόν 30 χρόνια, ο διάσημος Αμερικανός συγγραφέας Σάμιουελ Χάντιγκτον είχε προκαλέσει τεράστια αναταραχή με την ανάλυσή του για τη «Σύγκρουση των πολιτισμών». Ο Χάντιγκτον μίλησε τότε για τη νέα μορφή των διεθνών σχέσεων στη μετα-Ψυχροπολεμική εποχή. Ισχυρίστηκε ότι «ο βασικός άξονας των συγκρούσεων στη σύγχρονη εποχή θα μετατοπισθεί από την πολιτική και την οικονομία στην αντιπαράθεση των πολιτισμών. «Οι συγκρούσεις πολιτισμών θα κυριαρχήσουν στην παγκόσμια πολιτική σκηνή» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Χάντιγκτον στο επίμαχο έργο του. Μήπως είχε κάποιο δίκιο ο μακαρίτης Χάντιγκτον;
