Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Ένα σχέδιο «Μάρσαλ» για την ενέργεια στην Ευρώπη; Μνήμες από τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο ξύπνησε η ανακοίνωση του προέδρου Τζο Μπάιντεν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα προμηθεύσουν την Ευρώπη με 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) μέχρι το τέλος του χρόνου και με 50 δισεκατομμύρια ως το 2030.Με το αζημίωτο, βέβαια…
Αναμφίβολα, η πρόθεση είναι καλή, το πολιτικό μήνυμα προς τη Μόσχα είναι σαφές και ισχυρό, αλλά η υποσχεθείσα ποσότητα LNG είναι πολύ μικρή. Για παράδειγμα, η Γερμανία εισάγει περίπου το 50% του φυσικού της αερίου από τη Ρωσία και πέρυσι πήρε σχεδόν το 20% των ρωσικών εξαγωγών φυσικού αερίου. Η Ιταλία καταναλώνει κάθε χρόνο 70 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, με το 43% να εισάγεται από τη Ρωσία. Με λίγα λόγια η γειτονική μας χώρα παίρνει από την Gazprom περίπου τη διπλάσια ποσότητα αερίου από όση θα στείλουν οι Αμερικανοί.
Η ευρωπαϊκή σύνοδος κορυφής την περασμένη Παρασκευή δεν έλυσε το πρόβλημα. Οι χώρες του Νότου είχαν στόχο να καθοριστεί πλαφόν στη αγορά χονδρικής, στο φυσικό αέριο και να αποφασιστεί ότι η αγορά ενέργειας θα γίνει κεντρικά από τις Βρυξέλλες – όπως έγινε ακριβώς και με τα εμβόλια κατά την πανδημία – προκειμένου να εξασφαλιστούν πιο φθηνές τιμές και ως εκ τούτου να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της ενεργειακής ακρίβειας. Στις προτάσεις αυτές αντέδρασαν έντονα οι Βόρειοι- οι Γερμανοί και οι Ολλανδοί κυρίως- και τελικά αποφασίστηκε μεν ,κοινή αγορά ενέργειας, αλλά σε «εθελοντική βάση». Το κείμενο των συμπερασμάτων αναφέρει : «Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα συνεργαστούν επειγόντως για την εθελοντική κοινή αγορά φυσικού αερίου, LNG και υδρογόνου, κάνοντας βέλτιστη χρήση του συλλογικού πολιτικού βάρους και της αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της για να μειώσουν τις τιμές στις διαπραγματεύσεις». Ως συνήθως οι αποφάσεις θυμίζουν ένα ποτήρι μισογεμάτο ή μισοάδειο, ανάλογα με τα συμφέροντα της κάθε χώρας. Η Κομισιόν δεσμεύτηκε πάντως να παρουσιάσει τις προτάσεις της τον Μάιο, θυμίζοντας τη γνωστή παροιμία «Ζήσε Μάη να φας τριφύλλι» …
Προς το παρόν το φυσικό αέριο θα συνεχίσει να ρέει από τη Σιβηρία και αν επιμείνει ο Πούτιν να πληρώνουν οι Ευρωπαίοι σε ρούβλια, θα υπάρξουν εμπόδια. Αλλά αν κλείσουν οι βρύσες, είτε από τον Πούτιν είτε από την ΕΕ, είναι σαφές ότι θα υπάρξει πρόβλημα. Η Ευρώπη δεν είναι έτοιμη ,δεν διαθέτει άμεσα επαρκείς εναλλακτικές λύσεις.
Νίκησαν η Ισπανία και η Πορτογαλία
Η συζήτηση για την ενέργεια στη σύνοδο κορυφής κράτησε άλλωστε 9,5 ολόκληρες ώρες .Οι χώρες του Νότου πίεσαν βέβαια για να υιοθετηθούν οι απόψεις τους, αλλά μόνο ο Ισπανός σοσιαλιστής πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ, σε συνεργασία με τον Πορτογάλο ομοϊδεάτη και ομόλογό του Αντόνιο Κόστα, έδωσαν πραγματική μάχη. Και τα κατάφεραν, φυσικά για τις χώρες τους. «Η ΕΕ επιβεβαίωσε την εξαίρεση της Ισπανίας και της Πορτογαλίας να μπορούν να μειώσουν μονομερώς την τιμή της ενέργειας στις δύο χώρες ,εκτός του κοινοτικού πλαισίου», ανακοίνωσαν περιχαρείς οι δύο πρωθυπουργοί στους δημοσιογράφους. «Μπορούμε τώρα να μειώσουμε και με τη βούλα της ΕΕ τις τιμές του φυσικού αερίου και του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ισπανία», είπε ο Σάντσεθ. «Θα θεσπίσουμε πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου ώστε η αύξησή της να μην έχει αντίκτυπο στην τιμή του ρεύματος» συμπλήρωσε ο Κόστα. Αναμφίβολα, στην επιτυχία αυτή των Ιβήρων συνέβαλε και το γεγονός ότι οι δύο χώρες είναι σχετικά αποκομμένες από τα ευρωπαικά ενεργειακά δίκτυα. «Ενεργειακά, η Ιβηρική δεν είναι χερσόνησος, αλλά νησί», είπε ο Κόστα.
Το χέρι στο τραπέζι
Για να γίνει αυτό βέβαια, ο Σάντσεθ χρειάστηκε να χτυπήσει το χέρι του στο τραπέζι και να αποχωρήσει έξαλλος από τη σύνοδο κορυφής-προσωρινά-όπως ανέφεραν διπλωματικές πηγές. «Πάω να πάρω λίγο αέρα !», φώναξε ο Σάντσεθ στους εμβρόντητους ηγέτες, καθώς υπήρχαν ήδη διαρροές για ισπανικό βέτο. Όταν ο Σάντσεθ βγήκε έξω, κάποιοι άλλοι πρωθυπουργοί τον ακολούθησαν και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ χρειάστηκε να διακόψει τη συνεδρίαση. Ο Ισπανός πρωθυπουργός επέστρεψε στην αίθουσα μόνο όταν η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τον ενημέρωσε ότι οι υπόλοιποι ηγέτες συμφώνησαν να δώσουν «ειδική εξαίρεση» στην Μαδρίτη και τη Λισαβόνα. έκανε. «Συμφωνήσαμε να υπάρξει μια ειδική μεταχείριση για την Ιβηρική Χερσόνησο, ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν αυτήν την πολύ συγκεκριμένη κατάσταση με τις τιμές της ενέργειας», δήλωσε η φον ντερ Λάιεν, μετά τη σύνοδο κορυφής. Ήταν το πολιτικό μήνυμα ότι στην Ισπανία και την Πορτογαλία δόθηκε περιθώριο να δράσουν μόνες τους.
Όπως γράφει μάλιστα η El Pais, ακόμη και ο Γερμανός καγκελάριος Ολαφ Σολτς αναγκάστηκε να συγχαρεί τους δύο Ιβηρες πρωθυπουργούς για τη δυναμική προάσπιση των εθνικών τους συμφερόντων.
Είναι αλήθεια ότι ο Ισπανός πρωθυπουργός δεν κατάφερε να πείσει τη Γερμανία να αλλάξει το ευρωπαϊκό ενεργειακό μοντέλο, μια σίγουρα μη ρεαλιστική φιλοδοξία, αλλά με την εξαίρεση που έλαβε, θα μπορέσει να κατευνάσει την κοινωνική δυσαρέσκεια.
«Τον Ισπανό πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ τον είχαν συγκρίνει με τον Δον Κιχώτη που πάλευε με τους ανεμόμυλους, αλλά η αλήθεια είναι ότι, μετά από δύο μέρες στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής, ο πολυμήχανος Σάντσεθ απέσπασε από την ΕΕ την ιβηρική εξαίρεση για την οποία είχε αγωνιστεί τόσο σκληρά», γράφει η ισπανική La Vanguardia. Και τώρα, η Ισπανία και η Πορτογαλία θα παρουσιάσουν αυτή την εβδομάδα την πρότασή τους στις Βρυξέλλες .Σε 15 ημέρες τα μέτρα αυτά ενδέχεται να τεθούν σε ισχύ, επισημαίνουν ισπανικές πηγές. Προσθέτουν ότι η Κομισιόν έχει υποσχεθεί ότι θα επιλύσει επειγόντως το ζήτημα, παρόλο που θα υπάρξουν διαπραγματεύσεις για το χρόνο διατήρησης των μέτρων και τους συγκεκριμένο περιεχόμενο.
