Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Στην «Ώρα της Γης», το βράδυ του Σαββάτου, εκατομμύρια άνθρωποι σε 187χώρες του κόσμου ανταποκρίθηκαν στην έκκληση της WWF, έσβησαν τα φώτα και ένωσαν για μία ώρα τις φωνές τους για να στείλουν, ενωμένοι, ένα σαφές μήνυμα: Ο πλανήτης μας χρειάζεται ένα μέλλον βιώσιμο για όλους. Πιο επιτακτικά από ποτέ, καθώς η κλιματική κρίση μας απειλεί.
Πριν από λίγους μήνες, στη Γλασκώβη, η διεθνής κοινότητα φαινόταν τόσο ενωμένη στη διεθνή διάσκεψη του ΟΗΕ, μπροστά στην επείγουσα ανάγκη καταπολέμησης της μεγαλύτερης απειλής: Να έχει το ανθρώπινο γένος την τύχη των …Δεινοσαύρων. Κάπου 200 κράτη δεσμεύτηκαν να αλλάξουν τον τρόπο ζωής, την παραγωγή και την κατανάλωση. Για να αποτρέψουν το κοινό μας σπίτι από το να καταστεί ακατοίκητο.
Σήμερα, μια κυρίαρχη χώρα - η Ουκρανία - αγωνίζεται για το δικαίωμα ύπαρξης και η Ευρώπη είναι μάρτυρας ενός νέου κύματος προσφύγων - του μεγαλύτερου από το 1945.
Με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία «ξύπνησαν οι δαίμονες», που δυστυχώς εξακολουθούν να βρίσκονται στο γενετικό υλικό των μεγάλων δυνάμεων, στην προσπάθειά τους να επεκτείνουν σφαίρες επιρροής και τον «ζωτικό τους χώρο». Με τον κίνδυνο μια «συμβατική» σύγκρουση να επεκταθεί σε παγκόσμια κλίμακα και να υπερβεί ακόμη και την πυρηνική «κόκκινη γραμμή». Τα οδυνηρά μαθήματα του Ψυχρού Πολέμου έχουν δυστυχώς ξεχαστεί.
Η διαφαινόμενη οικοδόμηση ενός νέου Τείχους του Βερολίνου, όχι μόνο εμποδίζει την απαραίτητη πλανητική ενότητα που χρειαζόμαστε για την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης.
Αναμφίβολα, ο τυχοδιωκτισμός του Πούτιν προκάλεσε έναν παγκόσμιο γεωπολιτικό σεισμό αβέβαιου μεγέθους. Αλλά είχε και ένα αντίθετο αποτέλεσμα: Την ενίσχυση και ίσως και τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Ωστόσο, είναι σημαντικό η Δύση να μην κάνει ξανά το λάθος στην πολιτική της έναντι της Ρωσίας, όπως και στην περίπτωση της πρώην Σοβιετικής Ενωσης. Η καταδίκη του πολέμου του Πούτιν δεν μας απαλλάσσει από την ανάγκη να κατανοήσουμε πώς η εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ ώθησε τελικά τη Μόσχα στην εισβολή στην Ουκρανία.
Οι δύο γραμμές
Στη διάρκεια της προεδρίας του Μπιλ Κλίντον υπήρξε μια έντονη συζήτηση στην Αμερική ανάμεσα σε δύο γραμμές σκέψης για το τι πρέπει να γίνει με το ΝΑΤΟ, μετά το τέλος του ανατολικού μπλοκ: Η πρώτη γραμμή, που σφυρηλατήθηκε στον Ψυχρό Πόλεμο, υπερασπίστηκε την ανάγκη να εκμεταλλευτεί η Δύση την κατάρρευση της ΕΣΣΔ για να βοηθήσει τη νέα Ρωσία σε έναν δημοκρατικό μετασχηματισμό αστικού κοινοβουλευτικού τύπου, σεβόμενη τις αντιλήψεις της Μόσχας για τη στρατηγική της ασφάλεια. Και κυρίως χωρίς διάθεση επιβολής ταπεινωτικών όρων στην ηττημένη του Ψυχρού Πολέμου, Ρωσία. (Όπως έγινε με την ηττημένη στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο Γερμανία, γεγονός που βοήθησε στην άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία).
Η δεύτερη γραμμή σκέψης, που τελικά επικράτησε, ήταν απλή και γραμμική: Η ΕΣΣΔ είχε ηττηθεί στον Ψυχρό Πόλεμο, η Ρωσία ήταν ένα από τα ερείπια της διαλυμένης αυτοκρατορίας. Η γκρίνια της Μόσχας μπορούσε να αγνοηθεί, καθώς η χώρα είχε γίνει μια «τρίτης διαλογής δύναμη» - «μια Ανω Βόλτα με πυραύλους» τη χαρακτήριζε ο Economist. Στο πλαίσιο αυτό - σύμφωνα με την άποψη αυτή - η επέκταση του ΝΑΤΟ ήταν μια ευκαιρία που δεν μπορούσε να χαθεί. Σε αυτή τη σκληρή γραμμή ανήκε και η αείμνηστη υπουργός Εξωτερικών Μαντλίν Ολμπράιτ, που έφυγε από τη ζωή πριν λίγες ημέρες.
Ενάντια σε αυτή τη γραμμή αγωνίστηκαν πολλοί διακεκριμένοι Αμερικανοί ακαδημαϊκοί, διπλωμάτες και πολιτικοί. Ανάμεσά τους, ο σημαντικότερος ίσως, Αμερικανός διπλωμάτης Τζορτζ Κέναν, που το 1997 είχε γράψει στους New York Times ένα πολύ σημαντικό άρθρο με τίτλο «Μοιραίο λάθος». Έγραφε ο Κέναν πριν 25 χρόνια: «Οι διαφορές των Ηνωμένων Πολιτειών με τη Μόσχα στον Ψυχρό Πόλεμο ήταν με το σοβιετικό κομμουνιστικό καθεστώς. Τώρα γυρνάμε την πλάτη σε εκείνους τους ανθρώπους που οργάνωσαν τη μεγαλύτερη αναίμακτη επανάσταση στην ιστορία για να καταργήσουν το σοβιετικό καθεστώς. Και προωθούμε την επέκταση του ΝΑΤΟ. Φυσικά θα υπάρξει κακή αντίδραση από τη Ρωσία. Οι υποστηρικτές της επέκτασης του ΝΑΤΟ θα πουν βέβαια ότι είχαν προειδοποιήσει τους Ρώσους, αλλά αυτό είναι λάθος» προειδοποιούσε ο Τζορτζ Κέναν, ένα τέταρτο του αιώνα πριν. Όσοι πιστεύουν πως η Ρωσία μπορεί να μετατραπεί σε μια τεράστια Βόρεια Κορέα, αποτελούν ένα καλό παράδειγμα παντελούς έλλειψης ρεαλισμού. Άλλο είναι να χτυπάς τους ολιγάρχες του κύκλου του Πούτιν και άλλο να κλωτσάς τους ιστούς της παγκόσμιας αλληλεξάρτησης - χρηματοπιστωτική, οικονομική, εμπορική - σε μια νέα τάξη πραγμάτων για την οποία είναι τόσο περήφανοι οι δυτικοί ηγέτες. Γιατί σήμερα κάποιοι κάνουν πως δεν καταλαβαίνουν ότι προωθούν έναν πόλεμο στο κατάστρωμα του Τιτανικού…
