Σοκαριστικές εικόνες χάους, σύγχυσης και οδύνης, σε πραγματικό μάλιστα χρόνο, άρχισαν να βλέπουν η μία μετά την άλλη το φώς της δημοσιότητας, στις 15 Αυγούστου 2021. Ένας πλανήτης «παγωμένος», παρακολουθούσε λεπτό προς λεπτό τις συνταρακτικές, ραγδαίες και απρόβλεπτες εξελίξεις, στο Αφγανιστάν, όταν οι Ταλιμπάν με τα όπλα τους και  παρά την δήλωσή τους ότι «δεν προτίθενται να καταλάβουν την πρωτεύουσα του Αφγανιστάν», προέλασαν ανενόχλητοι στην Καμπούλ, σκορπίζοντας τον τρόμο. 

VIA REUTERS/WANA NEWS AGENCY

Δεν επρόκειτο για εικόνες κάποιου θαρραλέου και «ετοιμοπόλεμου» ρεπόρτερ, αλλά για εικόνες, προερχόμενες από τον…ουρανό. Εμπορικοί απεικονιστικοί δορυφόροι από το διάστημα, χρησιμοποιήθηκαν ακόμη και από τους βετεράνους του στρατού, για να παρακάμψουν τα σημεία ελέγχου των Ταλιμπάν, προκείμενου να κατευθύνουν με ασφάλεια προς το αεροδρόμιο, πρώην Αφγανούς διερμηνείς. 

Η αρχή της εποχής του διαστήματος

Όλα ξεκίνησαν μετά από επιστημονικές μελέτες Ρώσων και Γερμανών για εκτοξεύσεις πυραύλων που διήρκησαν δεκαετίες. Έπειτα, η ιδέα για τη χρήση δορυφόρων σε γεωστατική τροχιά γύρω από τη Γη, εισηγήθηκε από τον επιστήμονα Άρθουρ Κλαρκ το 1945. Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και την κατάρρευση της ναζιστικής Γερμανίας, Σοβιετικοί και Αμερικανοί ξεκίνησαν δοκιμές κάτω από συνθήκες άκρας μυστικότητας, για την κατασκευή διηπειρωτικών και άλλων πυραύλων.

Ώσπου στις 4 Οκτωβρίου 1957, εκτοξεύτηκε από το Καζακστάν, ο σοβιετικός Σπούτνικ 1, ο πρώτος τεχνητός δορυφόρος της Γης, με την ημέρα αυτή να έχει πάρει τη θέση της στην ιστορία, ως «η αρχή της εποχής του διαστήματος». Εξέπεμπε ένα σταθερό σήμα από βόμβους για 21 μέρες- με το χαρακτηριστικό «μπιπ» που ακούστηκε ανά το κόσμο- και κάηκε κατά την επάνοδό του στην ατμόσφαιρα τον Ιανουάριο του 1958. 

EPA/SERGEI CHIRIKOV

(Δεν είναι τυχαίο που το όνομα Σπούτνικ, ήρθε και πάλι στο προσκήνιο, με τη μορφή εμβολίου, ως «πανάκεια» για μια πανδημία που ταλανίζει την υφήλιο, ίσως σε μια προσπάθεια- όλο αλαζονεία- των Ρώσων, να διεκδικήσουν και πάλι την παγκόσμια πρωτιά. Όμως αυτή τη φορά, δεν τα κατάφεραν..). 

Λίγο αργότερα τον ίδιο μήνα του 1958, εκτοξεύτηκε ο αμερικάνικος Εξπλόρερ 1, με το ύψος του από την επιφάνεια της Γης να κυμαίνεται από 360 έως 2.500 χιλιόμετρα. Οι Αμερικανοί πανηγύριζαν παρόλο που ήρθαν.. δεύτεροι.  

Η ζωή σταματά χωρίς τους εμπορικούς δορυφόρους

Έχουν χαρακτηριστεί φεγγάρια πλασμένα από τον άνθρωπο και παρόλο που οι επιστήμονες ζητούν διαστημικό κανονισμό καθώς προβλέπουν αδυσώπητες «μάχες» μεταξύ των εταιρειών που ανταγωνίζονται για την εκτόξευση δορυφόρων και πειραματικών σκαφών σε χαμηλή τροχιά, η ζωή μας εξαρτάται πια από τους δορυφόρους. 

Κάνουμε ευρύτατη χρήση των διαστημικών δεδομένων, των σημάτων και των υπηρεσιών που λαμβάνουμε από τις συστοιχίες των δορυφόρων οι οποίοι βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη. 

Χρησιμοποιούμε καθημερινά, χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε, εκατοντάδες δορυφόρους σε διάφορους τομείς, όπως στις παγκόσμιες τηλεπικοινωνίες, στη ναυσιπλοΐα και πλοήγηση γενικότερα, στην άµυνα, στην πρόγνωση του καιρού, αλλά και για την παρακολούθηση της κλιματικής αλλαγής, που αποτελεί μείζον θέμα σε όλο τον πλανήτη. 

Η δημιουργία εικόνων 3-D, οδηγεί ακόμη και στην πρόληψη εγκλημάτων, μέσω της απεικόνισης πιθανών οδών διαφυγής στα πλαίσια μίας εγκληματικής δραστηριότητας, ενώ ενισχύει την εξασφάλιση της παγκόσμιας ασφάλειας, μέσω της παρακολούθησης παράνομων συμπεριφορών σε διάφορα σημεία του πλανήτη. 

Οι επιστήμονες διατείνονται ότι χρειάζεται ένας και μόνο δορυφόρος για να διαχειριστεί τις τηλεοπτικές εικόνες και το ραδιόφωνο για μια ολόκληρη χώρα. Κινητά και διαδίκτυο βασίζονται σε συστήματα γεωστατικών δορυφόρων που περιστρέφονται γύρω από τη Γη, για να παρέχουν τη γρήγορη και φθηνή μεταφορά των πληροφοριών τους από τον αποστολέα στον παραλήπτη, εφόσον δεν εμπλέκονται χιλιάδες καλώδια, που σαφώς ανεβάζουν το κόστος στα ύψη. 

«Ένα περίεργο νυχτερινό φαινόμενο πριν από λίγο στους ουρανούς της Κεντρικής Μακεδονίας. Σμήνος φωτεινών κουκίδων με κατεύθυνση από Γιαννιτσά προς Κιλκίς...σμήνος ελικοπτέρων σε μεγάλο ύψος (δεν ακουγόταν βόμβος), συντρίμμια δορυφόρου που μπήκε στην ατμόσφαιρά ή κάτι άλλο», έγραφε χρήστης του twitter το Μάιο φέτος. 

REUTERS/HANNIBAL HANSCHKE

Όπως έγινε γνωστό λίγο αργότερα, επρόκειτο για δορυφόρους της εταιρείας SpaceX του Έλον Μασκ που βρίσκονταν σε χαμηλή τροχιά για την παροχή γρήγορου δορυφορικού Ίντερνετ, μέσω του συστήματος Starlink. 

Η εκτόξευση των 143 δορυφόρων έγινε στις 24 Ιανουαρίου 2021, ενώ στόχος του Έλον Μασκ, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι στα επόμενα χρόνια, να έχει σε περιφορά γύρω από την Γη περίπου 4.000 τέτοιους δορυφόρους.

Οι δορυφόροι- κατάσκοποι 

Αξίζει να σημειωθεί ότι η CIA εκτόξευσε τον πρώτο κατασκοπευτικό δορυφόρο Corona το 1959. Ήταν εξοπλισμένος με ασπρόμαυρο φιλμ και μπορούσε να φωτογραφίσει αυτοκίνητα και κτίρια από απόσταση 7,5 μέτρων, αλλά όχι ανθρώπους, ενώ το 1980, η απόσταση αυτή μειώθηκε σημαντικά στα 15 εκατοστά.

Είναι επίσης γνωστό, ότι οι ΗΠΑ δαπανούν δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια για τη δημιουργία δορυφορικών συστημάτων, όπως το σύστημα ECHELON (ή, αλλιώς, τα «Πέντε Μάτια»), μέσω του οποίου συλλέγονται καθημερινά δεδομένα από ποικίλες μορφές επικοινωνίας (τηλέφωνο, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, συνομιλίες σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης κλπ). 

Πρόκειται για το μεγαλύτερο δίκτυο κατασκοπείας στην ιστορία, στο οποίο μετέχουν οι χώρες που υπέγραψαν τη Συμφωνία Ασφαλείας Ηνωμένου Βασιλείου-Ηνωμένων Πολιτειών (UK-USA Security Agreement), δηλαδή η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Νέα Ζηλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ.

Ωστόσο, ο πολλαπλασιασμός των εμπορικών δορυφόρων, επέκτεινε την πρόσβαση σε ευαίσθητες πληροφορίες πληροφοριών, οι οποίες κάποτε ήταν σχεδόν αποκλειστικά «όπλο» στα χέρια μιας κυβέρνησης. Παλαιότερα, μόνον εκείνες είχαν τους πόρους να λειτουργήσουν τον τεράστιο εξοπλισμό πληροφοριών που απαιτείται, κυρίως για την παρακολούθηση των δραστηριοτήτων άλλων κρατών.

Ως αποτέλεσμα, οι κυβερνήσεις διατηρούσαν σχεδόν το μονοπώλιο σε ευαίσθητες πληροφορίες, επιτρέποντάς τους να καθορίσουν εάν και πότε θα αποκαλύψουν τα μυστικά των αντιπάλων τους. 

EPA/US NAVY

Σήμερα όμως, οι κυβερνήσεις χάνουν τον έλεγχο, ο οποίος μετατοπίζεται πια σε μη κυβερνητικές οντότητες, με νέα εργαλεία παρακολούθησης και επαλήθευσης των ισχυρισμών των πολιτικών. Επιπλέον, οι κυβερνήσεις δεν αποφασίζουν το χρόνο που θα αποκαλύψουν ευαίσθητες πληροφορίες και αυτού του είδους οι «αποφάσεις αποκάλυψης» από μη κυβερνητικούς φορείς, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε σοβαρές πολιτικές και στρατηγικές επιπτώσεις. 

Στα τέλη Ιουνίου, ερευνητές στο Middlebury Institute of International Studies της Καλιφόρνιας, ανακοίνωσαν ότι ανακάλυψαν περισσότερα από 100 νέα σιλό διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων στη δυτική Κίνα. Λιγότερο από ένα μήνα αργότερα, άλλοι ερευνητές, ανέφεραν ότι είχαν εντοπίσει ένα δεύτερο κινεζικό πεδίο πυραύλων υπό κατασκευή. Και οι δύο αποκαλύψεις δεν προήλθαν από κυβερνητικές πηγές ή διαρροές στον Τύπο, αλλά από εικόνες που συλλέχθηκαν από δορυφόρους εμπορικής ιδιοκτησίας και λειτουργίας.

SPACE.COM

Σημειώνεται ότι η Planet, μια διακεκριμένη εμπορική δορυφορική εταιρεία που συγκέντρωσε τις εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν για την ταυτοποίηση των πυραύλων της Κίνας, λειτουργεί επί του παρόντος πάνω από 200 δορυφόρους και ισχυρίζεται ότι απεικονίζει ολόκληρη την επιφάνεια της γης κάθε 24 ώρες.

Το «όλα στο φώς» φέρνει γκρίνια

Ο καθοριστικός ρόλος των δορυφόρων ιδιωτικών εταιρειών στο ζήτημα της εθνικής ασφάλειας έχει ξεκινήσει από πολύ παλιά, ενώ οι εμπορικές δορυφορικές απεικονίσεις, διαδραματίζουν πια κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, όσον αφορά το συγκεκριμένο ζήτημα.  

Αναμενόμενο είναι λοιπόν, να υπάρχει διάχυτη δυσαρέσκεια και εκνευρισμός, όταν δορυφορικές εικόνες αποκαλύπτουν την ανεπάρκεια ή την προσπάθεια των κυβερνήσεων να παραπλανήσουν την κοινή γνώμη, όπως αυτό που συνέβη μετά τη συνάντηση του Βορειοκορεάτη ηγέτη Κιμ Γιονγκ Ουν με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, τον Ιούνιο του 2018, όταν ανακοίνωσε ότι «δεν υπάρχει πλέον πυρηνική απειλή» από τη Βόρεια Κορέα. Μέσα σε μήνες από την ολοκλήρωση της συνάντησης, οι εμπορικές δορυφορικές εικόνες εντόπισαν 13 κρυφές βάσεις πυραύλων στο Βορρά, με τον Τραμπ να χάνει την αξιοπιστία του στη συνείδηση της κοινής γνώμης. 

EPA/STR

Είναι γεγονός, ότι οι ιδιωτικοί δορυφόροι μπορούν να επαληθεύσουν τους ισχυρισμούς των πολιτικών ηγετών, είτε επιβεβαιώνοντας, είτε αντικρούοντας επίσημες δηλώσεις  ή να αποκαλύψουν πληροφορίες που είχαν αγνοηθεί προηγουμένως, συχνά επειδή οι κυβερνήσεις προσπαθούν να κρατήσουν κρυφές τις δραστηριότητές τους.  

«Ουρανοκατέβατο» ανταγωνιστικό πλεονέκτημα 

Εντούτοις, σύμφωνα με τους ερευνητές, η νέα αυτή εποχή της τεχνολογικής διαφάνειας, δεν είναι πάντα επιζήμια. Θα μπορούσε να δώσει στις κυβερνήσεις νέες ευκαιρίες να αποκτήσουν στρατηγικό πλεονέκτημα, επιτρέποντας την ανεξάρτητη επαλήθευση των ισχυρισμών τους, εκθέτοντας για παράδειγμα, τις παράνομες ή παραβατικές δραστηριότητες των αντιπάλων τους, χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο πηγές και μεθόδους. 

Σε άλλες περιπτώσεις, η απειλή της συλλογής πληροφοριών από ιδιωτικούς δορυφόρους, μπορεί να οδηγήσει τις κυβερνήσεις να απέχουν απλώς από ορισμένες επιχειρήσεις. 

Στην πραγματικότητα, η ανάθεση αποφάσεων δημοσιοποίησης σε φορείς εκτός κυβέρνησης, μπορεί συχνά να είναι στρατηγικά συμφέρουσα. Όταν οι δορυφορικές εικόνες επιβεβαιώνουν τους ισχυρισμούς ενός ηγέτη για μια αντίπαλη δύναμη κατά τη διάρκεια μιας διεθνούς κρίσης, για παράδειγμα, μια τέτοια αποκάλυψη μπορεί να ενισχύσει τη δημόσια υποστήριξη για αυτόν τον ηγέτη και τις πολιτικές του. 

Ανεξάρτητοι αναλυτές δημοσιεύουν μια ανακάλυψη και οι κυβερνητικοί φορείς αξιοποιούν την αποκάλυψη προς όφελός τους, ενώ, υπό ορισμένες συνθήκες, η αποκάλυψη κρυφών κυβερνητικών δραστηριοτήτων, μπορεί να αποδειχθεί στρατηγικά επιθυμητή, ακόμη και για το κράτος του οποίου τα μυστικά αποκαλύπτονται. 

Ορισμένοι ερευνητές έχουν υποθέσει, ότι το Πεκίνο εσκεμμένα άφησε να εντοπιστούν οι τοποθεσίες του σιλό των βαλλιστικών πυραύλων, καθώς δεν ενήργησε καταλλήλως, ώστε να τους αποκρύψει από τους δορυφόρους.

EPA/BILL INGALLS / NASA / HANDOUT

Ταυτόχρονα, κάποιες χώρες πωλούν εικόνες από δικούς τους δορυφόρους σε ανεξάρτητους φορείς. Το δορυφορικό πρόγραμμα Landsat των ΗΠΑ για παράδειγμα, προσφέρει εικόνες από τη δεκαετία του 1970, ενώ η Γαλλία ξεκίνησε να πουλάει δημόσια εικόνες από τον δορυφόρο της ονόματι SPOT, τη δεκαετία του 1980.

Ωστόσο, εκτός από το μεγάλο κόστος, οι κυβερνήσεις θέτουν περιορισμούς στην πρόσβαση και καθιστούν απρόσιτες κάποιες περιοχές στο ευρύ κοινό κατά το δοκούν. 

«Τα πάντα ρει»

Στη σύγχρονη εποχή, η αυξανόμενη διαθεσιμότητα των πλατφορμών εκτόξευσης του εμπορικού χώρου, κατέστησαν ευκολότερη και φθηνότερη τη λειτουργία των ιδιωτικών εταιρειών από τους δορυφόρους τους. 

Παράλληλα, ισχυρότεροι υπολογιστές και βελτιωμένη συνδεσιμότητα στο διαδίκτυο, σημαίνουν ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι ή μη κυβερνητικοί οργανισμοί, έχουν πρόσβαση και αναλύουν εικόνες που συλλέγονται από τον αυξανόμενο αστερισμό ιδιωτικών δορυφόρων.

Καθώς ο αριθμός των ιδιωτικών δορυφόρων αυξάνεται, το ίδιο θα αυξάνεται και ο όγκος των πληροφοριών που διατίθενται στους μη κυβερνητικούς χρήστες. 

SHUTTERSTOCK

Έτσι, ο κυβερνητικός έλεγχος των πληροφοριών θα μειωθεί, με αποτέλεσμα αναπόφευκτα οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να αναγκαστούν να προσφέρουν καλύτερα αποτελέσματα, κυρίως λόγω του «φόβου» των αποκαλύψεων. Ίσως και να χρειαστεί να εφεύρουν νέους τρόπους κάλυψης, συγκάλυψης ή αποκάλυψης ευαίσθητων πληροφοριών..

Όμως, σε όποια ενέργεια και αν προβούν,  το σίγουρο είναι ότι δύσκολα θα αποκρύψουν τις δραστηριότητές τους, από τον αυξανόμενο αριθμό ιδιωτικών «ματιών» στον ουρανό.

Σε κάθε περίπτωση, η «νίκη» ή η «ήττα» των ηγετών και κατ’ επέκταση των κυβερνήσεων, εξαρτάται πλέον από το τι επιθυμούν να αποκρύψουν ή να αποκαλύψουν και από το αν θα μάθουν να λειτουργούν, υποθέτοντας ότι παρακολουθούνται διαρκώς από διαστημικούς «Big Brothers». 

Μαρία Βε