Tου Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Μερικές ημέρες μπορεί να μοιάζουν με δεκαετίες ολόκληρες και αυτή την κατάσταση βιώνει η Ευρώπη το τελευταίο διάστημα: Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, έφερε για άλλη μία φορά την τραγωδία του πολέμου στην Ευρώπη. «Βιώνουμε ένα σημείο καμπής. Και αυτό σημαίνει: ο κόσμος μετά δεν είναι πια ο ίδιος με τον κόσμο πριν»: Ετσι απλά το έθεσε ο Γερμανός, σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Ολαφ Σολτς: «Σημείο καμπής»! Ο πόλεμος σπρώχνει την Ευρώπη στην αναθεώρηση μιας πολιτικής δεκαετιών.
Από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες μείωσαν περισσότερο από το μισό το μερίδιο του ΑΕΠ που διέθεταν για στρατιωτικές δαπάνες, καθώς θεωρούσαν πώς προστατεύονται από μια ισχυρή στρατιωτική συμμαχία με τις Ηνωμένες Πολιτείες .Μέχρι πριν από λίγες μέρες, ο πόλεμος θεωρείτο ένα μακρινό ενδεχόμενο, που το πολύ θα μπορούσε να αφορά μακρινές περιοχές του κόσμου ή το πολύ ένα περιφερειακό τμήμα Ευρώπης με προϊστορία συγκρούσεων, όπως η Βαλκανική χερσόνησος.
Μετά από δεκαετίες μείωσης των στρατιωτικών δαπανών, η ρωσική επέμβαση στην Ουκρανία αλλάζει όλα τα σχέδια στην ΕΕ και να δρομολογεί πολύ βαθύτερους και μακροπρόθεσμους μετασχηματισμούς από αυτούς που είναι άμεσα ορατοί σήμερα, που πιθανότατα θα συμβάλουν στη ριζική αλλαγή ολόκληρης της ευρωπαϊκής ηπείρου: Η Γερμανία επανεξοπλίζεται με τη δημιουργία ενός ταμείου 100 δισεκατομμυρίων ευρώ και επενδύοντας στην άμυνα πάνω από το 2% του ΑΕΠ κάθε χρόνο, από το 1,53% που είναι σήμερα.
Στη Δανία, η επίσης σοσιαλδημοκράτισσα πρωθυπουργός Μέτε Φρέντρικσεν ανακοίνωσε ότι για πρώτη φορά οι αμυντικές δαπάνες θα αυξηθούν στο 2% του ΑΕΠ, όπως είναι ο στόχος του ΝΑΤΟ. «Οι ιστορικοί καιροί απαιτούν ιστορικές αποφάσεις. Έχουμε πάρει μια μεγάλη απόφαση για την ασφάλεια της Δανίας και το κοινό μας μέλλον», δήλωσε η πρωθυπουργός της Δανίας, σε συνέντευξη Τύπου την Κυριακή, έχοντας στο πλευρό της και τους άλλους τέσσερις ηγέτες των κομμάτων, που μετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό. Το κόστος των αυξημένων εξοπλισμών αναμένεται να είναι τόσο βαρύ που τα πέντε κόμματα συμφώνησαν να τροποποιήσουν τον νόμο για τον προϋπολογισμό, ώστε να επιτρέπονται μεγαλύτερα ελλείμματα!
Τους τελευταίους μήνες, οι κυβερνήσεις της Σουηδίας, της Ολλανδίας και του Βελγίου είχαν ήδη προγραμματίσει αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες και τις τελευταίες ημέρες επιβεβαίωσαν εκ νέου τις δεσμεύσεις τους.
Η Ρουμανία, μια χώρα που ήταν μέλος του Συμφώνου της Βαρσοβίας και η οποία ήδη δαπανά σήμερα το 2,4% του ΑΕΠ σε στρατιωτικές δαπάνες παρά το γεγονός ότι είναι πολύ φτωχή, ανακοίνωσε την πρόθεσή της να υπερβεί το όριο του 2,5%
Αλλαγή «στρατηγικής πυξίδας»
Οι μόνιμοι αντιπρόσωποι των χωρών μελών της ΕΕ στις Βρυξέλλες, εξέτασαν μάλιστα χθες «τη στρατηγική πυξίδα» της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τη διαμόρφωση μιας νέας, συνεκτικής στρατηγικής άμυνας και ασφάλειας. Ενώ μέχρι τώρα, η προοπτική ενός κοινού ευρωπαϊκού στρατού παρέμενε πολύ μακρινή, για γνωστούς από καιρό λόγους - ποιος πρέπει να ηγηθεί; Πώς θα χρηματοδοτούνταν; Πώς θα ενσωματωνόταν στους εθνικούς στρατούς; - αλλά σήμερα φαίνεται αναπόφευκτο να μπει ξανά στη συζήτηση.
«Το αμυντικό πακέτο της ΕΕ, το οποίο στοχεύει στον καλύτερο συντονισμό και τη συγκέντρωση αμυντικών δαπανών και έργων σε κρίσιμους τομείς, απέκτησε ξαφνικά ένα εντελώς νέο επίπεδο συνάφειας», γράφει η ευρωπαϊκή ιστοσελίδα Politico.Με δεδομένο το πόσο γρήγορα οι χώρες της ΕΕ συμφώνησαν να χρησιμοποιήσουν ευρωπαϊκά κονδύλια για τη χρηματοδότηση της αποστολής όπλων στην Ουκρανία, ένας πιο φιλόδοξος αμυντικός συντονισμός δεν φαίνεται πλέον σαν μακρινό όνειρο.
Εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από το Σύμφωνο Σταθερότητας;
Η ενίσχυση της αμυντικής συνεργασίας της ΕΕ, θα συζητηθεί άλλωστε και στη σύνοδο κορυφής των 27, την προσεχή Πέμπτη και Παρασκευή, στις Βερσαλλίες. Σύμφωνα με την Politico, οι 27 αναμένεται να συζητήσουν μάλιστα «αν θα εξαιρούνται πλέον οι δαπάνες για την εθνική άμυνα από τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ».
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, αναζητούν άλλωστε τρόπους για να χαλαρώσουν το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης της ΕΕ μετά τη λήξη της ρήτρας διαφυγής το 2023. Την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών,υποστηρίζει μάλιστα ακόμη και ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Κρίστιαν Λίντνερ! «Στόχος μας, και δικός μου στόχος, είναι να αποκτήσει η Γερμανία, εντός της δεκαετίας, έναν από τους πιο ισχυρούς και καλύτερα εξοπλισμένους στρατούς στην Ευρώπη» ανέφερε ο Λίντνερ και πρόσθεσε: «Θέλουμε έναν στρατό που θα ανταποκρίνεται στη θέση της Γερμανίας και στην ευθύνη που αναλαμβάνουμε για την Ευρώπη».
Ευρωπαϊκές πηγές εκτιμούν πάντως ότι η εξαίρεση της άμυνας από τους κανόνες του προϋπολογισμού θα ήταν «δύσκολη». Χώρες της ΕΕ που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ όπως η Αυστρία, η Φινλανδία, η Ιρλανδία και η Σουηδία ενδέχεται να αντιταχθούν, όπως και εκείνες που δεν έχουν μεγάλη αμυντική βιομηχανία.
Οι εξελίξεις των επόμενων μηνών θα εξαρτηθούν βέβαια σε μεγάλο βαθμό και από το πώς θα αντιδράσει η κοινή γνώμη: η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών σημαίνει αναπόφευκτα αφαίρεση κονδυλίων από άλλους τομείς, όπως το κοινωνικό κράτος, και μάλιστα σε μια περίοδο που η πανδημία καλά κρατεί και ο πληθωρισμός ανεβαίνει. «Δεν είναι ακόμη σαφές πώς θα κινηθεί η συναίνεση της κοινής γνώμης τις επόμενες εβδομάδες, αλλά η εισβολή στην Ουκρανία ήταν ένα σοκ για ολόκληρη την κοινωνία», τονίζει ο Στέφαν Μάιστερ, ανώτατο στέλεχος του γερμανικού ινστιτούτου Εξωτερικής Πολιτικής DGAP, μιλώντας στην WashingtonPost.
