Του Νίκου Ταμπακίδη
πρώην δημάρχου Αγίων Αναργύρων,
πρώην γενικού γραμματέα Ιονίων Νήσων
Η έννοια της Διακυβέρνησης
Σε μία χώρα, η Κεντρική Κυβέρνηση, η Περιφέρεια ή ο Δήμος δεν είναι οι μοναδικές κοινωνικές δομές. Υπάρχουν επαγγελματικοί Σύλλογοι, Επιμελητήρια και Συνδικαλιστικές οργανώσεις. Υπάρχει η Εκκλησία, οι Εθελοντικές οργανώσεις και οι ΜΚΟ. Υπάρχουν, πάνω από όλα, οι πολίτες. Όλοι αυτοί οι συντελεστές στις οργανωμένες και προηγμένες κοινωνίες είναι εταίροι σε αυτό που λέγεται κοινωνικό όραμα και βούληση.
Σχηματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Δήμος είναι υποσύνολο της πόλης.
Στο πλαίσιο της Διακυβέρνησης ένα (ανομοιογενές) άθροισμα ατόμων ή ομάδων μετατρέπεται σε (λειτουργικό και δυναμικό) σύνολο που λέγεται ανθρώπινη κοινωνία. Γίνεται ένα σύνολο με κοινές επιδιώξεις και στόχους.
Αρχές και αξίες της σύγχρονης Διακυβέρνησης
Ο όρος «Αρχές» (principles) χρησιμοποιείται για έννοιες με μεγάλη αντοχή στο χρόνο και τις τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις. Αντιστοίχως, ο όρος «Αξίες» (values) χρησιμοποιείται για κοινωνικές αξιολογικές διαβαθμίσεις που έχουν μικρότερη αντοχή στο χρόνο καθώς επηρεάζονται - έστω και με βραδύ ρυθμό - από κοινωνικές, οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης στην Ιρλανδία, μεγάλη έρευνα έδειξε ότι η «αποδοτικότητα» είχε ξεπεράσει κατά πολύ την αξία «εξυπηρέτηση του πολίτη», κάτι που ήταν αδιανόητο πριν το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης.
Οι Αρχές και Αξίες αποτελούν το θεμέλιο της διαδικασίας για τον προσδιορισμό των στόχων ενός δημόσιου ή ιδιωτικού φορέα. Η αντικειμενική αξιολόγηση ενός φορέα (και άρα ο προσδιορισμός των απαραίτητων μέτρων για τη βελτίωσή του) είναι αδύνατη αν δεν είναι ξεκάθαρες οι Αρχές και οι Αξίες που τον διέπουν.
Η προσέγγιση των Ηνωμένων Εθνών για την καλή Διακυβέρνηση
Σύμφωνα* με το UNDP (Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών), «…Διακυβέρνηση είναι η άσκηση οικονομικής, πολιτικής και διοικητικής εξουσίας για τη διαχείριση των διάφορων θεμάτων σε όλα τα επίπεδα …Η Διακυβέρνηση περιλαμβάνει μηχανισμούς, διαδικασίες και θεσμούς μέσω των οποίων κοινωνικοί φορείς, πολίτες και ομάδες πολιτών εκφράζουν τα ενδιαφέροντά τους, ασκούν τα νόμιμα δικαιώματά τους, εκτελούν τις υποχρεώσεις τους και λύνουν τις διαφορές τους…».
Οι διαχρονικές αρχές Nolan
Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 η Βρετανική Κυβέρνηση δημιούργησε την «Επιτροπή Κανόνων στο Δημόσιο Βίο» (Committee on Standards in Public Life). Αποστολή αυτής της επιτροπής ήταν να αποτελέσει τον επίσημο σύμβουλο του εκάστοτε πρωθυπουργού για θέματα ηθικής και συμπεριφοράς φορέων και προσώπων του δημόσιου βίου στη Μεγάλη Βρετανία.
Στην πρώτη Έκθεση που κατέθεσε στον Πρωθυπουργό ο λόρδος Νόλαν, ως πρόεδρος της Επιτροπής, περιεγράφοντο επτά βασικές αρχές για το δημόσιο βίο οι οποίες, έκτοτε, αναφέρονται ως οι «αρχές Νόλαν». Χαρακτηριστικό του πόσο ευρείας αποδοχής έτυχαν και τυγχάνουν οι «αρχές Νόλαν» είναι ότι σε ορισμένα κράτη (βλέπε πχ Ιρλανδία), στην αίτηση που πρέπει να συμπληρώσουν όσοι πολίτες επιθυμούν να υπηρετήσουν σε οποιαδήποτε Δημόσια Υπηρεσία ή Οργανισμό υπάρχει το ερώτημα: «αποδέχεστε τις επτά αρχές Νόλαν»;
Συνοπτικά, οι επτά αρχές Νόλαν έχουν ως εξής:
- Ανιδιοτέλεια (Selflessness)
- Ακεραιότητα (Integrity)
- Αντικειμενικότητα (Objectivity)
- Λογοδοσία (Accountability)
- Ανοικτή λειτουργία (Openness)
- Τιμιότητα (Honesty)
- Ηγεσία (Leadership)
Είναι ιδιαίτερης σημασίας να τονίσουμε ότι αυτή η πρώτη εργασία της Αγγλικής Επιτροπής Κανόνων για το Δημόσιο Βίο σηματοδότησε - παγκοσμίως - την έναρξη χάραξης και βελτίωσης κανόνων που δεν αφορούν μόνο σε διαδικασίες της Δημόσιας Διοίκησης, αλλά και σε κανόνες συμπεριφοράς.
Επιπλέον, αυτή η ανακοίνωση απετέλεσε τη γέφυρα στη μετάβαση του ρόλου των Δημόσιων Υπηρεσιών από αυτό της αποκλειστικής υλοποίησης των δημόσιων πολιτικών σε αυτόν της, κατ΄ εξοχήν, παροχής υπηρεσιών και εξυπηρέτησης του πολίτη.
Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την καλή Διακυβέρνηση
Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Καινοτομία και την καλή Διακυβέρνηση εγκρίθηκε στην Σύνοδο Υπουργών που έγινε στις 15 - 16 Οκτωβρίου 2007 στη Βαλένθια. Το πλαίσιο αυτό, περιλαμβάνει δώδεκα Αρχές και τους στόχους που εξυπηρετούν.
Οι 12 αρχές για την καλή Διακυβέρνηση:
- Έντιμες, αντιπροσωπευτικές, συμμετοχικές εκλογές (FAIR elections,representativeness and participation of citizens)
- Αποκριτικότητα (responsiveness)
- Αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα (Efficiency and Effectiveness)
- Έλλειψη στεγανών και διαφάνεια (Openness and transparency)
- Σεβασμός και εφαρμογή των νόμων (rule of law)
- Ηθική συμπεριφορά (Ethical conduct)
- Επάρκεια και ικανότητα (competence and capacity)
- Καινοτομία και έλλειψη αρνητισμού προς τις αλλαγές (Innovation and openness to Change)
- Αειφορία και μακρόπνοος προσανατολισμός (Sustainability and longterm orientation)
- Σωστή οικονομική διαχείριση (Sound financial management)
- Ανθρώπινα δικαιώματα, πολιτιστική ποικιλότητα και κοινωνική συνοχή (Human rights, cultural diversity and social cohesion)
- Λογοδοσία (Accountability)
Η Δημόσια Διοίκηση δεν αποτελεί μεμονωμένη οντότητα, δεν λειτουργεί εν κενώ: Όπως τα περισσότερα ανθρωπογενή συστήματα, επηρεάζει και επηρεάζεται από άλλους τομείς και πρέπει οπωσδήποτε να λαμβάνει υπόψη της τις παραμέτρους: ανάγκες των πολιτών, ικανοποίηση των αναγκών των πολιτών και αναπτυξιακοί στόχοι. Σημειωτέον ότι οι έννοιες αυτές δεν είναι μόνον αλληλένδετες, αλλά και συνεχώς μεταβαλλόμενες!
* UN Economic and Social Council Committee of Experts on Public Administration: Definition of basic concepts and terminologies in governance and public administration New York, 2006.
