Της Λαλέλας Χρυσανθοπούλου, [email protected] 

Ο κλάδος της ενέργειας πρωταγωνιστεί στην πορεία της χώρας προς την κλιματική ουδετερότητα με επενδύσεις πολλών δεκάδων δισ. ευρώ. Όπως είναι αναμενόμενο, οι ΑΠΕ έχουν την πρωτοκαθεδρία σε όλη αυτήν την προσπάθεια.

Αν κάποιος ήθελε να εντοπίσει έναν τομέα της οικονομίας που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της δημοσιότητας στην παρούσα φάση, αυτός θα ήταν σίγουρα ο κλάδος της ενέργειας. Όχι μόνο εξαιτίας της αύξησης των τιμών, που οι αναλυτές ελπίζουν ότι θα είναι παροδική, αλλά και επειδή αποτελεί τον «καμβά» πάνω στον οποίο θα ξεδιπλωθούν επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ -στο πλαίσιο του πράσινου μετασχηματισμούμε στόχο τη μετάβαση προς ένα ενεργειακό σύστημα με βασικό «πυλώνα» τις καθαρές πηγές ενέργειας, που εντάσσεται στην ευρύτερη ευρωπαϊκή στρατηγική για δραστική μείωση των αερίων του θερμοκηπίου και επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας, δηλαδή μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα, έως το 2050.

Η στρατηγική για τις επενδύσεις που θα «πρασινίσουν» τον ενεργειακό κλάδο της Ελλάδας και θα οδηγήσουν στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα και την οικονομική και κοινωνική ευημερία αναλύεται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ). Πρόκειται για τον οδικό χάρτη που εξειδικεύει τις βασικές προτεραιότητες της ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής της κυβέρνησης έως το τέλος της δεκαετίας στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, από την εμπροσθοβαρή απολιγνιτοποίηση έως την αυξημένη διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα και στις δράσεις βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Μέσω αυτού του Σχεδίου επιδιώκεται:

• Η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου μοντέλου βιώσιμης ανάπτυξης σε όλους τους κλάδους της οικονομίας.
• Η δημιουργία ελκυστικού επενδυτικού περιβάλλοντος για την υποστήριξη στην ενεργειακή μετάβαση, με έμφαση στην καινοτομία και στις νέες τεχνολογίες.
• Η μέγιστη αξιοποίηση κοινοτικών πόρων.
• Η ενίσχυση της εξωστρέφειας και της καινοτομίας για να επιτευχθεί ανάπτυξη που θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας. Μεταξύ άλλων το ΕΣΕΚ:
• Θέτει στόχο για μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% σε σχέση με τα επίπεδα του 2005, για να γίνει δυνατή η μετάβαση σε μια οικονομία κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
• Εξειδικεύει τη δέσμευση για την απολιγνιτοποίηση του τομέα της ηλεκτροπαραγωγής -με μηδενισμό του μεριδίου του λιγνίτη στο ενεργειακό μίγμα έως το 2028- οδηγώντας σε ριζικό μετασχηματισμό τον ενεργειακό τομέα.
• Προβλέπει αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας στο 35% έως το 2030, ενώ για την ηλεκτροπαραγωγή ο «πήχης» για τη διείσδυση των ΑΠΕ τίθεται στα επίπεδα του 65%.
• Ενισχύει τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης θέτοντας πιο φιλόδοξο στόχο εξοικονόμησης ενέργειας, κατά 38%.
• Ενισχύει τον περιφερειακό ενεργειακό ρόλο της χώρας και επιταχύνει την ολοκλήρωση των ενεργειακών υποδομών.

Η επίτευξη των στόχων σε όλους τους πυλώνες του ΕΣΕΚ θα κινητοποιήσουν επενδύσεις, εκτιμώμενου ύψους 44 δισ. ευρώ για την επόμενη δεκαετία. Στο επίκεντρο της επενδυτικής δραστηριότητας αναμένεται να βρεθούν η ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ, οι νέες υποδομές στα δίκτυα ηλεκτρισμού, τα μέτρα ενεργειακής απόδοσης και οι δράσεις ανακύκλωσης και κυκλικής οικονομίας.

Εκτιμάται ότι μόνο από την υλοποίηση των μέτρων και πολιτικών για τις ΑΠΕ και την ενεργειακή αναβάθμιση κτηρίων μπορούν να δημιουργηθούν, αλλά και να διατηρηθούν πάνω από 60.000 θέσεις εργασίας έως το 2030. Το εισόδημα των εργαζομένων που σχετίζονται με τους κλάδους αυτούς υπολογίζεται ότι μπορεί να εμφανίσει δυνητική αύξηση 8,2 δισ. ευρώ και η εγχώρια προστιθέμενη αξία στους δύο αυτούς κλάδους να ενισχυθεί κατά 20,7 δισ. ευρώ.

Η ΔΕΗ θα επενδύσει 3,2 δισ. ευρώ για να αυξήσει το χαρτοφυλάκιό της σε ΑΠΕ έως το 2024.
 

Ο κλιματικός νόμος Στην παρούσα φάση το ΕΣΕΚ βρίσκεται σε κατάσταση αναθεώρησης, ώστε οι στόχοι του να αντανακλούν την αυξημένη φιλοδοξία και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αποτυπώνεται στο πακέτο «Fit for 55», που περιέχει τα μέτρα για την επίτευξη του ενδιάμεσου στόχου για μείωση των εκπομπών CO2 κατά 55% -σε σχέση με τα επίπεδα του 1990- έως το 2030. Την ίδια στιγμή, ως μοχλός περαιτέρω ενίσχυσης της επενδυτικής δραστηριότητας στην Ελλάδα αναμένεται να λειτουργήσει ο νέος Κλιματικός Νόμος που εκτιμάται ότι θα τεθεί σε ισχύ εντός του έτους και περιέχει μέτρα όπως: 

• Απαγόρευση της χρήσης καυστήρων πετρελαίου όπου υπάρχει δίκτυο φυσικού αερίου σε νέα κτήρια από το 2023 και πλήρη απαγόρευση της εγκατάστασης καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης από το 2025.
• Υποχρέωση από το 2023 το 1/4 των νέων εταιρικών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης που ταξινομούνται να είναι αμιγώς ηλεκτρικά ή υβριδικά οχήματα. Εξηλεκτρισμό του στόλου των ταξί σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη από τις αρχές του 2023.
• Απαγόρευση κυκλοφορίας συμβατικών οχημάτων από το 2030.
• Υποχρεωτική τοποθέτηση συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά ή θερμικά ηλιακά συστήματα σε ποσοστό τουλάχιστον 30% της κάλυψης σε βιομηχανίες, αποθήκες, εμπορικά κτήρια κ.λπ., με κάλυψη μεγαλύτερη των 500 τ.μ. 

Η μετά λιγνίτη εποχή

Κεντρική θέση στον σχεδιασμό του πράσινου μετασχηματισμού -και των επενδύσεων που απαιτούνται για την υλοποίησή του- αποτελεί το πρόγραμμα για την εμπροσθοβαρή απολιγνιτοποίηση της χώρας, με πλήρη «απόσυρση» του εν λόγω καυσίμου από το εγχώριο σύστημα ηλεκτροπαραγωγής έως το 2028.

Προκειμένου η μετάβαση στη μεταλιγνιτική εποχή να γίνει με τρόπο δίκαιο για τις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης -στις οποίες η οικονομική δραστηριότητα και η απασχόληση έχουν υψηλή εξάρτηση από τη λειτουργία των λιγνιτικών μονάδωνκαταρτίστηκε το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, που στηρίζεται σε πέντε πυλώνες ανάπτυξης:

1. την «καθαρή» ενέργεια,

2. τη βιομηχανία και το εμπόριο,

3. την «έξυπνη» αγροτική παραγωγή,

4. τον βιώσιμο τουρισμό και

5. την τεχνολογία και την εκπαίδευση,

περιλαμβάνει ενισχυμένα επενδυτικά κίνητρα για την προσέλκυση επενδύσεων, καθώς και συγκεκριμένες χρήσεις γης για τις δεκάδες χιλιάδες στρεμμάτων γης των λιγνιτικών πεδίων που αποδεσμεύονται. Το συνολικό ύψος της χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένης της απαραίτητης μόχλευσης ιδιωτικών πόρων, εκτιμάται ότι υπερβαίνει τα 5 δισ. ευρώ, από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους, με κύριο όχημα το νέο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για τη Δίκαιη Μετάβαση του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027. Θα αξιοποιηθούν επίσης και πόροι από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης καθώς και από το πρόγραμμα «Invest EU» της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων που θα μοχλευθούν με ιδιωτικά κεφάλαια.

Ηλεκτροκίνηση

Σε «καταλύτη» υλοποίησης επενδύσεων αναδεικνύεται και η προώθηση της ηλεκτροκίνησης στη χώρα, με κεντρικό στόχο το μερίδιο των ηλεκτρικών Ι.Χ. στις νέες ταξινομήσεις το 2030 να ανέρχεται στο 30%, με πρόβλεψη για ραγδαία ανάπτυξη του ποσοστού των ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων μετά το 2027. Χάρη στα φορολογικά κίνητρα που δόθηκαν, αλλά και στο πρόγραμμα «Κινούμαι Ηλεκτρικά» (που επιδότησε την αγορά ηλεκτρικών Ι.Χ., δικύκλων και ταξί) -κι ενώ οι στόχοι που είχαν τεθεί στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα για τα έτη 2020 και 2021 αφορούσαν συνολικά περί τα 5.000 ηλεκτρικά αυτοκίνητα- μέχρι και τον Νοέμβριο είχαν αθροιστικά ταξινομηθεί περίπου 8.344. Την ίδια στιγμή, μέσω του προγράμματος διατέθηκαν 13.000 ηλεκτρικά ποδήλατα και 4.000 ηλεκτρικά δίκυκλα. Ταυτόχρονα τα δημόσια προσβάσιμα σημεία φόρτισης αυξήθηκαν από τα 177 σημεία στα 1.040, με τον ιδιωτικό τομέα να αναπτύσσεται εντυπωσιακά. Ήδη στα σκαριά βρίσκεται το καινούργιο «Κινούμαι Ηλεκτρικά», με ενισχυμένα κίνητρα, και το πρόγραμμα «Πράσινα ΤΑΞΙ» που απευθύνεται σε ιδιοκτήτες ταξί που επιθυμούν να αντικαταστήσουν το παλιό ρυπογόνο αυτοκίνητό τους με αμιγώς ηλεκτρικό. Εντός του τρέχοντος έτους θα δημοσιευτεί και το πρόγραμμα επιδότησης του ΥΠΕΝ για την εγκατάσταση δημόσια προσβάσιμων σημείων φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων, μέσω του οποίου αναμένεται μόχλευση σημαντικών ιδιωτικών κεφαλαίων για την ενίσχυση των υποδομών για την ηλεκτροκίνηση. 

Εμπροσθοβαρές είναι το πρόγραμμα απολιγνιτοποίησης της χώρας. 

«Πεδίον δόξης λαμπρόν» για ιδιωτικές επενδύσεις σε έργα ΑΠΕ δημιουργεί ο στόχος για σχεδόν διπλασιασμό της συμμετοχής των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα κατά την περίοδο 2020-2030, σε συνδυασμό με τις πρωτοβουλίες που αναπτύσσει η κυβέρνηση για επιτάχυνση και βελτίωση της αδειοδοτικής διαδικασίας για αιολικούς και φωτοβολταϊκούς σταθμούς. Η επίτευξη του κεντρικού στόχου για τις ΑΠΕ προϋποθέτει υπερδιπλασιασμό της εγκατεστημένης ισχύος του συνόλου των τεχνολογιών ΑΠΕ, εξαιρουμένων των μεγάλων υδροηλεκτρικών. Ειδικά στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής εκτιμάται ότι οι ΑΠΕ θα αποτελούν τη βασική πηγή ήδη από το 2025, ξεπερνώντας ως μερίδιο το 65% της εγχώριας ηλεκτροπαραγωγής μέχρι το 2030, αξιοποιώντας με τον βέλτιστο οικονομικά τρόπο το υψηλό δυναμικό που διαθέτει η χώρα, κυρίως για αιολικούς και φωτοβολταϊκούς σταθμούς.

Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΣΕΚ «προδιαγράφει» ιδιωτικές επενδύσεις τουλάχιστον 9 δισ. ευρώ για να επιτευχθεί ο στόχος για τη διείσδυση των ΑΠΕ, με πολλούς παράγοντες της αγοράς να θεωρούν αυτή την εκτίμηση συγκρατημένη, με δεδομένο το τεράστιο ενδιαφέρον ελληνικών και ξένων ομίλων για επενδύσεις σε αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα, καθώς και για έργα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας που αποτελούν ικανή και αναγκαία συνθήκη για ένα ενεργειακό σύστημα με βασικό πυλώνα τις ΑΠΕ. Ως ισχυρός μοχλός ανάπτυξης του κλάδου των ΑΠΕ άλλωστε λειτουργεί και ο πράσινος μετασχηματισμός της ΔΕΗ, που σύμφωνα με το business plan της επιχείρησης θα επενδύσει 3,2 δισ. ευρώ για να αυξήσει το χαρτοφυλάκιό της σε ΑΠΕ έως το 2024. Επενδύσεις σε ΑΠΕ δρομολογούν αυτή την περίοδο όλοι οι μεγάλοι ενεργειακοί όμιλοι της χώρας (MYTILINEOS, TΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ, ΕΛΠΕ, Motor Oil, Όμιλος Κοπελούζου κ.ά.), αλλά και πληθώρα ξένων εταιρειών από τη Γερμανία (ABO Wind, Juwi), την Ιταλία (Enel Green Power, Eni Gas e Luce), τη Γαλλία (Eren, Voltalia, Qair, Akuo Energy), την Ισπανία (Iberdrola), την Πορτογαλία (EDPR), τις ΗΠΑ (Ameresco) και πολλές άλλες χώρες.

Όπως εκτιμάται από αρμόδιες πηγές του υπουργείου Περιβάλλοντος, τα έργα ΑΠΕ που βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε διάφορα στάδια ωρίμανσης είναι δώδεκα φορές περισσότερα από αυτά που απαιτούνται για να επιτευχθεί ο στόχος του ΕΣΕΚ. Το 2021 εισήλθαν περίπου 1.844 MW νέων ΑΠΕ, δηλαδή σχεδόν το ένα τέταρτο της συνολικής εγκατεστημένης πράσινης ισχύος μέχρι σήμερα (8.093 MW). Εάν ληφθεί υπόψη ότι απαιτούνται συνολικά 7,7GW ως το τέλος της δεκαετίας, είναι φανερό ότι έχει ήδη καταγραφεί μεγάλη πρόοδος. Στη γραμμή αφετηρίας εξάλλου αναμένεται να μπουν σύντομα πληθώρα έργων αποθήκευσης ενέργειας, ενώ το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, παρουσιάζοντας τις κατευθυντήριες γραμμές του ρυθμιστικού πλαισίου για τα υπεράκτια αιολικά πάρκα, έκανε λόγο για επενδύσεις 6 δισ. ευρώ ώστε να επιτευχθεί ο στόχος για λειτουργία τέτοιων έργων συνολικής εγκατεστημένης ισχύος της τάξης των 2 GW έως το 2030.

Ενεργειακή εξοικονόμηση

Ο στόχος η τελική κατανάλωση ενέργειας το 2030 να περιοριστεί στα επίπεδα του 2017 και να επιτευχθεί βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης της τάξης του 38% κινητοποιεί επενδύσεις σε ευρύ φάσμα τομέων. Είναι ενδεικτικό ότι το νέο «Εξοικονομώ 2021» εκτιμάται ότι θα κινητοποιήσει κεφάλαια ύψους άνω του 1 δισ. ευρώ, ενώ μέσα στο 2022 αναμένονται ειδικά προγράμματα ενεργειακής εξοικονόμησης για τις βιομηχανίες, με χρηματοδότηση 450 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης. Συνολικά οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης που θα κατευθυνθούν για προγράμματα ενεργειακής εξοικονόμησης έως το 2025 εκτιμώνται σε 2,3 δισ. ευρώ, ποσό που θα μοχλευθεί και με ιδιωτικά κεφάλαια. Σε βάθος δεκαετίας, έχει τεθεί ως στόχος η ανακαίνιση και αντικατάσταση του 12%-15% του αποθέματος των κτηρίων κατοικίας με νέα, σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης έως το 2030. Επιδιώκεται κάθε χρόνο να αναβαθμίζονται ενεργειακά κατά μέσο όρο 60.000 κτήρια. Συνολικά η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του κτηριακού αποθέματος αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας κατά 8 δισ. ευρώ και στο να δημιουργηθούν και να διατηρηθούν πάνω από 22 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης. [SID:14928616]