Από την έντυπη έκδοση

Της Νατάσας Στασινού
[email protected]

Τους τελευταίους μήνες η Ρωσία συγκεντρώνει στρατεύματα στα σύνορά της με την Ουκρανία, ξυπνώντας μνήμες από το 2014 και την προσάρτηση της Κριμαίας και φόβους για μία νέα στρατιωτική εισβολή. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει καταθέσει μία εκτενή λίστα αιτημάτων για την απόσυρση των 100.000 στρατιωτών. Γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτά είναι άκρως υπερβολικά και μη αναγκαία για την ασφάλεια της Ρωσίας. Πραγματική απειλή από την Ουκρανία ή το ΝΑΤΟ δεν υπάρχει. Γιατί λοιπόν επέλεξε αυτή τη χρονική στιγμή για να κλιμακώσει την ένταση και πόσο θα θελήσει να τραβήξει το σχοινί; Πώς θα απαντήσουν σε ενδεχόμενη εισβολή ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση και τι σημαίνει η νέα αυτή γεωπολιτική κρίση για την ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας; Απαντήσεις στα ερωτήματα προσπάθησαν να δώσουν οι αναλυτές του Fitch Solutions σε ένα webinar για τις εξελίξεις στην περιοχή.

Γιατί τώρα

Στόχος του Πούτιν επισήμως είναι να στείλει το μήνυμα ότι δεν θα επιτρέψει μία ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Αυτή τη στιγμή όμως η βορειοατλαντική συμμαχία δεν προτείνει κάτι τέτοιο στο Κίεβο - ούτε έχει φτάσει κοντά στο να το κάνει από το 2008. Οι δυνάμεις που έχουν αναπτυχθεί στην περιοχή μετά το 2014 είναι τόσο μικρές που θα μπορούσαν να ανατραπούν πολύ εύκολα από τον ρωσικό στρατό. Ο Ρώσος πρόεδρος δεν αισθάνεται στρατιωτική απειλή, αλλά πρωτίστως πολιτική. Η στάση του θέλει κυρίως να στείλει μηνύματα στο εσωτερικό της χώρας, να τονώσει τη δημοτικότητά του. Η κλιμάκωση της αντιπαράθεσής της με τη Δύση συμπίπτει με την πιο σαρωτική επίθεση κατά των πολιτικών αντιπάλων του, αλλά και μία δραστική κάμψη στη δημοφιλία του, όπως εξήγησαν οι ειδικοί του Fitch.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Πούτιν χρησιμοποιεί την εξωτερική πολιτική για να ενισχύσει τη θέση του στο εσωτερικό. Αυτό ακριβώς έκανε και το 2014. Τότε, σύμφωνα με το Levada Center, η δημοτικότητά του εκτινάχθηκε από το 65% τον Ιανουάριο εκείνου του έτους στο 80% τον Φεβρουάριο, λίγες εβδομάδες μετά την προσάρτηση της Κριμαίας. Η δριμεία κριτική και οι κυρώσεις από το εξωτερικό οδήγησαν στη συσπείρωση των Ρώσων γύρω από το πρόσωπο του ηγέτη τους, με τη δημοφιλία του να αγγίζει τελικά και το 90% εκείνη τη χρονιά, εν μέσω ισχυρισμών Πούτιν ότι η Ρωσία δεχόταν επίθεση από τη Δύση. Την τελευταία διετία, εν μέσω πανδημίας, η δημοτικότητα του Πούτιν κινείται σε πιο φυσιολογικά επίπεδα, ανάμεσα στο 59% και το 65%. Θα ήταν αξιοζήλευτα για πολλούς προέδρους. Αλλά για τον Πούτιν, που βρίσκεται εδώ και δύο δεκαετίες στην εξουσία, είναι ένα μήνυμα αφύπνισης. Όπως σχολιάζει και η Wall Street Journal «στον βαθμό που πιστεύει σε κάτι, αυτό δεν είναι μία ιδεολογία, αλλά το δικαίωμά του να είναι στην εξουσία». Όπως είχε πει και ο στενός συνεργάτης του Βιάτσεσλαβ Βολοντίν το 2014, «δεν υπάρχει σήμερα Ρωσία χωρίς Πούτιν. Η όποια επίθεση στον Πούτιν είναι μία επίθεση στη Ρωσία».

Το βασικό σενάριο

Από τη στιγμή που οι επιδιώξεις του Πούτιν έχουν να κάνουν πρωτίστως με τα δεδομένα στο εσωτερικό της χώρας του, το βασικό σενάριο για τον Fitch παραμένει ότι η Μόσχα θα αποφύγει μία στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία. Σύμφωνα με τον οίκο, η Ρωσία έχει περισσότερα να χάσει παρά να κερδίσει από μία εισβολή. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι δεν υπάρχει αυτή τη το φορά «όρεξη» για ακόμη μία στρατιωτική επέμβαση, την ώρα που η πανδημία μαίνεται και η οικονομία δέχεται σοβαρές πιέσεις. Ένας πόλεμος άλλωστε σήμερα θα είχε σαφώς μεγαλύτερη διάρκεια, αφού η Ουκρανία έχει ενισχύσει σημαντικά τις στρατιωτικές της δυνάμεις, ενώ οι οικονομικές συνέπειές του θα ήταν βαρύτατες, υπερκαλύπτοντας τα όποια γεωπολιτικά οφέλη.

Και το κακό

Ωστόσο, στο webinar όλοι οι αναλυτές προειδοποίησαν ότι κανένα σενάριο, ακόμη και το πιο ζοφερό, δεν μπορεί να αποκλειστεί. Και τούτο γιατί η Ρωσία βλέπει χώρες όπως η Ουκρανία και η Λευκορωσία ως ένα «μαξιλάρι ασφαλείας» ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση. Αν αισθανθεί υπερβολικά πιεσμένη, θα μπορούσε να δράσει κόντρα στην οικονομική λογική.

Ο Πούτιν θα πρέπει να υπολογίζει ότι ο Μπάιντεν μετά τη χαοτική και ντροπιαστική αποχώρηση από το Αφγανιστάν δεν θα θελήσει να φανεί πάλι αδύναμος. Αλλά και στην Ε.Ε. υπάρχουν πια περισσότερες κυβερνήσεις πρόθυμες για πιο σκληρή στάση έναντι της Ρωσίας, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τη νέα κυβέρνηση της Γερμανίας. Περιθώρια συμβιβασμών δεν υπάρχουν (όπως δείχνει και το γράφημα). Βεβαίως ΗΠΑ και Ε.Ε. θα απέφευγαν την άμεση στρατιωτική εμπλοκή. Ωστόσο θα μπορούσαν να προμηθεύσουν με εξοπλισμό την Ουκρανία, αλλά και να πολλαπλασιάσουν τις οικονομικές κυρώσεις. Μεταξύ άλλων, η Γερμανία θα μπορούσε να μπλοκάρει οριστικά την έγκριση του Nord Stream 2.

Θύμα ο Nord Stream 2

Ακόμη και εάν το κακό σενάριο αποφευχθεί, οι νέες καθυστερήσεις στον Nord Stream 2 θα πρέπει να θεωρούνται δεδομένες. Και αυτό σημαίνει ότι η Ευρώπη θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη για επίμονα υψηλές τιμές φυσικού αερίου για αρκετό καιρό ακόμη, όπως σημείωσαν οι αναλυτές του Fitch σε ερώτηση της «Ναυτεμπορικής». Η όλη κατάσταση αποκαλύπτει ότι η υπερβολική εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο (καλύπτει πάνω από το 40% των αναγκών της με εισαγωγές από την Gazprom) είναι ένας παράγοντας που θα μπορούσε να οδηγήσ