Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Οι αρχικές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στο Καζακστάν για τις τιμές στα καύσιμα, ήταν η θρυαλλίδα για την έκρηξη, που ακολούθησε.Σε μια χώρα που ο λαός υποφέρει εδώ και χρόνια από την φτώχεια, την κρατική διαφθορά και την κακοδιαχείριση.
Αιματηρές συγκρούσεις με την αστυνομία, πυρπόληση δημοσίων κτιρίων στο Αλμάτι και σε άλλες μεγάλες πόλεις, υποχρέωσαν τον πρόεδρο της χώρας Κασίμ-Τζομάρτ Τοκάγιεφ να παραιτήσει την κυβέρνηση και να ζητήσει στρατιωτική βοήθεια από τη Ρωσία και άλλες χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Αλλά και να επιχειρήσει να καταστείλει διά της βίας την εξέγερση. Ωστόσο, λόγω της έλλειψης ελεύθερων μέσων ενημέρωσης, δεν είναι γνωστός ο ακριβής αριθμός των θυμάτων και των συλλήψεων, ανάμεσα στους διαδηλωτές. «Η αντιτρομοκρατική επιχείρηση για την αποκατάσταση του νόμου και της τάξης θα συνεχιστεί στο Αλμάτι»,μετέδωσε ο ελεγχόμενος από το καθεστώς τηλεοπτικός σταθμός του Καζακστάν Khabar 24.Το ρωσικό κρατικό πρακτορείο Ria Novosti ανέφερε ότι στρατιωτικά οχήματα μάζευαν πτώματα στο Αλμάτι.
«Έξω ο γέρος»
Όσο για τους διαδηλωτές; Συνέχισαν απτόητοι την επίδειξη δύναμης, φωνάζοντας ένα περίεργο σύνθημα για όσους δεν έχουν εντρυφήσει στην κατάσταση στο Καζακστάν, εδώ και δεκαετίες, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης και την ανεξαρτησία της χώρας: «Shal ket»- ή «Γέρο, έξω!», είναι το κεντρικό σύνθημα των διαδηλωτών. Ποιος είναι ο «Γέρος»; Ο ντε φάκτο αυταρχικός ηγέτης του Καζακστάν εδώ και 30 χρόνια, Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ.
Η λαϊκή οργή για τη φτώχεια και την κοινωνική ανισότητα, στράφηκε πλέον προς τον ίδιο τον Ναζαρμπάγιεφ, ο οποίος φαινόταν ανέγγιχτος.
Μεταξύ των πιο αυταρχικών ηγετών στην Κεντρική Ασία, ο Ναζαρμπάγιεφ φαινόταν πάντα ο πιο ευέλικτος. Γεννημένος το 1940, ανέβηκε στις τάξεις του Κομμουνιστικού Κόμματος και έγινε ο πρώτος ηγέτης του Καζακστάν μετά την ανεξαρτητοποίηση της χώρας. Κατάφερε να την κρατήσει ενωμένη κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 και αργότερα να αποφύγει την ακραία κατασταλτική βία των ομολόγων του, στο Ουζμπεκιστάν και το Τουρκμενιστάν, αποτρέποντας ταυτόχρονα την λαϊκή εξέγερση, όπως στη γειτονική Κιργιζία. Όταν 16 άνθρωποι σκοτώθηκαν σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις το 2011,ο Ναζαρμπάγιεφ ζήτησε συμβουλές από τον…Τόνι Μπλερ σχετικά με τον καλύτερο τρόπο περιορισμού της βίας.
Στην εξωτερική του πολιτική, ο Ναζαρμπάγιεφ χάραξε μια λεπτή γεωπολιτική πορεία μετά την ανεξαρτησία του Καζακστάν, παραμένοντας φιλικός προς τη Ρωσία, αλλά και φλερτάροντας με δυτικούς ηγέτες και τους ενεργειακούς κολοσσούς ,που έκλειναν τα μάτια στην έλλειψη δημοκρατίας στη χώρα-προτιμώντας φυσικά να επικεντρωθούν στη διασφάλιση κερδοφόρων συμβάσεων με τις αρχές του Καζακστάν.
Τεράστια περιουσία
Σε αντάλλαγμα, διάφορες διεθνείς συμβουλευτικές εταιρείες βοήθησαν τη νέα νομενκλατούρα του Καζακστάν να επενδύσει την περιουσία της σε επαύλεις του Λονδίνου και σαλέ στις Ελβετικές Άλπεις. Λέγεται ότι η κόρη και ο εγγονός του Ναζαρμπάγιεφ έχουν ιδιοκτησία,ύψους 80 εκατομμυρίων λιρών στο Λονδίνο .
Στα «αυτοκρατορικά» όνειρα του Ναζαρμπάγιεφ ήταν και η δημιουργία της νέας πρωτεύουσας της χώρας-του Νουρσουλτάν-όπως ονομάστηκε προς τιμήν του η πρωτεύουσα Αστάνα, τον Μάρτιο του 2019. Προσέλαβε δεκάδες δυτικούς αρχιτέκτονες και πολεοδόμους και έχτισε ένα…Μανχάταν στην καρδιά της στέπας. Με εκατοντάδες ουρανοξύστες και τεράστιους δρόμους, με την ελπίδα ότι θα δημιουργήσει ένα νέο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό κέντρο, ακριβώς στη μέση της διαδρομής από την Ευρώπη στην Κίνα.
Πέρυσι, πλήρωσε μάλιστα αδρά τον διάσημο σκηνοθέτη Όλιβερ Στόουν για να φτιάξει ένα «αγιογραφικό» κινηματογραφικό πορτρέτο για την εποχή του Ναζαρμπάγιεφ, με τίτλο: «Qazaq: History of the Golden Man». Για τον λόγο αυτό μάλιστα, στήθηκαν πολλά αγάλματα του Ναζαρμπάγιεφ σε όλη τη χώρα.
Το 2010, ο Ναζαρμπάγιεφ έκλεψε την παράσταση μάλιστα στο διεθνές τζετ σετ, στρατολογώντας ειδικούς επιστήμονες, προκειμένου να δημιουργήσουν ένα «ελιξίριο» που θα μπορούσε να παρατείνει τη ζωή του. Τελικά, ο Καζάκος ηγέτης, αποδέχτηκε το αναπόφευκτο της διαδικασίας γήρανσης του ανθρώπου και ανακοίνωσε το 2019 την παραίτησή του από την ηγεσία της χώρας. Διορίζοντας μεν στη θέση του τον σημερινό πρόεδρο Τοκάγιεφ, αλλά ουσιαστικά κρατώντας από το παρασκήνιο το τιμόνι της χώρας ως επικεφαλής του πανίσχυρού Συμβουλίου Ασφαλείας. Διατήρησε μάλιστα τον τίτλο του «Elbasy»-του «ηγέτη του έθνους»
AFP/ALEXANDER PLATONOV
Προσέγγιση με την Τουρκία
Υπό την καθοδήγηση του Ναζαρμπάγιεφ, το Καζακστάν ξεκίνησε μάλιστα μια πορεία προσέγγισης με την Τουρκία, για να αντιμετωπίσει την επιρροή των ισχυρών Ρώσων και Κινέζων γειτόνων. Το Καζακστάν προσχώρησε μάλιστα στον Οργανισμό Τουρκικών Κρατών (ΟΕΤ), που προσπαθεί εδώ και ένα χρόνο να συγκροτήσει ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν, συσπειρώνοντας πέντε πρώην σοβιετικές δημοκρατίες στην Κεντρική Ασία και τον Καύκασο. Οι χώρες αυτές έχουν μεγάλη γλωσσική και πολιτιστική εγγύτητα με την Τουρκία και οι πληθυσμοί τους ασπάζονται, στην πλειονότητά τους, τη μουσουλμανική θρησκεία.
«Στόχος μας είναι να κάνουμε τον Οργανισμό Τουρκικών Κρατών την πιο σημαντική πολιτιστική και ανθρωπιστική ένωση του 21ου αιώνα» , δήλωσε ο Πρόεδρος του Καζακστάν, Κασίμ Τοκάγιεφ ,στη σύνοδο κορυφής του OET τον Μάρτιο 2021. «Στο μέλλον, η οικονομική συμμαχία σίγουρα θα μετατραπεί σε πολιτική και στρατιωτική», λέει ο Καζάκος πολιτικός επιστήμονας Ντοσιμ Σατπάγιεφ. «Η Τουρκία έχει αποδειχθεί βασικός παίκτης στη σύγκρουση για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020 και έχει μεγάλη δύναμη στην περιοχή, σε μια εποχή που όλα περιστρέφονται γύρω από δύο πράγματα: την οικονομία και την ασφάλεια»,προσθέτει.
Ηδη,η «παντουρκική συμμαχία»σχεδιάζει να υιοθετήσει μια δομή ταχείας επέμβασης για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, λειτουργώντας με στρατιωτικά μέσα.
Το 2021, το Καζακστάν απέκτησε μάλιστα drones και τεθωρακισμένα οχήματα από την Τουρκία, χώρα του ΝΑΤΟ. Στις 7 Δεκεμβρίου 2021, το υπουργείο Άμυνας του Καζακστάν ανανέωσε μια πενταετή συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Όλα αυτά ανησυχούν φυσικά τη Μόσχα, που στηρίζει όλο το διαστημικό της πρόγραμμα στο κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, στο Καζακστάν, ενώ φοβάται ταυτόχρονα και μια "νέα Ουκρανία". Ανησυχεί και το Πεκίνο όμως,καθώς το Καζακστάν μετέχει στην κινεζική πρωτοβουλία “One Belt One Road” και είναι βασικός προμηθευτής φυσικού αερίου και πετρελαίου. Ο σημερινός πρόεδρος του Καζακστάν Τοκάγιεφ θεωρείται φίλος του Πεκίνου, μιλάει άπταιστα μανδαρινικά κινέζικα καθώς σπούδασε στην Κίνα και είχε διατελέσει και Πρεσβευτής της Σοβιετικής Ένωσης στο Πεκίνο.
Γκρεμίζουν τα αγάλματα
Οι διαδηλωτές άρχισαν τώρα να γκρεμίζουν τα αγάλματα του Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ, με αποτέλεσμα ο πρόεδρος Τοκάγιεφ να ανακοινώσει την απομάκρυνση του πρώην προέδρου από όλα τα αξιώματά του, μήπως και κατευνάσει τις αντιδράσεις .Σύμφωνα ορισμένα δημοσιεύματα, ο Ναζαρμπάγιεφ έφυγε από τη χώρα για «ιατρική θεραπεία». Να περιμένουμε βέβαια σύντομα να αλλάξει και η ονομασία της πρωτεύουσας Νουρσουλτάν...
«Η εποχή Ναζαρμπάγιεφ έφτασε στο τέλος της», γράφει η γερμανική FAZ. «Ο ηγέτης της χώρας που για σχεδόν τρεις δεκαετίες, γέμιζε από επαίνους, θαυμασμό και λατρευτική διάθεση από τους υπηκόους του και η χαμογελαστή φωτογραφία του βρισκόταν σε όλες τις διαφημιστικές, είναι πλέον παρελθόν», τονίζει η γερμανική εφημερίδα.
Το τέλος της εποχής Ναζαρμπάγιεφ, διδάσκει όμως και όλους τους ομοϊδεάτες του, αυταρχικούς ηγέτες, που αναζητούν με την πάροδο του χρόνου, μια απάντηση στο αιώνιο πρόβλημα: πώς να αντιμετωπίσουν τα γηρατειά, χωρίς να ρισκάρουν αντίποινα από τους αντιπάλους τους.
Δεν είναι ακόμη σαφές πώς θα εξελιχθεί η αναταραχή στο Καζακστάν, αλλά είναι βέβαιο ότι τα γεγονότα των τελευταίων ημερών θα γκρεμίσουν την «ιστορική» κληρονομιά που ο Ναζαρμπάγιεφ είχε φανταστεί στα όνειρά του…
