Η μάχη αντιμετώπισης της πανδημίας συνεχίζεται τώρα με «εχθρό» τη μετάλλαξη Όμικρον

Της Ανθής Αγγελοπούλου, [email protected]

H πανδημία εξακολουθεί να αποτελεί το μείζον παγκόσμιο ζήτημα δημόσιας υγείας που έχει επηρεάσει καθοριστικά τη σύγχρονη πραγματικότητα. Διάχυτη είναι η ανησυχία από την εμφάνιση της νέας μετάλλαξης με την ονομασία «Όμικρον», για την οποία οι επιστήμονες θα έχουν περισσότερα δεδομένα περίπου στα μέσα Δεκεμβρίου. Ήδη η επέλαση της Δέλτα έχει δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα σε όλες τις χώρες, αφού αποδείχθηκε πιο μεταδοτική και πιο επιθετική από τις προηγούμενες. Ωστόσο, η BioNTech ξεκίνησε να εργάζεται σε εμβόλιο προσαρμοσμένο στη νέα παραλλαγή, σε περίπτωση που τα υπάρχοντα εμβόλια διαπιστωθούν αναποτελεσματικά. Εκτός από την BioNTech πρόσφαταανακοίνωσεκαιη Johnson & Johnson ότιαξιολογείτοήδηυπάρχον εμβόλιό της έναντι της νέας μετάλλαξης και παράλληλα επιδιώκει την ανάπτυξη ενός εμβολίου ειδικού για τη συγκεκριμένη παραλλαγή. Η Ελλάδα διαθέτει όλες τις νέες θεραπείες για την αντιμετώπιση του ιού. Το Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Έρευνας και Τεχνολογίας έχει παραλάβει 2.000 δόσεις μονοκλωνικών αντισωμάτων του συνδυασμού Casirivimab και Imdevimab των εταιρειών Regeneron & Roche. Στόχος της συγκεκριμένης θεραπείας είναι η αποτροπή της επιδείνωσης της νόσου, ενώ η χορήγησή τους θα πραγματοποιείται βάσει κριτηρίων που προσδιόρισε η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας σε συνεργασία με την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία.

Μέχρι σήμερα τέσσερα μονοκλωνικά αντισώματα για τον Covid-19 έχουν λάβει θετική γνωμοδότηση για χρήση σε επείγουσα βάση, καθότι βρίσκονται ακόμα υπό αξιολόγηση για να λάβουν πλήρη αδειοδότηση κυκλοφορίας. Σε αυτά περιλαμβάνεται ο συνδυασμός των Βamlanivimab και Εtesevimab (EliLilly), το Regdanvimab (Celltrion) και το Sotrovimab (GSK). Ωστόσο, μέσα στον Νοέμβριο η εταιρεία Lilly ενημέρωσε τον EMA ότι αποσύρει τη δική της θεραπεία από τη διαδικασία της κυλιόμενης επανεξέτασης.

Η ανάπτυξη των εμβολίων mRNA κατά του κορονοϊού έγινε εφικτή διότι προηγήθηκαν επί δεκαετίες ερευνητικές προσπάθειες από πολλούς επιστήμονες. 

Οι αντιιικές θεραπείες έναντι του SARS-CoV-2
Η Ελλάδα αναμένει την παραλαβή των νέων αντι-ιικών θεραπειών μόλις αυτές λάβουν έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (European MedicinesAgency - EMA). Πρόσφατα, η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Μίνα Γκάγκα ανακοίνωσε ότι η χώρα μας είναι σε συνεννόηση με την εταιρεία Merck (MSD για την Ελλάδα) για την προμήθεια επιπλέον ποσοτήτων μολνοπιραβίρης από αυτήν που θα λάβουμε μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού.

Επίσης, αναμένεται και ένα ακόμα αντιιικό, η ριτοναβίρη της Pfizer, η οποία χορηγείται από το στόμα σε μορφή χαπιού και έχει συσχετιστεί με μειωμένο κίνδυνο θανάτου ή νοσηλείας λόγω Covid-19 κατά 89% συγκριτικά με το εικονικό φάρμακο σε μη νοσηλευόμενους ασθενείς υψηλού κινδύνου με Covid-19. Ωστόσο, στη φαρέτρα των ειδικών έχουν προστεθεί και αντιιικές θεραπείες όπως η χορήγηση ιματινίμπης, ενδοφλέβιας ανοσοσφαιρίνης και τοσιλιζουμάμπης, που έχει ως αποτέλεσμα μειωμένο κίνδυνο θανάτου. Ο συνδυασμός της μπαρισιτινίμπης με τη ρεμδεσιβίρη, καθώς και η κολχικίνη, η δεξαμεθαζόνη, ο ανασυνδυασμένος παράγοντας αύξησης των κοκκιοκυττάρων και η τοσιλιζουμάμπη συσχετίστηκαν με μικρότερη πιθανότητα μηχανικού αερισμού.

Στα όπλα κατά του ιού έχουν προστεθεί και θεραπείες όπως η χορήγηση ιματινίμπης, ενδοφλέβιας ανοσοσφαιρίνης και τοσιλιζουμάμπης που έχει ως αποτέλεσμα μειωμένο κίνδυνο θανάτου.

Επιπλέον, η τοφασιτινίμπη, η σαριλουμάμπη, η ρεμδεσιβίρη και ο συνδυασμός μπαριστινιμίμπης με ρεμδεσιβίρη αύξησαν το ποσοστό των ασθενών που λάμβαναν εξιτήριο από το νοσοκομείο. Ακόμη, το πλάσμα αναρρωσάντων, η ιβερμεκτίνη με ή χωρίς δοξυκυκλίνη, η υδροξυχλωροκίνη, η νιταζοξανίδη και η προξαλουταμίδη αύξησαν την κάθαρση του ιού SARSCoV-2 από τον οργανισμό. Βέβαια, πρέπει να σημειωθεί ότι για τις περισσότερες από αυτές τις αγωγές τα αποτελέσματα δεν αφορούν μεγάλες κλινικές μελέτες Φάσης ΙΙΙ που δυνητικά θα οδηγούσαν σε έγκριση νέων φαρμάκων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα ξεχώρισε και στο κομμάτι των μελετών αναφορικά με τις θεραπευτικέςεπιλογές κατά της νόσου Covid-19. Η μοναδική στον κόσμο ολοκληρωμένη μελέτη Φάσης ΙΙΙ, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Medicine και αναμένει απάντηση από τον ΕΜΑ, σχεδιάστηκε από την Ελληνική Ομάδα Μελέτης της Σήψης και αφορά την έγκαιρη αντιμετώπιση της πνευμονίας από Covid-19 με μια ειδικά στοχευμένη θεραπευτική προσέγγιση με το φάρμακο Anakinra, το οποίο, όπως διαπιστώθηκε, μείωσε τον κίνδυνο εξέλιξης της νόσου κατά 64% και θανάτου κατά 55%. Η μελέτη SAVE-MORE, με επικεφαλής τον καθηγητή Ευάγγελο Γιαμαρέλλο Μπουρμπούλη, διεξήχθη με βάση οδηγίες της ειδικής επιτροπής του EMA σε συνεργασία με 37 κέντρα, εκ των οποίων τα 29 είναι στην Ελλάδα και 8 στην Ιταλία. 

Έλληνας ο πρώτος ερευνητής του mRNA
Η ανάπτυξη των εμβολίων mRNA κατά του κορονοϊού έγινε εφικτή διότι προηγήθηκαν επί δεκαετίες ερευνητικές προσπάθειες από διάφορους επιστήμονες. Με άλλα λόγια, πριν από το τελικό επίτευγμα υπήρξαν άλλες σημαντικές ανακαλύψεις. Όπως αποκάλυψε ο ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ Νικόλαος Κατσιλάμπρος, είναι πιθανόν ο πρώτος ερευνητής σε σχέση με αυτό το αντικείμενο να ήταν ο Έλληνας επιστήμονας Γεώργιος Δημητριάδης, ο οποίος δημοσίευσε στο περίφημο, με πολύ υψηλή απήχηση, περιοδικό Nature, στις 31 Αυγούστου 1978, ένα εξαιρετικά πρωτότυπο άρθρο με τίτλο «Translation of rabbit globin mRNA introduced by liposomes into mouse lymphocytes». Την περίοδο της δημοσίευσης ο Γ. Δημητριάδης εργαζόταν στο National Institute for Research του Λονδίνου.

Όσοι έλαβαν την 3η δόση έχουν 8 έως 10 φορές λιγότερες πιθανότητες να νοσήσουν σε σχέση με όσους έχουν λάβει τις 2 δόσεις και 20 έως 25 φορές λιγότερες πιθανότητες από τους ανεμβολίαστους.

Σε νέο όπλο αναδεικνύονται τα αερολύματα σωματιδίων, σύμφωνα με μελέτη της Ιατρικής Σχολής του πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ, τα οποία μόλις φτάσουν στους πνεύμονες χάρη σε μια κανονική φορητή συσκευή εισπνοής, μπορούν να εμποδίσουν τη δράση της «ακίδας» πρωτεΐνης του ιού και συνεπώς να σταματήσουν τη μόλυνση.

Όπως ανέφερε ο Γι Σι , καθηγητής Κυτταρικής Βιολογίας στο πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, τα πειράματα με τα ζώα έχουν δώσει δύο σημαντικές ενδείξεις: Η μία είναι ότι τα νανοσώματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για προφύλαξη, δηλαδή για την πρόληψη της μόλυνσης, και η δεύτερη είναι ότι αυτή η θεραπεία μπορεί να είναι αποτελεσματική στην πρώτη φάση της μόλυνσης (εντός 8-9 ημερών από τα πρώτα συμπτώματα), επειδή εμποδίζει τον πολλαπλασιασμό του ιού. Σύμφωνα με τον καθηγητή, δεν πρόκειται για μια δαπανηρή θεραπεία, γιατί τα νανοσώματα μπορούν να παραχθούν από ένα βακτήριο όπως το E. coli, το οποίο αναπαράγεται γρήγορα. 

Μαζί Novartis - BioNTech για τα mRNA εμβόλια
Η ανάγκη για μεγαλύτερη παραγωγή δόσεων των εμβολίων ώστε να καλυφθούν οι χώρες και το 2022, ανάγκασε τη Novartis και τη BioNTech να ανανεώσουν την πρότερη συμφωνία τους. Ως εκ τούτου, η Novartis αναλαμβάνει την παραγωγή τουλάχιστον 24 εκατ. δόσεων του εμβολίου mRNA υπό άσηπτες συνθήκες σε φιαλίδια, στις εγκαταστάσεις Technical Operations που διαθέτει στη Λιουμπλιάνα στη Σλοβενία. 

Σε νέο όπλο αναδεικνύονται τα αερολύματα σωματιδίων, τα οποία μπορούν να εμποδίσουν τη δράση της «ακίδας» πρωτεΐνης του ιού και συνεπώς να σταματήσουν  τη μόλυνση.

Η Pfizer δίνει έγκριση για γενόσημο αντιιικό
Σημαντική όμως είναι και η ανακοίνωση της Pfizer των τελευταίων ημερών, η οποία κατέληξε σε συμφωνία αδειοδότησης που θα επιτρέψει σε άλλες φαρμακοβιομηχανίες να παράγουν γενόσημα του χαπιού της κατά της νόσου Covid-19 σε φθηνές εκδόσεις σε 95 χώρες, ώστε να εξυπηρετηθούν χαμηλά και μεσαία εισοδήματα. Ακολουθώντας το παράδειγμα της Merck, η Pfizer ανακοίνωσε ότι συμφώνησε με την υποστηριζόμενη από τον ΟΗΕ Medicines Patent Pool για να επεκτείνει την πρόσβαση χαμηλού κόστους στο χάπι Covid-19 σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Φάρμακα στην τελική ευθεία στον ΕΜΑ
O EMA έχει ξεκινήσει την αξιολόγηση αίτησης για τη χρήση ενισχυτικής δόσης του εμβολίου της Janssen (J&J) που θα χορηγείται δύο μήνες μετά την 1η δόση σε άτομα άνω των 18 ετών, ενώ ξεκίνησε την αξιολόγηση του Paxlovid (PF-07321332/ριτοναβίρη), μίας από του στόματος θεραπείας, που αναπτύχθηκε από την
Pfizer και τα προκαταρκτικά αποτελέσματα δείχνουν ότι όταν χορηγείται 3-5 ημέρες από την έναρξη της συμπτωματολογίας, μειώνεται ο κίνδυνος νοσηλείας ή θανάτου. Επιπροσθέτως, έλαβε αίτηση για άδεια κυκλοφορίας υπό όρους για το εμβόλιο Nuvaxovid της Novavax (γνωστό ως NVX-CoV2373). Εξέδωσε επίσης σύσταση για τη χρήση του Lagevrio (γνωστό ως molnupiravir ή MK 4482). Το φάρμακο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία ενήλικων ασθενών με Covid-19 που δεν χρήζουν συμπληρωματικής οξυγονοθεραπείας και βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο. Το φάρμακο είναι διαθέσιμο σε κάψουλες και λαμβάνεται 2 φορές ημερησίως για 5 ημέρες. Τέλος, έχει ξεκινήσει την αξιολόγηση της αίτησης για άδεια κυκλοφορίας για το μονοκλωνικό αντίσωμα Xevudy (sotrovimab) της εταιρείας GlaxoSmithKline Trading Services Limited, η οποία ανέπτυξε το φάρμακο σε συνεργασία με την Vir Bitoechnology. 

Νέα επιτροπή για την πανδημία
Τέλος, η Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ αποφάσισε τη θεσμοθέτηση «Επιτροπής Δημόσιας Υγείας και Αντιμετώπισης της Πανδημίας», η οποία θα αποτελείται από 60 ακαδημαϊκούς επιστήμονες. Η Επιτροπή θα επεξεργάζεται ερευνητικά θέματα και συμμετοχή της Ιατρικής Σχολής σε κλινικές μελέτες, θα εισηγείται κοινά πρωτόκολλα για την αντιμετώπιση των ασθενών με Covid, ενώ θα συνεργάζεται με τα αρμόδια υπουργεία υποβοηθώντας το έργο όλων των θεσμικών οργάνων της πολιτείας στη μάχη κατά της πανδημίας. Γενικός συντονιστής είναι ο καθηγητής Παθολογίας - Λοιμωξιολογίας Σωτήρης Τσιόδρας, με αναπληρώτρια την καθηγήτρια ΜΕΘ - Πνευμονολογίας Αναστασία Κοτανίδου. [SID:14789085]