Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]

Εχετε σκεφτεί ότι θα μπορούσατε να χορέψετε σε ένα νυχτερινό κέντρο διασκέδασης με ανθρώπους που βρίσκονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά; Να εργάζεστε στο ίδιο γραφείο, εσείς από την Ελλάδα,δίπλα δίπλα, με συναδέλφους σας στην  Αμερική,την Αυστραλία ή τη Γη του Πυρός; `Η να πίνετε καφέ στο ίδιο δωμάτιο με φίλους και φίλες σας που είναι στο Παρίσι;

Με απλά λόγια, αυτό υπόσχεται το αφεντικό του Facebook,Μαρκ Ζάκερμπεργκ, βάζοντας μπροστά τη δημιουργία του “Metaverse”: Μια «δεύτερη ζωή, «πέρα από το Σύμπαν», σε ελεύθερη μετάφραση. Μια ψηφιακή κοινωνική ζωή, πολύ πιο καθηλωτική και περιεκτική - σε σύγκριση με αυτό που κάνει ο καθένας μας αυτή τη στιγμή, πίσω από την οθόνη του υπολογιστή του ή στο smartphone του.

Στο «μετασύμπαν» ,όπως το φαντάστηκε ο Ζάκερμπεργκ, ο  καθένας θα μπορούσε  να ζήσει μέρος της ζωής του εκεί, με τη μορφή ενός avatar ή ενός ολογράμματος. «Η βασική ιδιότητα του Metaverse (Μετα-σύμπαν) θα είναι η παρουσία - η αίσθηση του να βρίσκεσαι πραγματικά εκεί με τους ανθρώπους», έγραψε Ζάκερμπεργκ τον Ιούλιο στο προφίλ του στο Facebook.  «Σταδιακά, οι οθόνες, τα ολογράμματα, τα ακουστικά VR και τα γυαλιά επαυξημένης πραγματικότητας, θα επιτρέπουν…τηλεμεταφορές», προσθέτει.

Για το αφεντικό του Facebook, το metaverse αντιπροσωπεύει το μέλλον του Διαδικτύου,αλλά κυρίως των κοινωνικών μας σχέσεων σε πολύ μεγάλη κλίμακα.Tο πιστεύει τόσο πολύ που μετονόμασε την εταιρεία Facebook  Meta και σκοπεύει να επενδύσει 50 δισεκατομμύρια δολάρια σε αυτό το νέο μοντέλο. Σχεδιάζει μάλιστα να προσλάβει 10.000 μηχανικούς μόνο στην Ευρώπη.

EPA/CLEMENS BILAN

«Δανεικός» ο όρος

Η προέλευση του όρου Metaverse είναι κλεμμένη από το μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας "Snow Crash" του Νιλ Στίβενσον από το 1992. Εκεί αναφέρεται για πρώτη φορά ο όρος «μετασύμπαν»- ένας εικονικός κόσμος στον οποίο οι πρωταγωνιστές φεύγουν ξανά και ξανά από έναν μάλλον παράλογο πραγματικό κόσμο που χαρακτηρίζεται από καπιταλιστική εκμετάλλευση.

Υπάρχουν όμως και χρήστες σε αυτόν τον κόσμο - οι λεγόμενοι «Γκαργκόιλς» - που επιλέγουν να παραμείνουν συνδεδεμένοι με το Metaverse για πάντα. Μπαίνουν σε αυτό μέσα από ένα είδος γυαλιών επαυξημένης πραγματικότητας με τα οποία μπορούν να βρίσκονται ταυτόχρονα στην υλική τους ζωή και στο μετασύμπαν. Στο μυθιστόρημά του, ο Στίβενσον δείχνει φυσικά τις συνέπειες όταν ζεις «σε δύο κόσμους ταυτόχρονα»: Συχνά δεν είναι ξεκάθαρο σε ποιον κόσμο επικοινωνείς  με το άτομο στο οποίο μιλάς.

Δυσπιστούν οι ειδικοί

Πολλά βιντεοπαιχνίδια προσφέρουν διαδικτυακά σύμπαντα, όπως το  Fortnite, για παράδειγμα. Ένα  διαδικτυακό παιχνίδι για πολλούς παίκτες στο οποίο οι χρήστες μπορούν να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους και να δημιουργήσουν τους δικούς τους κόσμους. Και εκεί γίνονται οι ποπ συναυλίες με εκατομμύρια τηλεθεατές.Το Metaverse , σύμφωνα με τον Ζάκερμπεργκ είναι κάτι πολύ δαφορετικό από ένα βιντεοπαιγνίδι με πολλούς παίκτες.

Η Γερμανίδα δημοσιογράφος Ευα Βόλφανγκελ ,που είναι ειδική σε θέματα τεχνολογίας του μέλλοντος, είναι πολύ δύσπιστη. Όπως λέει, «ο Ζάκερμπεγκ μπερδεύει  κάθε λογής πράγματα: Από τεχνολογίες που κυκλοφορούν ήδη στην αγορά και λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό -όπως η εικονική πραγματικότητα- μέχρι  μεγαλοπρεπή οράματα.  Η Γερμανίδα δημοσιογράφος σχολιάζει το βίντεο που έδειξε ο Ζακερμπεργκ για να πείσει για το σχέδιό του:

REUTERS/TIM BARSOE

Ενας άνδρας κάθεται στο γραφείο του και πίνει μια γουλιά από ένα φλιτζάνι καφέ. Στα δεξιά του, μόλις λίγα μέτρα μακριά, μια εικονική γυναίκα περνάει δίπλα του και τον χαιρετά με μια κίνηση του χεριού της. Η γυναίκα υποτίθεται ότι εργάζεται κάπου αλλού και δεν είναι μια τυχαία «διακοσμητική» φιγούρα ,ένα avatar, κατασκευασμένο από ένα λογισμικό. «Αυτό είναι αδύνατο αυτή τη στιγμή», λέει η Ευα Βόλφανγκελ , «και είναι αμφίβολο αν αυτό είναι ποτέ ρεαλιστικό». Για ένα τέτοιο σενάριο, θα πρέπει να πληρούνται πολλές προϋποθέσεις:

-Η εικονική εμφάνιση της γυναίκας στο οπτικό πεδίο του άνδρα θα έπρεπε να δημιουργηθεί από γυαλιά επαυξημένης πραγματικότητας, ώστε το ανθρώπινο μάτι και ο εγκέφαλος να αντιλαμβάνονται τη γυναίκα με τρισδιάστατα σχήμα, ρεαλιστική εμφάνιση, σε κάθε κατεύθυνση και σε κάθε απόσταση.

- Η εικονική γυναίκα δεν δημιουργείται καθόλου από τα γυαλιά, αλλά ως ολόγραμμα στο δωμάτιο, το οποίο με τη σειρά του, θα πρέπει να εξοπλιστεί με κατάλληλες συσκευές, κάτι παρόμοιο με έναν 3D προβολέα. Το σενάριο Metaverse που προτείνει ο Ζάκερμπεργκ θα λειτουργούσε μόνο σε ορισμένα, ειδικά προετοιμασμένα δωμάτια. Αλλά ακόμη και έτσι -λέει η Γερμανίδα δημοσιογράφος, «είναι αμφίβολο εάν κάθε πραγματικός χώρος που πρόκειται να γίνει μέρος του Metaverse μπορεί και πρέπει να δημιουργηθεί εκ των προτέρων με τόσο πολύπλοκο τρόπο. Για να πραγματοποιηθεί μια αληθινή συνάντηση μεταξύ δύο ανθρώπων, το σύστημα πρέπει να γνωρίζει πού βρίσκονται τα δύο άτομα. Έτσι, για παράδειγμα, όλα τα δωμάτια θα έπρεπε να παρακολουθούνται μόνιμα με κατάλληλες κάμερες ή να είναι εξοπλισμένα με κατάλληλη τεχνολογία πλοήγησης εσωτερικού χώρου, ένα είδος GPS για εσωτερικούς χώρους.

Η Ευα Βόλφανγκελ υποστηρίζει ότι τίποτα από αυτά δεν θα λειτουργήσει ή τουλάχιστον θα πάρει πάρα πολύ χρόνο. Πιστεύει ότι είναι πολύ πιο πιθανό το μετασύμπαν να γίνει πρωτίστως ένας καθαρά εικονικός χώρος χωρίς στοιχεία του υλικού κόσμου.

SHUTTERSTOCK

«Επανάσταση» ή πλήρης αποξένωση;

Αναμφίβολα, για πολλούς -και ιδιαίτερα τους νέους ανθρώπους- το όραμα του Ζάκερμπεργκ αντιπροσωπεύει μια απόλυτη επανάσταση , που πολλοί δεν πιστεύουν πώς θα μπορούσε σύντομα να γίνει πραγματικότητα.

Αλλά ας υποθέσουμε ότι η επιστήμη θα κατακτήσει και αυτό το βάθρο. Ποιες θα ήταν άραγε οι κοινωνικές συνέπειες; Φανταστείτε τον εαυτό σας σε αυτόν τον κόσμο: θα είμαστε ένα avatar,μια μάσκα που θα κρύβει το ότι είμαστε ζωντανοί και ανθρώπινοι. Με τα ελαττώματα, τα δυνατά μας σημεία, αλλά και τις αδυναμίες μας. Δεν θα ξέρουμε πια ποιοι είμαστε και ποιον θα βρούμε στο Μέτα για δουλειά, αναψυχή, σπουδές. Δεν θα ξέρουμε ποιον αντιμετωπίζουμε και τι νιώθουν οι άλλοι εκείνη τη στιγμή. 

Η ζωή μας θα αδειάσει από τις σχέσεις που έχουν σημασία. Φυσικά ,θα υπάρχουν εκπληκτικά εφέ που θα εκτοξεύουν τον χρήστη σε έναν κόσμο του κυβερνοχώρου πιο κοντά σε ένα βιντεοπαιχνίδι παρά στην εικονική πραγματικότητα. Αλλά όλα θα είναι ένα avatar;  Οι αποστάσεις θα χαθούν, αλλά οι πραγματικοί άνθρωποι θα απομακρυνθούν. Θα λείψουν οι μικρές απολαύσεις της ζωής, ένα ταξίδι, ένας περίπατος; Ακόμη και το καθημερινό χάος στην κυκλοφορία, για να φτάσουμε στο γραφείο

Ίσως να ακούγονται ακραία όλα αυτά, αλλά μήπως καταλήξουμε σε αυτόν τον κόσμο του κυβερνοχώρου;  Αυτόν τον κόσμο θέλουμε; Και για τα παιδιά μας;