Της Ιωάννας Βαρδαλαχάκη
 [email protected]

Χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία είχαν δείξει «δείγματα γραφής» καιρό τώρα στην Ευρώπη, αμφισβητώντας τις αξίες της ΕΕ και φέρνοντας το ευρωπαϊκό οικοδόμημα σε κρίση.

Σε ανάλυσή του το Politico είχε προσπαθήσει να συνοψίσει τα πιθανά σενάρια στη σύγκρουση αυτών των χωρών με τις Βρυξέλλες.

Τα σενάρια ήταν:

1. Η Πολωνία και η Ουγγαρία υποχωρούν
2. Νέοι ηγέτες αναλαμβάνουν την εξουσία στη Βουδαπέστη και τη Βαρσοβία
3. Επικρατεί η λούπα των αντιπαραθέσεων
4. Polexit και Hexit

Η απόφαση της Πολωνίας να αδιαφορήσει για το δίκαιο της ΕΕ, με το Πολωνικό Ανώτατο Δικαστήριο να κρίνει ότι κάποια άρθρα του δικαίου της ΕΕ είναι ασυμβίβαστα με το σύνταγμα της Πολωνίας «άναψε φωτιές», δημιουργώντας φόβους για έξοδο της χώρας από την ΕΕ, κάτι που η κυβέρνηση αρνείται εντόνως. Η χθεσινή «μετωπική σύγκρουση», ωστόσο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απέδειξε ότι η σχέση Βρυξελλών- Πολωνίας κινείται σε τεντωμένο σχοινί.

Στο παρελθόν οι εντάσεις εκτονώνονταν πιο εύκολα, με την ΕΕ να ήταν συχνά επιεικής με τις χώρες που παραβιάζουν τους κανόνες της. Κάτι, επομένως, φαίνεται να αλλάζει στη στάση της, την οποία το gzeromedia εξηγεί με τρεις λόγους:

1. Φαίνεται ότι οι αξιωματούχοι της ΕΕ είδαν αρκετά. Η δικαστική απόφαση της Πολωνίας αποτελεί  άμεση πρόκληση για τους κανόνες της ΕΕ ώστε να αγνοηθεί, και η κυβέρνηση της Ουγγαρίας επιλέγει σταθερά να συγκρούεται με τις Βρυξέλλες εδώ και χρόνια.

2. Αποχωρεί η Γερμανίδα καγκελάριος  Άνγκελα Μέρκελ, η οποία έχει παίξει σημαντικό ρόλο στον κατευνασμό της ΕΕ απέναντι στην Πολωνία και την Ουγγαρία. Μάλιστα ο νέος πιθανός κυβερνητικός συνασπισμός της κεντροαριστεράς στη Γερμανία αναμένεται να είναι πολύ λιγότερο επιεικής στις προκλήσεις.

3. Οι Βρυξέλλες διαθέτουν ένα ισχυρό νέο «όπλο». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να «παγώσει» μεγάλα ποσά από τα πολύ αναγκαία κεφάλαια από  το Ταμείο Ανάκαμψης μέχρι αυτές οι δύο κυβερνήσεις να αποδείξουν ότι σέβονται τους κανόνες της ΕΕ.

Όλα αυτά «αμαυρώνουν»τις τελευταίες μέρες στην εξουσία της γερμανίδας καγκελάριου, η οποία ανησυχεί ότι ορισμένοι ηγέτες και αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης σπρώχνουν την ΕΕ σε έναν «ματς» με την Πολωνία που δεν αφήνει περιθώρια για συμβιβασμούς και μπορεί να καταλήξει σε καταστροφή.

Συγκρουσιακή διάθεση πριν το τέλος

Τις τελευταίες εβδομάδες πριν από την αποχώρησή της, η Μέρκελ προειδοποίησε δημόσια, και με τον δικό της προσεκτικά σχεδιασμένο και διπλωματικό τρόπο, για τις τακτικές της ΕΕ στην αντιπαράθεση. Παρασκηνιακά ανησυχεί ότι η βιασύνη της ΕΕ να απαντήσει στην Πολωνία μπορεί να ξεφύγει από τον έλεγχο και τελικά να καταλήξει με την αποχώρηση της Πολωνίας από το μπλοκ στο χειρότερο σενάριο, δήλωσε πηγή του Bloomberg.

Η Μέρκελ είναι γνωστή ως άτομο της υπομονής, την οποία χρησιμοποιεί ως πολιτικό εργαλείο στις διαπραγματεύσεις για να αποτρέψει τα επιζήμια αποτελέσματα. Συχνά έχει αγνοήσει επίσης όσους προσπαθούν να λάβουν άμεσα μέτρα.

Η ανησυχία της αφορά την τρέχουσα στρατηγική της ΕΕ και την ετοιμότητα για αντιπαράθεση και από τις δύο πλευρές, η οποία πιστεύει ότι θα μπορούσε να καταλήξει σε μια γεωπολιτική καταστροφή για την ΕΕ, ενισχύοντας τον αυταρχισμό στην Πολωνία και καθιστώντας τη χώρα «ευάλωτη» σε εξωτερικές επιρροές.

 Η γερμανίδα καγκελάριος έχει επικριθεί τα τελευταία χρόνια για την προστασία των ισχυρών ανατολικοευρωπαίων, όπως ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν. Αλλά ακόμη και όταν καταδικάζει ορισμένες από τις πολιτικές τους, πιστεύει ότι η ΕΕ πρέπει πάντα να διατηρεί τις διαπραγματεύσεις και όχι να καταφεύγει σε νομικές απειλές και δικαστικές ενέργειες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε απρόβλεπτες συνέπειες.

Για τη Μέρκελ, η διατήρηση της ΕΕ ενωμένη είναι τόσο ουσιαστική όσο και υπαρξιακή. Για εκείνη, σε αντίθεση με τους περισσότερους άλλους μεγάλους ηγέτες της ΕΕ, το μπλοκ δεν θα είναι πλήρες έως ότου τα βαλκανικά έθνη της νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι επίσης μέλη.

Η άλλη πλευρά

Στην άλλη πλευρά του πολωνικού ζητήματος βρίσκονται ηγέτες όπως ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε, οι οποίοι λένε ότι σε αυτόν τον αγώνα διακυβεύονται οι βασικές αξίες της ΕΕ. Ο πιθανός διάδοχος της Μέρκελ, Όλαφ Σολτς, και το σοσιαλδημοκρατικό του κόμμα, φαίνεται ότι ευθυγραμμίζονται περισσότερο με την οπτική του Ρούτε.

Αλλά αν η Μέρκελ έχει δίκιο, οι κίνδυνοι για την Ευρώπη θα αυξηθούν, σχολιάζει η πηγή του Bloomberg.

Προς το παρόν, η προοπτική αποχώρησης της Πολωνίας από την ΕΕ φαίνεται μακρινή, δεδομένου ότι η ΕΕ είναι δημοφιλής στο εσωτερικό της χώρας. Επιπλέον η Πολωνία παραμένει εξαρτημένη από τη χρηματοδότηση των Βρυξελλών. Ωστόσο, η διαμάχη δεν φαίνεται να «ξεφουσκώνει» σύντομα.

Η επόμενη φάση της «σύγκρουσης» αναμένεται Σύνοδο Κορυφής των ηγετών της ΕΕ στις 21-22 Οκτωβρίου, αν και, σύμφωνα με τις πηγές του Bloomberg ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ματέους Μοραβιέτσκι θα ήθελε να αποφύγει το θέμα, και οι περισσότεροι ευρωπαίοι ηγέτες δεν θα ήθελαν να διακινδυνεύσουν μια μεγάλη σύγκρουση στη Σύνοδο.

«Τα πολιτικά προβλήματα δεν μπορούν πάντα να λύνονται δικαστικά»

Με την Μέρκελ να αποχωρεί, η Πολωνία θα στερηθεί τον πιο ισχυρό σύμμαχό της στην ΕΕ και το μπλοκ θα χάσει μια μετριοπαθή επιρροή που είχε αποτρέψει την κλιμάκωση των προηγούμενων κρίσεων. Παρόλα αυτά και η Μέρκελ θεωρεί προκλητικές τις τελευταίες κινήσεις της Βαρσοβίας.

Μιλώντας κατά την επίσκεψή της στο Βέλγιο την περασμένη εβδομάδα, η Μέρκελ είπε ότι η ΕΕ πρέπει να βρει συμβιβασμούς χωρίς να εγκαταλείψει τις αρχές της. «Πρέπει να εντείνουμε τις συνομιλίες μας με την πολωνική κυβέρνηση για να βρούμε μια λύση - τα πολιτικά προβλήματα δεν μπορούν πάντα να λύνονται δικαστικά», είχε πει.

Να σημειωθεί ότι η διαμάχη με την Πολωνία δεν αφορά μόνο το κράτος δικαίου, αλλά και για τη δικαστική μεταρρύθμιση και τη νομική δράση για τους νόμους κατά της κοινότητας LGBTQ.