«Η Αγγελική Κυπριανίδου έσκαψε μόνη της να βρει το πτώμα του άντρα της.  Είχε το φύλλο πορείας πάνω του»...

Στην Κύπρο, ο κατάλογος με τους αγνοούμενους του Τουρκικού Αττίλα του 1974 ήταν απόρρητος μέχρι το 2000. Μαυροφορεμένες μάνες, σύζυγοι και παιδιά με φωτογραφίες στα χέρια για δεκαετίες μαζεύονταν στο οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας στη Λευκωσία ζητώντας να μάθουν τι απέγιναν οι άνθρωποί τους.

Οι περισσότερες μανάδες πέθαναν χωρίς να έχουν λάβει απάντηση.

Τώρα, η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Κύπρο, εξετάζει το ενδεχόμενο διεξαγωγής ποινικής διερεύνησης για τη διαχρονική διαχείριση του θέματος των αγνοουμένων, για παραλείψεις από συγκεκριμένα πρόσωπα, ή για πολιτικές αποφάσεις που απέκρυβαν την αλήθεια.

«Κάποιοι γνώριζαν και δεν μίλησαν» είπε κατά την διάρκεια της συνεδρίασης της επιτροπής η Πρόεδρος της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Ειρήνη Χαραλαμπίδου.

Τι γνώριζαν; Πώς να «εργαλειοποιούν» το ζήτημα των αγνοουμένων. Παρα πολλοί εξ αυτών ήταν θαμμένοι  σε μαζικούς τάφους, σε ελεύθερη περιοχή της Κύπρου, κάτω από την επιγραφή «Άγνωστος».

Πάνω τους οι βέρες και τα φύλλα πορείας που αποδείκνυαν την ταυτότητά τους

Η απόφαση του ΕΔΑΔ

Πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) ανακοίνωσε την απόφασή του σχετικά με την υπόθεση Χριστοφή Βασιλείου Ππασιά, καλώντας το κυπριακό κράτος να πληρώσει σχεδόν 60.000 ευρώ στους συγγενείς ως ηθική βλάβη.

Επίσης, καλούσε την Κυπριακή Δημοκρατία να εξηγήσει γιατί δεν έδωσε πληροφόρηση στην οικογένεια ότι ο Ππασιάς είχε σκοτωθεί τον Αύγουστο του 1974 στην περιοχή Αγίου Παύλου στη Λευκωσία και ήταν θαμμένος στο στρατιωτικό κοιμητήριο Λακατάμιας.

Η οικογένεια, είχε προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καθώς, σύμφωνα με τον δικηγόρο Αχιλλέα Δημητριάδη, η Κυπριακή Δημοκρατία μέχρι το 1999  αμέλησε να ενημερώσει τους δικούς του για την πρόοδο των ερευνών και για το ότι ήταν ενδεχομένως νεκρός και όχι αγνοούμενος.   

Η απόφαση του ΕΔΑΔ, ήρθε να ανατρέψει την αθώωση της Κυπριακής Πολιτείας από το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας.

«Τάφηκαν με την ένδειξη ΑΓΝΩΣΤΟΣ»

Μια  ακόμη περίπτωση δήθεν αγνούμενου ήταν η περίπτωση Πάλμα. Το 2013  το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας  δικαίωσε την οικογένειά του - τη σύζυγο και τις δύο κόρες του - και επιδίκασε αποζημιώσεις.

Τότε το δικαστήριο δέχθηκε ότι: «ο έφεδρος στρατιώτης Χαράλαμπος Π. Πάλμας, σκοτώθηκε το απόγευμα της 16ης Αυγούστου 1974, κατά την τουρκική εισβολή, υπερασπιζόμενος την πατρίδα του. Η σορός του έτυχε περισυλλογής την επομένη από την Εθνική Φρουρά και μεταφέρθηκε με στρατιωτικό όχημα, χωρίς να τύχει αναγνώρισης και τάφηκε με τα προσωπικά του αντικείμενα σε ομαδικό τάφο στο Στρατιωτικό Κοιμητήριο Λακατάμιας μαζί με τουλάχιστον 30 άλλους Ελληνοκύπριους, για τους οποίους η ένδειξη στην ταφόπετρα ήταν «ΑΓΝΩΣΤΟΣ».

Από τον Αύγουστο του 1974, η Δημοκρατία τον παρουσίαζε στη σύζυγο και τις δύο θυγατέρες του ως αγνοούμενο, χωρίς ποτέ να διερευνηθεί η διαδικασία περισυλλογής, μεταφοράς και ταφής αυτών των άγνωστων νεκρών, για τους οποίους υπήρχαν ισχυρότατες ενδείξεις και μαρτυρίες ότι ήσαν νεκροί και θαμμένοι στο εν λόγω κοιμητήριο.» 

Η Κυπριακή Δημοκρατία εφεσίβαλε,όπως και στην περίπτωση Ππασιά, την παραπάνω απόφαση.

Στην περίπτωση αυτή, πάντως, το Ανώτατο Δικαστήριο δεν απέρριψε την πρωτόδικη απόφαση. Ωστόσο  αφαίρεσε όλα όσα προνοούσαν αποζημιώσεις.

Η συγγνώμη …

Πλέον, ο Επίτροπος της Προεδρίας Φώτης Φωτίου, μιλά για «παραλείψεις» και «λάθη» που προκάλεσαν πόνο και δυστυχία στην οικογένεια, ενώ εξέφρασε εκ νέου τη συγγνώμη της Πολιτείας.

Ο κ. Φωτίου, από το βήμα της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής  είπε: «είναι γνωστό ότι τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του ’74, όταν πραγματοποιήθηκαν οι μαζικές ταφές πεσόντων και δολοφονηθέντων από τον τουρκικό στρατό στα κοιμητήρια Κωνσταντίνου και Ελένης και Λακατάμιας, οι πλείστες από αυτές τις ταφές έγιναν πρόχειρα δυστυχώς και με ανορθόδοξο τρόπο, πιθανόν και λόγω του χάους και των συνθηκών, που επικρατούσαν ένεκα της τουρκικής εισβολής».

Δυστυχώς, σημείωσε, «αυτά τα λάθη, αυτές οι παραλείψεις, έχουν προκαλέσει τεράστιο πόνο σε αρκετούς συγγενείς αγνοουμένων και πεσόντων».

Όπως είπε ο κ. Φωτίου «είπα πολλές φορές αυτή τη συγγνώμη, το ίδιο και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας για λάθη και παραλείψεις, που έγιναν εκείνη την περίοδο», για να προσθέσει πως «εμείς προσπαθήσαμε τα τελευταία χρόνια να λύσουμε όλες αυτές τις εκκρεμότητες που υπήρχαν, όπως οι δύο μεγάλοι μαζικοί τάφοι στο Κοιμητήριο Κωνσταντίνου και Ελένης, η εκταφή του Noratlas, οι εκταφές των πεσόντων της ακταιωρού «Φαέθων», η εκταφή στο Νοσοκομείο Αθαλάσσας, οι εκταφές που έχουν γίνει για το ’63 – 64’ στον Παχύαμμο».

«Και αν θυμάστε καλά και με το Noratlas εκεί στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας για 40 χρόνια καταθέταμε στεφάνια, ενώ κάτω από τον Τύμβο υπήρχαν δεκαπέντε νεκρά παλληκάρια», συνέχισε.

Τα «ψεκασμένα οστά»

«Εκείνο που έχει σημασία είναι να δούμε πόσες άλλες υποθέσεις υπάρχουν» είπε ενώ ανέφερε πως «οι εκταφές σε αυτά τα δύο κοιμητήρια έχουν ολοκληρωθεί το 2000». Ωστόσο όπως σημείωσε  «παραμένουν ακόμα κάποιες εκκρεμότητες όπως τα "ψεκασμένα οστά" που μπορεί να ανήκουν σε πέραν των 50 πεσόντων».

«Τα οστά αυτά είχαν εκταφεί το ’79 με ’81 και είχαν τοποθετηθεί σε οστεοφυλάκιο στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας. Όλα αυτά τα χρόνια ποτίζονταν και ραντίζονταν από χημικές ουσίες» εξήγησε για να συμπληρώσει ότι «αυτήν τη στιγμή δεν μπορούμε να απομονώσουμε το γενετικό υλικό σε αυτά τα οστά».

Επιπλέον, είπε πως έχουν απευθυνθεί σε πολλά διεθνή εργαστήρια  όπως και σε ένα εργαστήριο στην Ισπανία και περιμένουν τα αποτελέσματα.

Σε λάθος οικογένειες

Σύμφωνα με τον κ. Φωτίου «εκείνη την περίοδο ασφαλώς έγιναν και άλλα λάθη», για να σημειώσει πως «έχουν σταλεί στην Ελλάδα το 79 με ’81 οστά, που δεν ανήκαν στις οικογένειες των Ελλαδιτών».

«Με τις προσπάθειες, ανέφερε, που κάναμε έχουν επιστραφεί τα πλείστα. Ακόμα περιμένουν 7 οικογένειες και γίνεται ότι είναι δυνατόν σε συνεργασία με την κυβέρνηση της Ελλάδας για να επιστραφούν και αυτά».

Σε ερώτηση αν τίθεται θέμα ποινικής έρευνας για τη διαχρονική διαχείριση του θέματος, ο κ. Φωτίου απάντησε:  «Μόλις παραλάβουμε από τη Νομική Υπηρεσία την έκθεση που είθισται να στέλνουν στην κυβέρνηση θα γίνει μια ευρεία σύσκεψη όλων των εμπλεκομένων και των συγγενών».

«Κάποιοι γνώριζαν και δεν μίλησαν»

Η Πρόεδρος της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, στην ίδια συνεδρίαση κατήγγειλε: « Παιδιά μεγάλωσαν ορφανά και είχε το θράσος  να τους εξευτελίζει μέσα από διαδικασίες η Νομική Υπηρεσία της Κύπρου για να κυνηγήσει με ζήλο μία δικαίωση σε τι; Σε βάρος των ορφανών και των συζύγων αυτών που χάθηκαν και εκτελέστηκαν από τα τουρκικά στρατεύματα και τους έθαψαν στο κοιμητήριο της Λακατάμιας κάτω από την επιγραφή άγνωστος; Ενώ στις σορούς τους βρίσκονταν οι βέρες τους, τα φύλλα πορείας τους και ουδείς ενδιαφέρθηκε να διερευνήσει αυτό το αυτονόητο ζήτημα για 25 ολόκληρα χρόνια;» 

«Ήταν ηρωικά πεσόντες, εκτελέστηκαν. Η Αγγελική Κυπριανίδου έσκαψε μόνη της να βρει το πτώμα του άντρα της. Με το φύλλο πορείας του πάνω του. Ως μάνα δεν θέλω να σκεφτώ τι πέρασαν αυτές οι γυναίκες. Είτε αναζητούσαν τα παιδιά τους, είτε τους συζυγούς τους. Καλώ να διαβάσουν όλοι τη δικαστική απόφαση στην υπόθεση Ππασιά, για να συνειδητοποιήσουν στην κάθε πρόταση εκείνης της απόφασης το τεράστιο δράμα που έζησαν αυτές οι οικογένειες. Εγκλωβίστηκαν μια ολόκληρη ζωή στην άγνοια για την τύχη των αγαπημένων τους προσώπων», τόνισε.

Ανέφερε ακόμα πως «κάποιοι γνώριζαν και δεν μίλησαν», συμπληρώνοντας πως «το τραγικό είναι ότι ο κατάλογος των αγνοουμένων μέχρι το 2000 ήταν απόρρητος».

«Αν είναι δυνατόν. Οι αγνοούμενοι σε όλο τον κόσμο αναρτώνται τα ονόματα, ζητούνται πληροφορίες. Στην Κύπρο ήταν ο κατάλογος με τους αγνοούμενους απόρρητος» ανέφερε .«Για πολιτικές σκοπιμότητες δεν θυματοποιούμε πρόσωπα, ανθρώπους, παιδιά, γυναίκες, άλλωστε αυτοί υπηρετήσαν την πατρίδα τους και έδωσαν το αίμα και την ψυχή τους, ενώ κάποιοι άλλοι την πρόδιδαν».

«Τους άφηναν εσκεμμένα στον κατάλογο των αγνοουμένων»

Η Βουλευτής του Κινήματος Οικολόγων - Συνεργασία Πολιτών, Αλεξάνδρα Ατταλίδου, είπε ότι ως κράτος, ως υπηρεσίες και ως αξιωματούχοι είχαμε δείξει μια αναλγησία απέναντι στον πόνο αυτών των ανθρώπων και στο δικαίωμά τους να γνωρίζουν πραγματικά τι έγιναν οι άνθρωποί τους.

Έκανε λόγο για «εργαλειοποίηση» του θέματος των αγνοουμένων, γι’ αυτό όπως συμπλήρωσε «κρατούσαμε μυστικό τον κατάλογο και δεν δίναμε πληροφορίες στους συγγενείς των αγνοουμένων».

«Ήρθε ώρα οι συγγενείς των αγνοουμένων να ενημερωθούν ένας προς έναν για τις πληροφορίες που κατέχει το κράτος» κατέληξε.

Άτση Κατερίνα