Από όλα τα επιτεύγματα της Άνγκελα Μέρκελ στην εξωτερική πολιτική όλα αυτά τα χρόνια, το πιο σημαντικό για τη σχέση της Γερμανίας με τον υπόλοιπο κόσμο μπορεί να είναι ότι λίγοι εκτός της χώρας έχουν ακούσει ποτέ για τον Χάικο Γιόζεφ Μάας, αναφέρει σε ανάλυσή του το Politico.

Ο Μάας ανέβηκε στη σημερινή του θέση ως υπουργός Εξωτερικών της Μέρκελ στις αρχές του 2018, σχεδόν τυχαία. Σύντομα απέκτησε τη φήμη του «χειρότερου υπουργού Εξωτερικών από το 1945», διασφαλίζοντας έτσι ότι η Μέρκελ θα μπορούσε να σφίξει το ήδη σημαντικό έλεγχο του γραφείου της στις γερμανικές εξωτερικές υποθέσεις.

Κατά τη διάρκεια της 16χρονης θητείας της Μέρκελ, η καγκελαρία ανέλαβε σταδιακά τον πλήρη έλεγχο σε κάθε βασικό χαρτοφυλάκιο εξωτερικών υποθέσεων-από την Ευρώπη έως τις διατλαντικές σχέσεις με την Κίνα, λένε Γερμανοί αξιωματούχοι. Ενώ είναι φυσικό για έναν ηγέτη μιας χώρας να αναλαμβάνει επείγοντα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, η Μέρκελ διεύρυνε το πεδίο εφαρμογής της πολύ πέρα ​​από τον κανόνα για να επικεντρωθεί σε ζητήματα όπως το μέλλον των Δυτικών Βαλκανίων και της Λιβύης.

Η εξέλιξη έχει τροφοδοτήσει μια συζήτηση εντός της κυβέρνησης για το αν θα προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα και θα ακολουθήσει το αμερικανικό μοντέλο με τη δημιουργία ενός συμβουλίου εθνικής ασφάλειας υπό την εξουσία της καγκελαρίου. Η ιδέα - που οδηγείται από την επιθυμία για καλύτερο συντονισμό της πολιτικής και αποτελεσματικότερη αντίδραση στα γεγονότα - αντιμετωπίζει σφοδρή αντίσταση στο εξωτερικό.

Κάποτε ένα τρομερό κέντρο επιρροής στον χάρτη ισχύος της Γερμανίας, το υπουργείο αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο να υποβιβαστεί σε καθεστώς δοξασμένου προξενείου (αν και μεγάλο με περισσότερους από 12.000 υπαλλήλους και δίκτυο 230 ξένων αποστολών).

Μπορεί να είναι ήδη πολύ αργά.

«Εάν ο επόμενος Γερμανός υπουργός Εξωτερικών θέλει πραγματικά να αυξήσει τη συνάφεια του υπουργείου Εξωτερικών, θα πρέπει να επενδύσει πολιτικό κεφάλαιο στη μεταρρύθμιση του υπουργείου για να μπορεί να χρησιμοποιήσει την τεχνογνωσία άλλων γερμανικών υπουργείων και τις πάνω από 200 γερμανικές αποστολές στο εξωτερικό και δημιουργήστε μια δικτυωμένη εξωτερική πολιτική», δήλωσε η Sarah Brockmeier, αναλυτής εξωτερικής πολιτικής στο think tank του Βερολίνου Global Public Policy Institute.

«Αυτό θα απαιτούσε σημαντικές μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένων των αλλαγών στις πολιτικές της σχετικά με τη διπλωματική σταδιοδρομία, την εσωτερική γραφειοκρατική κουλτούρα της, την πληροφορική, τη διαχείριση της γνώσης και το προσωπικό».

Το συρρικνωμένο υπουργείο

Η τάση απομάκρυνσης από το υπουργείο Εξωτερικών - που προκλήθηκε εν μέρει από τις αέναες εξωτερικές κρίσεις που αντιμετώπισε η Γερμανία τα χρόνια της Μέρκελ, από τα δεινά της ευρωζώνης στην προσφυγική εισροή - αντιπροσωπεύει μια θεμελιώδη αλλαγή στην παραδοσιακή προσέγγιση της χώρας στην εξωτερική πολιτική.

«Ο κόσμος στον οποίο πρέπει να εργάζεται σήμερα το γραφείο εξωτερικών είναι πιο γρήγορος, πιο συγκρουσιακός και πιο πολύπλοκος», δήλωσε η Ντανιέλα Σβάρτσερ, επικεφαλής των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων του Ιδρύματος Ανοιχτής Κοινωνίας. «Η κυβέρνηση αντιμετωπίζει έτσι την πρόκληση να εργαστεί γρήγορα σε όλους τους τομείς πολιτικής».

Αντί για γενικούς, η Μέρκελ - ένας εκπαιδευμένος φυσικός που δεν είναι γνωστό ότι υποφέρει ανόητους - προτίμησε ειδικούς. Όταν η καγκελάριος χρειάστηκε να αντικαταστήσει τη μακροχρόνια σύμβουλό της για θέματα εξωτερικής πολιτικής το 2017, για παράδειγμα, επέλεξε διάδοχο όχι από τις τάξεις του υπουργείου Εξωτερικών, αλλά από τη δικαιοσύνη. Ο λόγος: Η υποψήφια ήταν ειδικός στην προσφυγική πολιτική, το θέμα που κυριαρχούσε τότε στην ατζέντα της.

Το υπουργείο Εξωτερικών ήταν κάποτε το μεγάλο έπαθλο για οποιονδήποτε μικρό εταίρο συνασπισμού (μερικές από τις σημαντικότερες πολιτικές προσωπικότητες της Γερμανίας, συμπεριλαμβανομένων των Willy Brandt, Hans-Dietrich Genscher και Joschka Fischer, κατείχαν τη θέση του υπουργού Εξωτερικών). Τώρα κατέχει τη δεύτερη ή και την τρίτη θέση, πίσω από το ισχυρότερο υπουργείο Οικονομικών και το υπουργείο Οικονομίας.

Αυτό είναι απίθανο να αλλάξει υπό την επόμενη κυβέρνηση της Γερμανίας, ανεξάρτητα από το σχήμα που θα λάβει. Είτε ο νικητής των εκλογών είναι ο Όλαφ Σολτς του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος είτε ο Άρμιν Λάσετ, ο νέος καγκελάριος θα χρειαστεί τουλάχιστον έναν - και πιθανώς δύο - εταίρους για να σχηματίσει κυβερνητικό συνασπισμό.

Ο Κρίστιαν Λίντνερ, ηγέτης των Ελεύθερων Δημοκρατών, ένα κόμμα που πολλοί θεωρούν ότι είναι ο βασιλιάς μετά τις εκλογές, δεν έκρυψε την προτίμησή του για το υπουργείο Οικονομικών. Για τους Πράσινους, οι οποίοι είναι σχεδόν βέβαιο ότι αποτελούν μέρος οποιουδήποτε συνασπισμού, η μεγαλύτερη προτεραιότητα είναι ένα υπερφορτωμένο περιβαλλοντικό χαρτοφυλάκιο. Αυτό σημαίνει ότι το υπουργείο Εξωτερικών πιθανότατα θα αφεθεί σε ένα πρόσωπο δεύτερης κατηγορίας χωρίς το ανάστημα να αναλάβει την καγκελάριο.

Είτε Σολτς είτε Λάσετ (ή οποιοσδήποτε άλλος), ο επόμενος ηγέτης της Γερμανίας είναι απίθανο να θέλει να εγκαταλείψει οποιαδήποτε εξουσία στην εξωτερική πολιτική που είχε συγκεντρώσει η Μέρκελ τα τελευταία χρόνια. Με τη Γερμανία να αντιμετωπίζει αποφάσεις καθοριστικές για την εποχή σε πολλά μέτωπα-η προσέγγισή της προς την Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα ανάμεσά τους-πολλοί θα υποστήριζαν ότι είναι λογικό να έχει ο καγκελάριος τον πλήρη έλεγχο ούτως ή άλλως.

Το πρόβλημα με την προσέγγιση της κ. Μέρκελ στις ξένες προκλήσεις που αντιμετώπισε είναι ότι ήταν αποσπασματικό και αντιδραστικό, λένε οι επικριτές της. Αντί να προβλέπει γεγονότα όπως η προσφυγική κρίση του 2015 -παρά τα πολλά στοιχεία που έρχονταν- η κυβέρνησή της αιφνιδιάστηκε. Ένας φυσικός ρόλος για το υπουργείο Εξωτερικών θα ήταν να χρησιμεύσει ως ένα είδος συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης.

Όχι ο Μάας

Τούτου λεχθέντος, η παρακμή του υπουργείου Εξωτερικών έχει προχωρήσει τόσο πολύ που μπορεί να είναι αδύνατο να αντιστραφεί.

Ξεκίνησε στη δεύτερη θητεία της Μέρκελ, όταν σχημάτισε συνασπισμό με τους Ελεύθερους Δημοκράτες (FDP). Ο Guido Westerwelle, ο ηγέτης του κόμματος τότε, είχε ιστορικό στη χρηματοοικονομική πολιτική, αλλά, με το βλέμμα στο κύρος του εξωτερικού χαρτοφυλακίου, επέλεξε το υπουργείο Εξωτερικών. Μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του, ωστόσο, έδειξε ελάχιστο ενδιαφέρον για τη δουλειά και θεωρήθηκε ευρέως ως αποτυχημένος.

Αν και το υπουργείο ανέκαμψε σε κάποιο βαθμό μετά την ανάληψη του Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ από το SPD το 2013 (υπηρέτησε επίσης στο ρόλο κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας της Μέρκελ), η καγκελάριος είχε ήδη αναλάβει τα πιο σημαντικά ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, τόσο στην Ευρώπη όσο και πέρα ​​από αυτήν. Το

Αφού το SPD συμφώνησε να επαναλάβει τον συνασπισμό τους με τη κ. Μέρκελ μετά τις εκλογές του 2017, ξέσπασε μια μάχη για το εξωτερικό στο κεντροαριστερό στρατόπεδο μεταξύ του νυν υπουργού Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, ο οποίος ανέλαβε τη θέση μετά την προεδρία του Στάινμαϊερ και του Μάρτιν Σουλτς, του SPD. τότε ηγέτης. Η διαμάχη έγινε τόσο οδυνηρή που και οι δύο άνδρες έσκυψαν και ο Μάας, τότε υπουργός Δικαιοσύνης, πήρε τη βρύση.

Εκπαιδευμένος δικηγόρος, ο Μάας ήταν πιο γνωστός για τα άνετα ιταλικά κοστούμια του (το 2016, η γερμανική GQ τον ψήφισε ως τον πιο καλοντυμένο άντρα της χώρας) και τα κατορθώματά του με μια γερμανική τηλεοπτική ηθοποιό. Αν και η φίλη του έπαιζε κάποτε έναν Γερμανό διπλωμάτη σε μια τηλεοπτική ταινία, ο ίδιος ο Μάας δεν είχε εμπειρία στην εξωτερική πολιτική. Με καταγωγή από την περιοχή Saarland στη νοτιοδυτική Γερμανία που συνορεύει με τη Γαλλία, η γνώση της αγγλικής γλώσσας από τον Μάας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως υποτυπώδης.

Όσον αφορά τη Μέρκελ και την ομάδα της, αυτό έκανε τον Μάας τέλειο για τη δουλειά. Σε αντίθεση με τους δύο άμεσους προκάτοχούς του, και τα δύο πολιτικά βαρέα βαρύτατα, με τη βαρύτητα να διεκδικηθούν στην παγκόσμια σκηνή, ο Μάας, ο οποίος πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του ως τοπικός πολιτικός SPD στη γενέτειρά του Σάαρλαντ, έμοιαζε με ένα ελάφι στους προβολείς που στέκονταν στο πλάι του Μάικ Πομπέο, υπουργού Εξωτερικών υπό τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ.

Ο κ. Μάας προσπάθησε να παρακάμψει την αμερικανική διοίκηση νωρίς στη θητεία του, υποστηρίζοντας μια «Συμμαχία για την Πολυμεραιότητα» με τη Γαλλία, κάνοντας τον Καναδά και την Ιαπωνία. Αλλά πέρα ​​από μερικές ειλικρινείς δηλώσεις σχετικά με τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας, δεν πήγε πουθενά.

Οι άλλες πρωτοβουλίες που πρωτοστάτησε ο κ. Μάας ως υπουργός, όπως «Πέμπτες για τη Δημοκρατία», ένα κάλεσμα για εβδομαδιαίες διαδηλώσεις ενάντια στον ακροδεξιό εξτρεμισμό, πραγματοποιήθηκαν με παρόμοιο θόρυβο.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο Μάας ανέλαβε καθήκοντα χωρίς υπόβαθρο στις διεθνείς υποθέσεις, το αποτέλεσμα δεν ήταν απρόσμενο. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι ήταν αναπόφευκτο.

«Τι κάνει ο Χάικο Μάας», διερωτήθηκε το φιλελεύθερο εβδομαδιαίο περιοδικό Die Zeit το 2019.

Εκ των υστέρων, η ερώτηση ήταν άσχετη.

Όπως απέδειξε η Μέρκελ, ο Μάας δεν ήταν ποτέ ούτως ή άλλως υπουργός Εξωτερικών.

Επιμέλεια: Ελίζα Καραγιώργη
[email protected]