Νέα μελέτη επιχειρεί να δώσει τέλος στο «αιώνιο» μυστήριο της μοναδικότητας των βιολιών Στραντιβάριους. Ο Αντόνιο Στραντιβάρι γεννήθηκε το 1644, έζησε στην Κρεμόνα και έφτιαχνε μουσικά όργανα ως την ημέρα του θανάτου του, το 1737. Αν και κατασκεύαζε πολλά μουσικά όργανα έγινε διάσημος για τα βιολιά του ο ήχος των οποίων θεωρείται ακόμη και σήμερα αξεπέραστος.
Ο Στραντιβάρι αποκάλυψε την «συνταγή» της κατασκευής των βιολιών του μόνο στα μέλη της οικογένειας του που θα συνέχιζαν την οικογενειακή επιχείρηση. Η συνταγή αυτή κρατήθηκε ως επτασφράγιστο μυστικό και από τις επόμενες γενιές της οικογένειας αλλά κάπου στα τέλη του 19ου αιώνα το πολύτιμο μυστικό χάθηκε.
Έκτοτε έχουν γίνει πολλές προσπάθειες να εξιχνιαστεί το μυστήριο και στο τραπέζι έχουν πέσει πολλές θεωρίες. Το είδος των ξύλων, η πυκνότητα των ξύλων, οι καμπύλες του οργάνου, το βερνίκι, η γωνία του λαιμού, το τάστο, οι χορδές και άλλα χαρακτηριστικά του βιολιού στραντιβάριους έχουν προταθεί κατά καιρούς από ερευνητές και ειδικούς ως αυτά που του προσφέρουν την μοναδικότητα του.
Ομάδα ερευνητών του Εθνικού Πανεπιστημίου της Ταϊβάν με δημοσίευση τους στην επιθεώρηση «Angewandte Chemie» υποστηρίζουν ότι το μεγάλο μυστικό βρίσκεται στις χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνταν για την προστασία του ξύλου του βιολιού από την φθορά και εχθρούς όπως τα σκουλήκια. Σύμφωνα με τους ερευνητές για την προστασία του ξύλου χρησιμοποιούνταν ένα μείγμα από στύψη (θειικό άλας αργιλίου-καλίου), βόρακα (ένυδρο ορυκτό του βορίου με αντισηπτική, αντιμικροβιακή, αντιμυκητιακή δράση), χαλκό, ψευδάργυρο και ασβεστόνερο.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυτό το μείγμα επηρέαζε με θετικό τρόπο τον ήχο των βιολιών προσδίδοντας τους τελικά την μοναδικότητα τους. Στην έρευνα συμμετείχε ο βιοχημικός και κατασκευαστής βιολιών Γίοζεφ Ναγκιβάρι καθηγητής του Πανεπιστημίου του Τέξας A&M ο οποίος ήταν ο πρώτος που διατύπωσε την ιδέα της χημικής προέλευσης της μοναδικότητας των βιολιών Στραντιβάριους.
«Όλη η ερευνητική μου δράση εδώ και πολλά έτη βασίζεται στην ιδέα ότι το ξύλο των κορυφαίων κατασκευαστών βιολιών υποβαλλόταν σε μια επιθετική χημική θεραπεία. Η θεραπεία αυτή ήταν απαραίτητη για να αντιμετωπιστούν προβλήματα εκείνης της εποχής όπως τα σκουλήκια. Η θεραπεία αυτή έπαιζε τελικά καθοριστικό ρόλο στον εξαιρετικό ήχο αυτών των βιολιών».
Παρόμοια χημική θεραπεία πιστεύεται ότι ακολουθούσε στα βιολιά του και ο Τζιουζέπε Γκουαρνέρι κατασκευαστής βιολιών επίσης στην Κρεμόνα στις αρχές του 18ου αιώνα. Αν και ο Γκουαρνέρι θεωρείται ισάξιος κατασκευαστής με τον Στραντιβάρι και τα βιολιά του ανάλογης ποιότητας και μοναδικότητας ήχου εντούτοις δεν απέκτησε ποτέ τη φήμη του Στραντιβάρι. Ενα βιολί Στραντιβάριους που βγήκε σε δημοπρασία το 2011 στο Λονδίνο έπιασε τιμή 11 εκατ. ευρώ.
