Για πρώτη φορά αστρονόμοι ήταν σε θέση να ανακαλύψουν ίχνη υδρατμών στην ατμόσφαιρα του Γανυμήδη, δορυφόρου του Δία. Οι υδρατμοί αυτοί σχηματίζονται όταν πάγος από την επιφάνεια του φεγγαριού μετατρέπεται σε αέριο.
Επιστήμονες χρησιμοποίησαν στοιχεία από το Hubble Space Telescope για να κάνουν τη συγκεκριμένη ανακάλυψη, που δημοσιεύτηκε στο Nature Astronomy.
Προηγούμενες έρευνες είχαν δώσει στοιχεία πως ο Γανυμήδης, το μεγαλύτερο φεγγάρι στο ηλιακό σύστημα, περιέχει περισσότερο νερό από όλους τους ωκεανούς της Γης. Ωστόσο οι θερμοκρασίες είναι τόσο χαμηλές που το νερό στην επιφάνεια έχει παγώσει. Ο ωκεανός του Γανυμήδη εκτιμάται πως βρίσκεται περίπου 100 μίλια κάτω από τον φλοιό, ως εκ τούτου οι υδρατμοί δεν θα αντιπροσώπευαν την εξάτμιση αυτού.
Για να βρουν τα ίχνη αυτά οι αστρονόμοι επανεξέτασαν παρατηρήσεις από τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Το 1998, όργανο του Hubble τράβηξε τις πρώτες υπεριώδεις φωτογραφίες του Γανυμήδη, που αποκάλυψαν πολύχρωμες «κορδέλες» ηλεκτρισμένου αερίου, παρέχοντας στοιχεία πως ο Γανυμήδης έχει αδύναμο μαγνητικό πεδίο .
Οι ομοιότητες στις παρατηρήσεις εξηγούνταν από την παρουσία μοριακού οξυγόνου (Ο2). Ωστόσο κάποια χαρακτηριστικά δεν αντιστοιχούσαν στις αναμενόμενες εκπομπές από μια ατμόσφαιρα καθαρού οξυγόνου. Ταυτόχρονα επιστήμονες κατέληγαν στο συμπέρασμα πως αυτή η αναντιστοιχεία πιθανότατα είχε να κάνει με υψηλότερες συγκεντρώσεις ατομικού οξυγόνου (Ο).
Στο πλαίσιο ενός προγράμματος προς υποστήριξη της αποστολής Juno της NASA το 2018, ο Λόρεντς Ροθ του Βασιλικού Ινστιτούτου Τεχνολογίας ΚΤΗ στη Στοκχόλμη ηγήθηκε μιας ομάδας που επιχείρησε να μετρήσει την ποσότητα ατομικού οξυγόνου με το Hubble. Η ανάλυση της ομάδας συνδύαζε τα δεδομένα από δύο όργανα: Το Cosmic Origins Spectrograph και το Space Telescope Imaging Spectrograph (STIS).
Προς έκπληξή τους διαπίστωσαν ότι, αντίθετα με τα αρχικά συμπεράσματα γύρω από τα δεδομένα του 1998, δεν υπήρχε ατομικό οξυγόνο στην ατμόσφαιρα του Γανυμήδη, οπότε και θα έπρεπε να υπάρχει κάποια άλλη εξήγηση για τις διαφορές στις εικόνες.
WWW.NASA.GOV
Η θερμοκρασία της επιφάνειας του Γανυμήδη παρουσιάζει ισχυρές διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας, και κατά το μεσημέρι, κοντά στον ισημερινό του μπορεί να γίνεται αρκετά ζεστή ώστε η παγωμένη επιφάνεια να απελευθερώνει μικροποσότητες μορίων νερού- για την ακρίβεια, οι διαφορές στις εικόνες φαίνονται να αντιστοιχούν με τα σημεία όπου θα αναμενόταν να βρίσκεται νερό στην επιφάνεια του φεγγαριού.
Μέχρι τώρα έχει παρατηρηθεί μόνο μοριακό οξυγόνο, που παράγεται όταν φορτισμένα σωματίδια διαβρώνουν την επιφάνεια του πάγου. Όπως είπε ο Ρος, οι υδρατμοί που παρατηρήθηκαν φαίνονται να προέρχονται από την εξάτμιση πάγου που προκαλείται από τη θερμική διαφυγή υδρατμών από σχετικά θερμές μεν, παγωμένες δε περιοχές.
Τα στοιχεία αυτά εντείνουν το ενδιαφέρον σχετικά με την επικείμενη αποστολή JUICE του ΕΟΔ, που προορίζεται για εκτόξευση το 2022 και άφιξη στον Δία το 2029, όπου θα περάσει τρία χρόνια τουλάχιστον διεξάγοντας έρευνες και παρατηρήσεις στον Δία και τρία μεγαλύτερα φεγγάρια του, με έμφαση στον Γανυμήδη.
