Της Σοφίας Εμμανουήλ
[email protected]

Επενδύσεις, χρηματοδοτήσεις, επιχειρηματικές συμφωνίες και deals ακόμη και συναλλαγές από το ευρύ κοινό για αγορά χρηματιστηριακών προϊόντων περνούν πλέον από το φίλτρο κριτηρίων που έχουν να κάνουν με το περιβάλλον, την κοινωνία και την εταιρικήδιακυβέρνηση (ESG - Environmental, Social, and Governance).

Στο περιβάλλον αυτό, σε ευρωπαϊκό επίπεδο- όπως εξηγεί στη “Ν” η Μαρία Αλεξίου, πρόεδρος του Δ.Σ. του CSR Hellas, μέλος του Δ.Σ. του CSR Europe και ανώτερη σύμβουλος ESGμετά την υιοθέτηση νέου κανονιστικού πλαισίου που εισηγείται η Ε.Ε. για την υλοποίηση της Στρατηγικής 2030 και τη Νέα Πράσινη Συμφωνία, προτεραιότητα δίνεται στη δημιουργία μίας κοινής γλώσσας για να οριστεί η επιχειρηματική βιωσιμότητα και τα πρότυπα λειτουργίας της παγκόσμιας αγοράς σύμφωνα με το νέο οικονομικό μοντέλο.

Το ευρωπαϊκό πρότυπο βιωσιμότητας στηρίζεται στα υφιστάμενα πρότυπα αλλά περιλαμβάνει πλέον σαφείς οδηγίες για την εφαρμογή τους και μεταξύ άλλων ένα «εγχειρίδιο» σχετικά με το τι σημαίνει «βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο», άρα πιο είναι το στρατηγικό και λειτουργικό σχέδιο μίας επιχείρησης που μπορεί να πληροί επαρκώς όλα τα βασικά κριτήρια βιωσιμότητας ESG και να είναι κατάλληλο για επενδύσεις που δίνουν προτεραιότητα εξίσου στα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα αλλά και στην ικανότητα της επιχείρησης να παράγει αξία για τους συμμετόχους της σε βάθος χρόνου.

Έννοιες κατά συνέπεια κυρίως ποιοτικές όπως ο κοινωνικός αντίκτυπος και οι τρόποι μέτρησής του και σύνδεσής του με τα οικονομικά αποτελέσματα καταγράφονται για πρώτη φορά σε έναν Οδηγό που αξιοποιεί τους ορισμούς και τις ερμηνείες για πολλά από τα νέα θέματα που εισάγει η απόλυτη εφαρμογή κριτηρίων βιωσιμότητας στη μέτρηση της εταιρικής απόδοσης.

Μεταξύ δε των διεθνών προτύπων που αξιοποιεί ο Οδηγός αυτός περιλαμβάνονται τόσο βασικοί ορισμοί του πλέον διαδεδομένου προτύπου αναφοράς επιδόσεων σχετικών με την βιωσιμότητα όπως είναι το GRI αλλά και άλλα εξίσου σημαντικά πρότυπα όπως μεταξύ άλλων το SASB, το IIRC (που αφορά τους κανόνες σύνθεσης και ενοποίησης οικονομικών αποτελεσμάτων και ESG) αλλά και το AA1000SES που είναι ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία για την ανάπτυξη των εσωτερικών διαδικασιών εμπλοκής με τους συμμετόχους και την αξιοποίηση της ανατροφοδότησής τους για την αξιολόγηση των ουσιωδών θεμάτων μίας επιχείρησης και την καλύτερη έτσι διασύνδεση κινδύνων και ευκαιριών για την επιχειρηματική στρατηγική (διαδικασία διπλής αξιολόγησης ουσιωδών θεμάτων).

Οι αλλαγές αυτές επιταχύνονται δεδομένου ότι και το νέο Ταμείο Ανάκαμψης συνδέεται ξεκάθαρα με τη διαδικασία μετάβασης σε μία ουδέτερη από άνθρακα ευρωπαϊκή οικονομία με συμπερίληψη ώστε κανένας να μη μείνει στο περιθώριο αλλά και έμφαση στην ψηφιοποίηση και τη βέλτιστη αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών.

Ειδικότερα η Ελλάδα οφείλει να θέσει προτεραιότητα στους Στόχους της ατζέντας 2030 και να επιδιώξει την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που θα προσδώσουν την ανθεκτικότητα, την καινοτομία και την υπευθυνότητα που απαιτείται για μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή και ανταγωνιστικότητα.  

Ωστόσο, η βιωσιμότητα δεν είναι ένα διεθνές πρόβλημα και ζητούμενο είναι ταυτόχρονα και μία τοπική προτεραιότητα και ως τέτοια οι λύσεις που προτείνονται με γνώμονα την εναρμόνιση οφείλουν να είναι κατάλληλες και ώριμες και σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, όπως εξηγεί η κ. Αλεξίου. Προσθέτει δε ότι το Δίκτυο εργάζεται προς αυτή την κατεύθυνση υλοποιώντας το Σύμφωνο Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας (βλ. www.csreurope.org/p4si) και συμπράττει για τον σκοπό αυτό με τα μέλη του, όπως και με επιχειρηματικούς φορείς, πανεπιστήμια και συμμετόχους, ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη γνώσης και δεξιοτήτων που είναι αναγκαίες για την ώριμη και αποτελεσματική διαχείριση της βιωσιμότητας και την επέκταση της στρατηγικής τόσο των μεγάλων όσο και των μμε στην κατεύθυνση ενός βιώσιμου επιχειρηματικού μοντέλου όπως αυτό περιγράφεται από το νέο Ευρωπαϊκό Σύστημα Αναφοράς της Βιωσιμότητας.

Τα νέα πρότυπα

Την ανάπτυξη των νέων οδηγιών προς τις επιχειρήσεις και τους συμμετόχους για την εφαρμογή του κανονιστικού πλαισίου βιωσιμότητας της Ε.Ε. αναλάβει η EFRAG, Ευρωπαϊκή Συμβουλευτική Ομάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης. Ιδρύθηκε το 2001 με την ενθάρρυνση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να συνεισφέρει με τεχνογνωσία στην ανάπτυξη προτύπων για χρηματοοικονομικές και εταιρικές αναφορές. Οι απόψεις των μελών της EFRAG λαμβάνονται υπόψη από το Συμβούλιο των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων (IASB), συναφείς φορείς αλλά και την Κομισιόν σχετικά με την επάρκεια των αναθεωρημένων προτύπων IFRS.

Το 2020 ήταν μια ιδιαίτερη χρονιά από πολλές απόψεις για την EFRAG και όχι μόνο λόγω των συνθηκών της πανδημίας, καθώς αυξήθηκε σημαντικά η παραγωγή έργου, με ενδεικτική την πρωτοβουλία για το ΔΠΧΑ 17 που διέπει τα ασφαλιστικά συμβόλαια. Το νέο πρότυπο έχει ισχύ από το 2021 και θα απαιτήσει τη συνεκτίμηση όλων των ασφαλιστηρίων συμβολαίων, αντικαθιστώντας ένα πλήθος διαφορετικών προσεγγίσεων που υπάρχει σήμερα στην αγορά. Επίσης εν μέσω πανδημίας η EFRAG ενίσχυσε τις δράσεις της στα θέματα εκθέσεων βιωσιμότητας και δημοσίευσης των σχετικών  πληροφοριών και στοιχείων.

Σύμφωνα με τις αναφορές του Βάλντις Ντομπρόβσκις, εκτελεστικού αντιπροέδρου της Ε.Ε. σκοπός του έργου που παράγει η EFRAG δεν είναι η δημιουργία νέων προτύπων για την αναφορά στοιχείων βιωσιμότητας, αλλά η καλύτερη αξιοποίηση των υφιστάμενων διεθνών και κλαδικών προτύπων ώστε να βελτιωθεί η δυνατότητα σύγκρισης και επαλήθευσης των σχετικών αναφορών με απώτερο στόχο την αποφυγή του λεγόμενου greenwashing αλλά και την εναρμόνιση της διεθνούς αγοράς σε κοινούς ορισμούς και κανόνες για την εταιρική βιωσιμότητα και υπευθυνότητα.

Η ανάδειξη από την ΕΕ της EFRAG ως του «εντεταλμένου συμβούλου» για την εναρμόνιση των διεθνών προτύπων βιωσιμότητας και την ευρύτερη πρακτική εφαρμογή τους εντός της ΕΕ αλλά και εκτός αυτής με σχετικούς οδηγούς που θα διευκολύνουν την επίτευξη των στόχων βιωσιμότητας για το 2030 είναι καθοριστικής σημασίας για την ταχύτερη δημιουργία των υποδομών που θα υποστηρίξουν το εγχείρημα αυτό πέραν των εταιριών που ήδη επηρεάζονται από την ισχύ της Οδηγίας 2014 για την υποχρεωτική δημοσιοποίηση των μη χρηματοοικονομικών τους πληροφοριών δηλαδή των πληροφοριών εκείνων που σύμφωνα με τις νέες προτάσεις ορίζονται ως «στοιχεία βιωσιμότητας».

European Lab

Εξάλλου, το European Corporate Reporting Lab @EFRAG (European Lab), με δραστηριότητα από το 2018, έχει συνδέσει τη δράση του με το σχέδιο της ΕΕ για τη χρηματοδότηση της αειφόρου ανάπτυξης. Στο επίκεντρο της δράσης του είναι η βελτίωση των περιεχομένων των σχετικών εκθέσεων, δεικτών και διαδικασιών δημοσιοποίησης και σύνδεσης των στοιχείων βιωσιμότητας με τις οικονομικές καταστάσεις και την δημιουργία αξίας ή την καταστροφή της αξίας από την λειτουργία μίας επιχείρησης.

Ο Alain Deckers, αντιπρόεδρος του European Lab Steering Group και επικεφαλής του τμήματος εταιρικών αναφορών του FISMA (Financial Services & Capital Markets Union) επαίνεσε την ομάδα που εργάστηκε για να αναδείξει τις προτάσεις για την Οδηγία Εταιρικής Αναφοράς Αειφορίας (Corporate Sustainability Reporting Directive - CSRD) μιλώντας για τη συνεισφορά τους στο έργο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πράσινη Συμφωνία.

Κατά την άποψή του η έκθεση βιωσιμότητας γίνεται όλο και πιο σημαντική γιατην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι εταιρείες δημιουργούν αξία αλλά και των κινδύνων στους οποίους εκτίθενται, καθώς και των επιπτώσεων που έχουν οι δραστηριότητές τους στους ανθρώπους και στο περιβάλλον.

«Είναι απαραίτητο όλοι να συμβάλουμε σε έναν καλύτερο πλανήτη και μια καλύτερη κοινωνία για τον εαυτό μας και τις μελλοντικές γενιές» σημειώνει τονίζοντας ότι είναι σημαντικό να οικοδομήσουμε γέφυρες μεταξύ της οικονομίας και της βιωσιμότητας. Η EFRAG συμβουλεύει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εδώ και πολλά χρόνια σχετικά με την έγκριση των προτύπων IFRS και αναγνωρίζεται ως ευρωπαϊκό κέντρο εμπειρογνωμόνων σχετικά με τις εταιρικές αναφορές.

Το πρώτο έργο του European Lab εντόπισε καλές πρακτικές στις αναφορές που σχετίζονται με το κλίμα, οι οποίες βοήθησαν και ενέπνευσαν τις εταιρείες στις εκθέσεις που δημοσιεύθηκαν το 2020. Το δεύτερο έργο σχετικά με την αναφορά μη χρηματοοικονομικών κινδύνων και ευκαιριών και τη σύνδεση με το επιχειρηματικό μοντέλο ανακοινώνεται αυτό το διάστημα. Ένα πρώτο σύνολο προτύπων αναφοράς της βιωσιμότητας στην ΕΕ αναμένεται έως τον Οκτώβριο του 2022 προκειμένου έτσι να ικανοποιηθεί και ο στόχος της ΕΕ για την πλήρη εφαρμογή του νέου κανονιστικού πλαισίου έως το τέλος του 2023.

Εκθέσεις για το Κλίμα

Το πρώτο έργο του European Lab για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με το κλίμα ολοκληρώθηκε στις αρχές Φεβρουαρίου 2020 από την ειδική ομάδα Project Task Force on climate-related reporting (PTF-CRR). Το επίκεντρο του PTF-CRR ήταν να εντοπίσει καλές πρακτικές αναφοράς και να αξιολογήσει το επίπεδο ωριμότητας κατά την εφαρμογή του. Έλαβε υπόψη τόσο τις χρηματοοικονομικές γνωστοποιήσεις που σχετίζονται με το κλίμα (TCFD) όσο και τα στοιχεία αναφοράς σχετικά με την Οδηγία της ΕΕ για τις μη χρηματοοικονομικές εκθέσεις (NFRD) και τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Εκθέσεις μη χρηματοοικονομικών στοιχείων

Το δεύτερο έργο του European Lab σχετικά με την αναφορά μη χρηματοοικονομικών κινδύνων και ευκαιριών και τη σύνδεση με το επιχειρηματικό μοντέλο, διεξάγεται από μια ομάδα εργασίας 19 ατόμων εμπειρογνωμόνων από διαφορετικά υπόβαθρα (PTF-RNFRO) που συστάθηκε τον Σεπτέμβριο του 2020. Στόχος είναι ο εντοπισμός καλών πρακτικών αναφοράς γύρω από θέματα βιωσιμότητας, τα γνωστά ESG, και πώς αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν το επιχειρηματικό μοντέλο. Αναμένεται η τελική έκθεση ενώ η εφαρμογή θα ακολουθήσει την ολοκλήρωση της ανάπτυξης προτύπων το καλοκαίρι του 2022, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα.

Στις 21 Απριλίου 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια φιλόδοξη και ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων για τη χρηματοδότηση βιώσιμων έργων. Αυτό το πακέτο περιλαμβάνει μια πρόταση για μια Εταιρική Οδηγία Αναφοράς Βιωσιμότητας (CSRD) με στόχο στο μέλλον να οδηγήσει σε αναφορά βιωσιμότητας ισοδύναμη με την οικονομική έκθεση. Η πρόταση προβλέπει την υιοθέτηση προτύπων αναφοράς της ΕΕ, τα οποία αναπτύσσει η EFRAG.

Σημειώνεται επίσης ότι η EFRAG έχει διοριστεί ως παρατηρητής στην πλατφόρμα για τη βιώσιμη χρηματοδότηση (PSF), μια μόνιμη ομάδα εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που συστάθηκε τον Οκτώβριο του 2020 για να βοηθήσει στην περαιτέρω ανάπτυξητου κοινού συστήματος ταξινόμησης για βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες (EU Taxonomy).

Αναθεώρησης της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την ΕΚΕ

Έχει αρχίσει μια δεκαετία μεγάλων αλλαγών στα επιχειρηματικά μοντέλα όπως τα ξέραμε, με την πανδημία να επιταχύνει τη μετάβαση σε ένα περιβάλλον με νέες ευκαιρίες και διαφορετικούς κινδύνους.

Συνοψίζοντας, με τη βοήθεια της κ. Αλεξίου, οι σημαντικές αλλαγές το 2021 είναι οι εξής:

• Επανεξέταση των μη χρηματοοικονομικών εκθέσεων (NFRD) και πρόταση για ένα ευρωπαϊκό πρότυπο αναφοράς της βιωσιμότητας.
• Αναθεώρηση της Οδηγίας για την Εταιρική Διακυβέρνηση, με μετάβαση στην Βιώσιμη Εταιρική Διακυβέρνηση.
• Νέα οδηγία της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της ΕΕ για υποχρεωτική δέουσα επιμέλεια στην αλυσίδα αξίας.
• Η ταξινομία στην ΕΕ (EU Taxonomy) για κλίμα, φορολογία και ανθρώπινα δικαιώματα.
• Βιώσιμη χρηματοδότηση με βάση τη νέα Οδηγία υποβολής εκθέσεων SFRD.