Της Ανθής Αγγελοπούλου
Η Ηλικιακή Εκφύλιση Ωχράς Κηλίδας (ΗΕΩ) είναι η κύρια αιτία μη αναστρέψιμης απώλειας όρασης, σε ολόκληρο τον ανεπτυγμένο κόσμο και στην Ελλάδα. Η ασθένεια βλάπτει την κεντρική όραση και περιορίζει την ικανότητα ενός ατόμου να διαβάζει, να γράφει και να αναγνωρίζει πρόσωπα. Ενώ, οι ηλικιωμένοι ασθενείς που δεν γνωρίζουν την ασθένεια αυτή, ενδέχεται να διατρέχουν κίνδυνο απώλειας όρασης, όπως ανέφερε η πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αμφιβληστροειδούς, Μαρία Νισκοπούλου με αφορμή την έναρξη ενημερωτικής καμπάνιας από την BAUSCH Health Hellas.
Σύμφωνα με την κα Νισκοπούλου, η Ηλικιακή Εκφύλιση Ωχράς Κηλίδας (ΗΕΩ) προσβάλλει κυρίως άτομα μεγάλης ηλικίας. Το 2004, υπολογίστηκε ότι περίπου 1,75 εκατομμύρια άνθρωποι, ηλικίας 40 ετών και άνω, στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν προχωρημένη ΗΕΩ. Η γήρανση είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου.
Ο επιπολασμός της ΗΕΩ στις Ηνωμένες Πολιτείες αναμένεται να αυξηθεί στα 22 εκατομμύρια έως το έτος 2050, ενώ ο παγκόσμιος επιπολασμός αναμένεται να αυξηθεί σε 288 εκατομμύρια μέχρι το 2040.
Οι κυριότερες αίτιες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ΗΕΩ, είναι η γήρανση, η κακή διατροφή, το κάπνισμα, η αρτηριακή υπέρταση, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τα χαμηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών και η κληρονομικότητα. Η καρδιακή νόσος είναι ένας άλλος παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη της ΗΕΩ, όπως και τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης. Οι Καυκάσιοι (λευκοί) έχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ΗΕΩ.
Εάν ο ασθενής είναι στα αρχικά στάδια της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας που σχετίζεται με την ηλικία, ενδέχεται να μην έχει συμπτώματα. Το πρώτο σημάδι που μπορεί να παρατηρήσει είναι μια σταδιακή ή ξαφνική αλλαγή στην ποιότητα της όρασής του ή ότι οι ευθείες γραμμές εμφανίζονται παραμορφωμένες. Αυτό μπορεί σταδιακά να μετατραπεί σε δραματική απώλεια της κεντρικής όρασης. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν: σκούρες, θολές ή λευκές περιοχές που εμφανίζονται στο κέντρο της όρασης. Σε σπάνιες περιπτώσεις, ο ασθενής μπορεί να έχει μια αλλαγή στην αντίληψή του για το χρώμα.
Η νόσος μπορεί να εμφανιστεί σε δύο διαφορετικές μορφές:
“Ξηρά” μορφή ΗΕΩ
Αυτή είναι η πιο συχνή μορφή. Περίπου το 80% (8 στα 10) των ατόμων που πάσχουν από ΗΕΩ έχουν την ξηρά μορφή. Η ξηρά ΗΕΩ συμβαίνει με την μακροχρόνια εναπόθεση πρωτεϊνών και λιπιδίων που δημιουργούν όζους, που μοιάζουν με κίτρινες κουκκίδες και ονομάζονται drusen. Οι μικρές ποσότητες drusen δεν προκαλούν συνήθως απώλεια όρασης, όσο όμως αυξάνουν σε αριθμό και επεκτείνονται, οδηγούν σε καταστροφή των φωτοευαίσθητων κυττάρων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο αμφιβληστροειδής να εμφανίζει ατροφία στην περιοχή της ωχράς κηλίδας. Οι βλάβες αυτές προκαλούν ένα σκοτεινό σημείο στο κέντρο της όρασης που, με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να γίνει πιο εκτεταμένο. Στην ξηρά ΗΕΩ δεν υπάρχει θεραπευτική αγωγή, γι’ αυτό συνιστάται η λήψη προληπτικών μέτρων και ο συχνός έλεγχος για ανίχνευση τυχόν αλλαγών στην όραση.
“Υγρά” μορφή ΗΕΩ
Η μορφή αυτή είναι η λιγότερο κοινή αλλά είναι πολύ πιο σοβαρή και συχνά προκαλεί απώλεια της κεντρικής όρασης. Η υγρή ΗΕΩ συμβαίνει όταν νέα, «αδύναμα» αιμοφόρα
αγγεία αναπτύσσονται κάτω από τον αμφιβληστροειδή. Από αυτά τα αγγεία μπορεί να «διαρρεύσουν» αίμα ή άλλα υγρά. Η διαρροή αυτή δημιουργεί οίδημα και αλλοιώσεις που καταστρέφουν τα φωτοευαίσθητα κύτταρα της ωχράς κηλίδας επιφέροντας σταδιακή απώλεια της κεντρικής όρασης. Η όραση χάνεται πιο γρήγορα με την υγρή ΗΕΩ, παρά με τη ξηρή ΗΕΩ. Οι αντι-VEGF παράγοντες σταματούν την ανάπτυξη των νεοαγγείων, με συνέπεια να περιορίζεται η διαρροή υγρού και αίματος, και επιτυγχάνεται η διατήρηση ή και βελτίωση της όρασης.
Πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι έχουν ΗΕΩ, έως ότου η όρασή τους είναι πολύ θολή. Γι' αυτό είναι σημαντικό ο ασθενής να πραγματοποιεί τακτικές επισκέψεις στον οφθαλμίατρο. Ο οφθαλμίατρος μπορεί να αναγνωρίσει τα πρώιμα συμπτώματα της ΗΕΩ προτού ο ασθενής αντιμετωπίσει προβλήματα με την όραση του.
Η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει την έγκαιρη θεραπεία
Σύμφωνα με την πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Αμφιβληστροειδούς, στα πρώτα στάδια της ΗΕΩ, ο ασθενής ενδέχεται να μην παρατηρήσει αλλαγές στα μάτια ή στην όρασή του. Όμως, μια έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει την έγκαιρη θεραπεία.
Το ερώτημα λοιπόν είναι, πώς μπορεί ο ασθενής να είναι σίγουρος ότι θα διαγνώσει την ασθένεια νωρίς, χωρίς αυτή να παρουσιάζει εμφανή συμπτώματα;
Η καλύτερη «άμυνα» είναι να πραγματοποιήσει μια ολοκληρωμένη εξέταση ματιών, ακόμα κι αν δεν χρειάζεται γυαλιά ή φακούς επαφής.
Όπως ανέφερε η κα Νισκοπούλου, η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας προτρέπει τους ενήλικες, χωρίς συμπτώματα, να κάνουν οφθαλμολογική εξέταση, τουλάχιστον έως την ηλικία των 40 ετών. Μετά την ηλικία των 65 ετών, είναι σημαντικό να κάνουν εξετάσεις, κάθε ένα έως δύο χρόνια. Όμως, δεν πρέπει να περιμένουν μέχρι την ηλικία των 40, αν παρατηρήσουν προβλήματα με την όρασή τους ή έχουν δυσφορία στα μάτια.
Κατά τη διάρκεια της οφθαλμολογικής εξέτασης, ο οφθαλμίατρος μπορεί να ζητήσει από τον ασθενή να παρατηρήσει έναν πίνακα Amsler. Αυτός ο πίνακας βοηθά τον ασθενή να αντιληφθεί τυχόν θολές, παραμορφωμένες ή κενές κηλίδες στο οπτικό του πεδίο. Ο οφθαλμίατρος θα κοιτάξει, επίσης, μέσα στα μάτια του ασθενούς, μέσω ενός ειδικού φακού, ώστε να δει εάν υπάρχουν αλλαγές στον αμφιβληστροειδή και στην ωχρά κηλίδα.
Ο εκφυλισμός της ωχράς κηλίδας, που σχετίζεται με την ηλικία, είναι μία πάθηση του αμφιβληστροειδούς. Συμβαίνει όταν ένα μέρος του αμφιβληστροειδούς, που ονομάζεται ωχρά κηλίδα, παρουσιάζει αλλοιώσεις. Αν ο ασθενής πάσχει από κάποια όψιμη μορφή της νόσου, θα δυσκολεύεται, ή ακόμη και δεν θα μπορεί να δει λεπτομέρειες, όταν κοιτάζει κάτι κοντά ή μακριά. Όμως, η περιφερειακή (πλευρική) του όραση θα εξακολουθεί να είναι λειτουργική. Για παράδειγμα, όταν ένας ασθενής με ΗΕΩ κοιτάζει ένα ρολόι με δείκτες, μπορεί να δει τους αριθμούς του ρολογιού αλλά όχι τους δείκτες.
Σε επίπεδο πρόληψης, τα καλά νέα είναι ότι η όραση μπορεί να προστατευθεί με έγκαιρες οφθαλμικές εξετάσεις ρουτίνας και συγκεκριμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής.
Η κα Νισκοπούλου στάθηκε στις αλλαγές στον τρόπο ζωής καθώς και σε κάποια εξειδικευμένα συμπληρώματα διατροφής που θα μπορούσαν όπως είπε, να βοηθήσουν τα άτομα με ΗΕΩ, μειώνοντας την πιθανότητα κινδύνου απώλειας της κεντρικής όρασης. Η κατανάλωση ορισμένων τροφίμων μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.
Όπως εξήγησε, υπάρχουν μελέτες οι οποίες έχουν δείξει ότι τρόφιμα πλούσια σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα βοηθούν στην υγεία των ματιών ενώ κάποιες άλλες συνδέουν την κατανάλωση αυτών των τροφίμων με μειωμένο κίνδυνο ΗΕΩ.
Άλλα θρεπτικά συστατικά που βοηθούν στην υγεία των ματιών είναι η λουτεΐνη, η ζεαξανθίνη, ο ψευδάργυρος και βιταμίνες, όπως η C και η Ε. Τα άτομα που πάσχουν από ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ) μπορεί να επωφεληθούν από ένα συγκεκριμένο μείγμα βιταμινών και μεταλλικών στοιχείων. Η λήψη αυτών των συμπληρωμάτων διατροφής μπορεί να βοηθήσει στην επιβράδυνση της ΗΕΩ.
Για παράδειγμα, το Εθνικό Ινστιτούτο Ματιών των ΗΠΑ (National Eye Institute) δημοσιοποίησε τα ευρήματα της Μελέτης για την ΗΕΩ, την μελέτη ΑREDS. Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής έδειξαν ότι υψηλές δόσεις αντιοξειδωτικών, όπως βιταμίνης C, βιταμίνης Ε, μαζί με ψευδάργυρο, σε συνδυασμό με λουτεΐνη και ζεαξανθίνη μείωσαν τον κίνδυνο απώλειας όρασης σε ασθενείς με προχωρημένη ΗΕΩ.
Να σημειώσουμε, ότι στην Ελληνική αγορά, είναι διαθέσιμα συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν αυτά τα συστατικά, βασιζόμενα σε μελέτες πάνω στην ΗΕΩ.
