Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Αρχίζω και προβληματίζομαι. Ποιος θα είναι ο τελικός απολογισμός της πανδημίας Covid-19. Μήπως έχει και κάποιες θετικές πλευρές; Μέγα ζητούμενο που εν καιρώ θα διερευνηθεί. Στον τομέα της εργασίας, πάντως, η πανδημία φαίνεται ότι επισπεύδει εξελίξεις για τις οποίες πολλοί ήταν αυτοί που τις υπογράμμιζαν, αλλά το έργο τους σταματούσε εκεί. Ήλθε η πανδημία όμως και η οξύτητά της μεταβάλλει καταιγιστικά και το παγκόσμιο εργασιακό τοπίο.
Διότι μέσα στο 2020 η πανδημία ανέτρεψε παγκοσμίως το σύνολο των αγορών εργασίας. Στον ιδιωτικό τομέα, κυρίως, οι ανατροπές οδήγησαν εκατομμύρια ανθρώπους στην ανεργία και άλλους στην εξ αποστάσεως εργασία, δεδομένου ότι τα περισσότερα γραφεία του κόσμου μας ήταν κλειστά για αρκετές εβδομάδες.
Την ίδια περίοδο, με βάση νέα υγειονομικά πρωτόκολλα, συνέχισαν να εργάζονται οι ήρωες των νοσοκομείων, αλλά και ένας κόσμος που κατά κανόνα βρίσκεται εκτός γραφείων: Οι ντελιβεράδες, οι διαχειριστές αποθηκών, οι αστυνομικοί και το προσωπικό των απορριμματοφόρων είναι μερικοί από αυτούς. Σε κάθε περίπτωση, όμως, στον ορίζοντα έκανε την εμφάνισή του ένας νέος εργασιακός κόσμος, τον οποίο και ανιχνεύει μια σε βάθος μελέτη των ερευνητών της εταιρείας συμβούλων McKinsey.
Πριν από τον COVID-19, τονίζεται στην έρευνα αυτή, οι μεγαλύτερες ανατροπές στην εργασία αφορούσαν νέες τεχνολογίες και τους αυξανόμενους εμπορικούς δεσμούς. Ο COVID-19 αύξησε, για πρώτη φορά, τη σημασία της φυσικής διάστασης της εργασίας. Στην έρευνά της έτσι η Mc Kinsey αναπτύσσει έναν καινοτόμο τρόπο για να ποσοτικοποιήσει την εγγύτητα που απαιτείται σε περισσότερα από 800 επαγγέλματα, ομαδοποιώντας τα σε δέκα χώρους εργασίας ανάλογα με την εγγύτητά τους με συναδέλφους και πελάτες, τον αριθμό των εμπλεκόμενων διαπροσωπικών αλληλεπιδράσεων και την επιτόπια και εσωτερική τους φύση.
Αυτό προσφέρει μια διαφορετική θεώρηση της εργασίας από τους παραδοσιακούς ορισμούς του τομέα. Για παράδειγμα, το πεδίο ιατρικής περίθαλψης περιλαμβάνει μόνο ρόλους φροντίδας που απαιτούν στενή αλληλεπίδραση με ασθενείς, όπως γιατρούς και νοσοκόμες. Το διοικητικό προσωπικό νοσοκομείων και ιατρικών γραφείων εμπίπτει στον χώρο εργασίας γραφείων που βασίζεται στον υπολογιστή, όπου μπορεί να γίνει περισσότερη δουλειά από απόσταση. Οι τεχνικοί εργαστηρίων και οι φαρμακοποιοί εργάζονται στον χώρο παραγωγής εσωτερικών χώρων, επειδή αυτές οι εργασίες απαιτούν χρήση εξειδικευμένου εξοπλισμού επιτόπου, αλλά έχουν μικρή έκθεση σε άλλα άτομα.
Διαπιστώνεται έτσι ότι οι θέσεις εργασίας σε χώρο με υψηλότερα επίπεδα φυσικής γειτνίασης είναι πιθανό να δουν μεγαλύτερη μεταμόρφωση μετά την πανδημία, προκαλώντας επιπτώσεις σε άλλους χώρους εργασίας καθώς τα επιχειρηματικά μοντέλα μετατοπίζονται και αυτά προκειμένου να ανταποκριθούν σε νέες συνθήκες.
Οι βραχυπρόθεσμες και πιθανές μακροπρόθεσμες ανατροπές σε αυτά τα πεδία από τον COVID-19 ποικίλλουν. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας ο ιός διαταράσσει σοβαρά τα πεδία με τις υψηλότερες συνολικές βαθμολογίες φυσικής εγγύτητας: ιατρική περίθαλψη, προσωπική φροντίδα, επιτόπου εξυπηρέτηση πελατών, αναψυχή και ταξίδια.
Πέρα από τις παραπάνω εξελίξεις, κατά την έρευνα της Mc Kinsey, ο πιο προφανής αντίκτυπος της πανδημίας στον εργασιακό χώρο είναι ήδη η αύξηση των εργαζομένων εξ αποστάσεως. Στο πλαίσιο αυτό, οι ερευνητές της εταιρείας ανέλυσαν τις δυνατότητες σε περισσότερες από 2.000 εργασίες, οι οποίες χρησιμοποιούνται σε 800 επαγγέλματα, όπως αυτά ασκούνται στις ΗΠΑ, στην Κίνα, στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Ινδία, στην Ισπανία, στην Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Πρόκειται δηλαδή για 8 χώρες, που καλύπτουν το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 62% του ΑΕΠ του πλανήτη.
Λαμβάνοντας έτσι υπόψη την εργασία που μπορεί να γίνει χωρίς απώλεια παραγωγικότητας, η Mc Kinsey διαπιστώνει ότι περίπου 20 έως 25 τοις εκατό του εργατικού δυναμικού στις προηγμένες οικονομίες θα μπορούσαν να εργάζονται από το σπίτι μεταξύ τριών και πέντε ημερών την εβδομάδα. Αυτό αντιπροσωπεύει τέσσερις έως πέντε φορές πιο απομακρυσμένη εργασία από ό,τι πριν από την πανδημία και θα μπορούσε να προκαλέσει μια μεγάλη αλλαγή στη γεωγραφία της εργασίας, καθώς άτομα και εταιρείες μετατοπίζονται από μεγάλες πόλεις σε προάστια και μικρές πόλεις. «Διαπιστώσαμε ότι κάποια εργασία που μπορεί τεχνικά να γίνει εξ αποστάσεως είναι καλύτερα να γίνεται αυτοπροσώπως. Οι διαπραγματεύσεις, οι κρίσιμες επιχειρηματικές αποφάσεις, οι συνεδρίες καταιγισμού ιδεών, η παροχή ευαίσθητων σχολίων και η επιβίβαση νέων υπαλλήλων είναι παραδείγματα δραστηριοτήτων που μπορεί να χάσουν κάποια αποτελεσματικότητα όταν πραγματοποιούνται εξ αποστάσεως» αναφέρει η έρευνα.
Ορισμένες εταιρείες σχεδιάζουν ήδη να μεταβούν σε ευέλικτους χώρους εργασίας μετά από θετικές εμπειρίες με απομακρυσμένη εργασία κατά τη διάρκεια της πανδημίας, μια κίνηση που θα μειώσει τον συνολικό χώρο που χρειάζονται και θα φέρει λιγότερους εργαζόμενους σε γραφεία κάθε μέρα. Μια έρευνα σε 278 στελέχη της McKinsey τον Αύγουστο του 2020 διαπίστωσε ότι κατά μέσο όρο σχεδίαζαν να μειώσουν τον χώρο γραφείου κατά 30 τοις εκατό. Ως αποτέλεσμα, η ζήτηση για εστιατόρια και καταστήματα στο κέντρο της πόλης και για τις δημόσιες συγκοινωνίες ενδέχεται να μειωθεί.
