Επιστήμονες πραγματοποίησαν αλληλούχιση του αρχαιότερου DNA του Homo sapiens και ανακάλυψαν ότι πολλοί από τους πρώτους ανθρώπους της Ευρώπης είχαν γονίδια Νεάντερταλ στα γενεαλογικά τους δέντρα. Ωστόσο, δεν σχετίζονται με μεταγενέστερους Ευρωπαίους, σύμφωνα με δύο μελέτες γονιδιωμάτων που χρονολογούνται πριν από 45.000 χρόνια και τα οποία βρέθηκαν σε σπήλαια στη Βουλγαρία και την Τσεχία.

Από την έρευνα προκύπτουν νέα στοιχεία σύμφωνα με τα οποία, οι σύγχρονοι άνθρωποι έρχονταν συχνά σε επαφή με τους Νεάντερταλ και άλλους εξαφανισμένους συγγενείς τους.

Η γενετική ιστορία των πρώτων ανθρώπων στην Ευρώπη και την Ασία είναι ακόμα ελλιπής. Αν και οι ερευνητές έχουν ήδη αλληλουχήσει DNA από τους Νεάντερταλ και άλλους εξαφανισμένους συγγενείς τους που χρονολογούνται πριν από 430.000 χρόνια, έχουν έλλειψη γενετικών πληροφοριών από την Μουστιαία Περίοδο -την ιδιαίτερη περίοδο της Παλαιολιθικής περιόδου, η οποία διαρκεί από το 100.000 έως το 40.000 π.Χ.

Τα γονιδιώματα που ανήκουν σε ανθρώπους από τη Σιβηρία και τη Ρουμανία δεν έδειξαν καμία σχέση με μεταγενέστερα κύματα Ευρωπαίων, αλλά ένα απολίθωμα ηλικίας 40.000 ετών από την Κίνα, συνδέεται εν μέρει με τους σύγχρονους πληθυσμούς της Ανατολικής Ασίας.

Αυτοί οι πρώτοι Ευρασιάτες έφεραν το DNA των Νεάντερταλ. Οι ερευνητές πίστευαν ότι προήλθε, πιθανώς, από τη διασταύρωση των αρχαίων ανθρωπίδων στη Μέση Ανατολή πριν από 50.000-60.000 χρόνια. Ωστόσο, το 2015, όταν οι επιστήμονες εξέτασαν το γονιδίωμα ενός άνδρα που έζησε στην περιοχή Peștera cu Oase στη Ρουμανία πριν από περίπου 40.000 χρόνια, διαπίστωσαν ότι είχε κληρονομήσει αυτό το DNA από κάποιον πρόγονό του που είχε διασταυρωθεί με Νεάντερταλ, περίπου τέσσερις με έξι γενιές πιο πίσω στο γενεαλογικό του δέντρο.

Η ανακάλυψη αυτή ήταν η πρώτη ένδειξη ότι οι Homo sapiens είχαν σεξουαλικές επαφές με τους Homo neanderthalensis στην περιοχή της Ευρώπης. Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν αν αυτές οι διασταυρώσεις ήταν συχνές στην Ευρώπη. Πάντως, ο συγκεκριμένος έζησε περίπου την εποχή που οι πληθυσμοί των Νεάντερταλ  άρχισαν να εξαφανίζονται από την περιοχή.

Οι τελευταίες μελέτες γονιδιώματος, οι οποίες δημοσιεύθηκαν στις 7 Απριλίου, σύμφωνα με το περιοδικό «Nature», αποσαφηνίζουν τις σχέσεις μεταξύ των πρώτων σύγχρονων ανθρώπων της Ευρώπης, Homo sapiens και Νεάντερταλ, αλλά θέτουν νέα ερωτήματα. Μια μελέτη, που επίσης δημοσιεύθηκε στο «Nature», βασίζεται σε ένα δόντι και υπολείμματα που ανακαλύφθηκαν στο σπήλαιο Μπάχο Κίρο (Bacho Kiro) στη Βουλγαρία. Η άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο «Nature Ecology and Evolution», εξετάζει ένα σχεδόν πλήρες κρανίο από το σπήλαιο Zlatý kůň στην Τσεχία.

Τα απολιθώματα που βρέθηκαν στο βουλγαρικό σπήλαιο χρονολογούνται προ 45.900 και 42.600 ετών, και είχαν πρόσφατους προγόνους Νεάντερταλ, σύμφωνα με την επιστημονική ομάδα με επικεφαλής την μοριακό βιολόγο Mateja Hajdinjak και τον εξελικτικό γενετιστή Svante Pääbo από το Ινστιτούτο Max Planck (MPI–EVA) στη Λειψία της Γερμανίας.

Οι σημερινοί άνθρωποι μη αφρικανικής καταγωγής έχουν κληρονομήσει από τους Νεάντερταλ περίπου το 2% των γονιδίων τους, αλλά τα απολιθώματα των ανθρώπων που βρέθηκαν στο σπήλαιο Μπαχο Κίρο είχαν ελαφρώς περισσότερα- 3,4-3,8%– και τα τμήματα χρωμοσωμάτων – τα οποία συντομεύονται σε διαδοχικές γενιές – ήταν σημαντικά μεγαλύτερα.

Μετρώντας αυτά τα τμήματα, οι ερευνητές υπολόγισαν ότι οι άνθρωποι που έζησαν στο Μπάχο Κίρο είχαν προγόνους Νεάντερταλ περίπου έξι με επτά γενιές πίσω και, πιθανώς, στην Ευρώπη, όχι στη Μέση Ανατολή.

«Μελετήσαμε αυτά τα τεράστια τμήματα. Ήταν εκπληκτικό», λέει η Hajdinjak, η οποία σήμερα εργάζεται στο Ινστιτούτο βιοϊατρικής έρευνας Francis Crick στο Λονδίνο και ήταν μέλος της ομάδας που εντόπισε τα ίδια μοτίβα στο γονιδίωμα του ανθρώπινου απολιθώματος που βρέθηκε στη Ρουμανία.

Η καταγωγή Νεάντερταλ του γυναικείου κρανίου που ανακαλύφθηκε στο τσεχικό σπήλαιο χρονολογείται ακόμη πιο παλιά, 70-80 γενιές πίσω (2.000–3.000 χρόνια πίσω), λέει ο Johannes Krause, παλαιογενετιστής στο Ινστιτούτο Max Planck που ηγήθηκε της μελέτης. Η ομάδα του δεν μπόρεσε να χρονολογήσει το κρανίο με ακρίβεια, λόγω μόλυνσης. Αλλά με βάση τη γενεαλογική της καταγωγή, ο Krause υποψιάζεται ότι είναι άνω των 45.000 ετών. «Πλέον έχουμε μερικά από τα αρχαιότερα ανθρώπινα γονιδιώματα που έχουν ανακαλυφθεί», προσθέτει η Hajdinjak.

Τα ευρήματα από το βουλγαρικό σπήλαιο και το τσεχικό δεν σχετίζονται με τους νεότερους Ευρωπαίους, αρχαίους ή μοντέρνους, πράγμα που σημαίνει ότι οι γενεαλογίες τους πρέπει να εξαφανίστηκαν από την περιοχή. Όμως η Hajdinjak και οι συνάδελφοί της διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι του Μπάχο Κίρο είχαν κάποια σχέση με τους σύγχρονους ανατολικούς Ασιάτες και τους ιθαγενείς Αμερικανούς. Η Hajdinjak εκτιμά ότι τα απολιθώματα στο βουλγαρικό σπήλαιο προέρχονται από έναν πληθυσμό που κάποτε ζούσε στην Ευρασία, αλλά έφυγε από την Ευρώπη και εξαπλώθηκε στην Ασία.

«Το γεγονός ότι αρκετοί άνθρωποι από το Μπάχο Κίρο είχαν πολύ πρόσφατους συγγενείς Νεάντερταλ υποδηλώνουν ότι οι ομάδες διασταυρώνονταν συχνά στην Ευρώπη», λέει η Marie Soressi, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Λάιντεν στην Ολλανδία, η οποία σχεδιάζει να εξετάσει την ευρωπαϊκή αρχαιολογία μέσω αυτής της προσέγγισης.

Τα λίθινα εργαλεία και άλλα αντικείμενα που είναι κοινά στην Παλαιολιθική περίοδο και διαφέρουν από αυτά των Νεάντερταλ, θα μπορούσαν να είναι προϊόν πολιτιστικών ανταλλαγών ή ακόμη και επιμιξία πληθυσμών. «Θέλουμε πραγματικά να κατανοήσουμε καλύτερα τι συνέβη, ποια ήταν η ιστορική διαδικασία και πόσο ειρηνικές ήταν αυτές οι συναντήσεις», αναφέρει η Soressi.