Το «έξυπνο» και «πράσινο» λιμάνι του μέλλοντος δεν είναι πλέον απλά φιλοδοξία των μεγαλύτερων διεθνών λιμένων, αλλά έχει αρχίσει να παίρνει σάρκα και οστά μέσα από τεράστιες επενδύσεις. Περιγράφεται ως ένα λιμάνι που θα ενσωματώνει ολοκληρωμένα συστήματα μεταφοράς υποστηριζόμενα από καινοτόμες εφαρμογές προηγμένων τεχνολογιών και υπηρεσιών όπως η ρομποτική, η τεχνητή νοημοσύνη, η επαυξημένη πραγματικότητα, η προσομοίωση, το διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things), η ανάλυση μεγάλων δεδομένων, η οριζόντια και κάθετη ενοποίηση των συστημάτων, οι τεχνολογίες γεωχωρικών δεδομένων κ.ά. Όλες αυτές οι τεχνολογίες σε πρώτο επίπεδο θα συνεργάζονται για να διασυνδέσουν τους ανθρώπους με τις μηχανές, για την αυτοματοποίηση των διαδικασιών της εφοδιαστικής, για να διασφαλίσουν την άμεση διάχυση της πληροφορίας προς όλες τις κατευθύνσεις, τη δυνατότητα της αυτόνομης λειτουργίας, επιθεώρησης και επιδιόρθωσης των συστημάτων, τη βέλτιστη διαχείριση των αποθηκευτικών χώρων κτλ. Τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και η διεθνής αγορά έχουν ήδη αναγνωρίσει ότι η ανάπτυξη έξυπνων λιμενικών δραστηριοτήτων στα λιμάνια αποτελεί ζωτικής σημασίας κίνηση ανάπτυξης. Τα μεγαλύτερα λιμάνια του κόσμου έχουν προχωρήσει με εντυπωσιακές επενδύσεις σε έξυπνες και «εκθετικές» τεχνολογίες, διαμορφώνοντας έτσι μια τάση που έχει τη δυνατότητα να επαναπροσδιορίσει το διασυνοριακό εμπόριο, να αλλάξει τους κανόνες και τη δομή της λιμενικής βιομηχανίας μέσα από τη δημιουργία διασυνδεδεμένων υποδομών και ενός συνεργατικού περιβάλλοντος διαχείρισης.
Σε αυτό το περιβάλλον, η ευνοϊκή γεωγραφική θέση της Ελλάδας -μια θέση που σήμερα προσφέρει εύκολη διασύνδεση με τις αναπτυσσόμενες οικονομίες και της εξασφαλίζει ανταγωνιστικότητα στους θαλάσσιους ναύλους- καθιστά τη χώρα ιδιαίτερα ελκυστική για επενδύσεις στους κλάδους του εφοδιασμού και των θαλάσσιων μεταφορών. Το Λιμάνι του Πειραιά έχει κάνει σημαντικά βήματα στον δρόμο της ψηφιοποίησης μέσα από στρατηγικές συνεργασίες και η δυνατότητα εξέλιξής του σε έναν πόλο έλξης για σημαντικούς παγκόσμιους κατασκευαστές ως κέντρο εφοδιασμού, συναρμολόγησης και διασφάλισης ποιότητας έχει ήδη αναγνωριστεί από μεγάλους επενδυτές. Οι επενδυτικές αυτές ευκαιρίες υπόσχονται αποδοτική εκμετάλλευση των συνεχώς αυξανόμενων εμπορικών ροών και θα βασιστούν κυρίως σε αλυσιδωτές στρατηγικές ενέργειες όπως οι συνεχείς επενδύσεις για τη βελτίωση των υποδομών του σιδηροδρομικού και του οδικού δικτύου.
Η έρευνα οδηγεί τις εξελίξεις προς το λιμάνι του μέλλοντος
Τόσο η μεγάλη ναυτική παράδοση της Ελλάδας όσο και η συσσωρευμένη τεχνολογική αριστεία που προέρχεται από τον χώρο της έρευνας δημιουργούν εξαιρετικές προοπτικές για αποδοτικές επενδύσεις. Τα ευφυή συστήματα και οι εφαρμογές τους στις μεταφορές -ανθρώπων και αγαθών- βρίσκονται εδώ και μία δεκαετία πολύ ψηλά στην ατζέντα των ερευνητικών δραστηριοτήτων του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Συστημάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών (ΕΠΙΣΕΥ) του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), με αποτέλεσμα να έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας υψηλού επιπέδου ερευνητικά αποτελέσματα, τεχνογνωσία, άριστα καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό και ολοένα αυξανόμενη συμμετοχή σε εμβληματικά έργα που αξιοποιούν ευφυείς τεχνολογίες στα ελληνικά λιμάνια.
Με σταθερό το όραμα προς μια κυκλική και πράσινη οικονομία, οι ευρύτερες στρατηγικές για το «έξυπνο» λιμάνι του μέλλοντος παίρνουν μορφή και στα ελληνικά λιμάνια μέσα από πλήθος ερευνητικών δραστηριοτήτων με διεθνή διάσταση και σημασία, ανάμεσά τους: πιλοτικές δράσεις για την εφαρμογή πράσινων καινοτόμων τεχνολογιών (π.χ. στο πλαίσιο του βραβευμένου έργου GreenCports), την ευφυή διαχείριση λειτουργιών λιμένα (COREALIS), την ασφάλεια και τον διαμοιρασμό των δεδομένων (Cyber-MAR platform Αqua3S, 5G-LOGINNOV), την ανάπτυξη μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAVs - Drones) για τη μεταφορά και την παράδοση εμπορευμάτων, τη βέλτιστη ενσωμάτωση και διαχείριση των 5G τεχνολογιών αλλά και την προώθηση της ηλεκτροκίνησης - μια εξέλιξη που αναμένουμε να καθορίσει το τοπίο και στις θαλάσσιες μεταφορές.
Βέβαια, ζητούμενο στο στοίχημα για τα έξυπνα ελληνικά λιμάνια του μέλλοντος παραμένει η βέλτιστη αξιοποίηση των ερευνητικών δράσεων και η αναβάθμιση των θεσμικών εργαλείων/ πλαισίων που θα διευκολύνουν τη διασύνδεσή τους με τις ανάγκες της αγοράς. Ο δρόμος προς τη μετάβαση αυτή δεν είναι εύκολος, απαιτεί τον σχεδιασμό νέων επιχειρηματικών συνεργατικών μοντέλων και υπηρεσιών, διαδικασίες που αφορούν ένα ολόκληρο οικοσύστημα από φορείς και οντότητες και πάνω από όλα προσεκτικό σχεδιασμό. Με τα μάτια στο μέλλον, οι τεχνολογικές εξελίξεις αυτές (υποστηριζόμενες σήμερα και από εξελίξεις στον τομέα των δικτύων 5G) αναμένεται να προσφέρουν όχι μόνο ευκαιρίες για νέες επενδύσεις αλλά και για γενικότερη ανοικοδόμηση της οικονομίας με όρους φιλικούς προς το περιβάλλον, τη βάση για να σχεδιάσουμε τη βιωσιμότητα για τις μεταφορές και την εφοδιαστική αλυσίδα στην μετά Covid εποχή.
