Ένσταση αντισυνταγματικότητας επί των διατάξεων του νομοσχεδίου του υπουργείου Παιδείας για τα Πανεπιστήμια κατέθεσε η κοινοβουλευτική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία. Τα επιχειρήματα που ανέπτυξε ο τομεάρχης Παιδείας και εισηγητής της ΚΟ Νίκος Φίλης είναι τα εξής:
1.Η υποχρεωτική εφαρμογή από το σύνολο των ΑΕΙ συστήματος ελεγχόμενης πρόσβασης καθώς και η εγκατάσταση συστημάτων ασφαλείας και μέσων επιτήρησης στους χώρους των ιδρυμάτων όπου αναπτύσσεται και προάγεται η επιστημονική διδασκαλία και έρευνα προσκρούει ευθέως στις αρχές της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της πλήρους αυτοδιοίκησης.
Ειδικότερα, τα άρθρα 12 (εφαρμογή τεχνικών ή άλλων μέτρων για την τήρηση της τάξης και της ασφάλειας, εγκατάσταση Κέντρου Ελέγχου και Λήψης Σήματος και Εικόνας στους χώρους του Α.Ε.Ι.) και 16 (υποχρεωτική εφαρμογή συστήματος ελεγχόμενης πρόσβασης) του σχεδίου νόμου:
(α) θέτουν μη ανεκτούς περιορισμούς στην ακαδημαϊκή ελευθερία, όπως κατοχυρώνεται στο άρθρο 16§1 εδ. α΄ του Συντάγματος και προστατεύεται απόλυτα έναντι προληπτικών ή κατασταλτικών περιορισμών («Η τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες· η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους.») και
(β) προσβάλλουν την αρχής της πλήρους αυτοδιοίκησης (16§5 εδ. α΄, «Η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση»), καθώς αφαιρούν κρίσιμη ύλη από το πεδίο απόφασης των οργάνων των Α.Ε.Ι., όπως είναι κατ’ εξοχήν η οργάνωση της λειτουργίας του οικείου Ιδρύματος και των τρόπων ανάπτυξης και διεξαγωγής της διδασκαλίας στις εγκαταστάσεις του πανεπιστημίου.
2. Τα άρθρα 18-20 του νομοσχεδίου, δια των οποίων εισάγεται πρόβλεψη για αστυνομική παρουσία στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα με τη σύσταση ειδικού σώματος (ΟΠΠΙ), τελούν σε προφανή αναντιστοιχία με το συνταγματικό θεσμό του ασύλου, το οποίο δεν συνιστά μια νομοθετική ρύθμιση, αλλά συνυφαίνεται με το «πλήρως αυτοδιοίκητο» του πανεπιστημίου (16§5 εδ. α΄).
Συνιστά καταστρατήγηση του Συντάγματος η παράβλεψη των θεσμικών ιδιαιτεροτήτων των χώρων οργανωμένης άσκησης της επιστημονικής έρευνας και διδασκαλίας, οι οποίοι δεν συνιστούν ένα κοινό δημόσιο χώρο, και η εγκατάσταση δημόσιας δύναμης χωρίς την εκφρασμένη συναίνεση των αρμόδιων ακαδημαϊκών οργάνων. Η τήρηση της τάξης και της ασφάλειας στο σύνολο των χώρων που προορίζονται για την εξυπηρέτηση της λειτουργίας των ΑΕΙ ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα και ευθύνη των αρχών που διοικούν το ίδρυμα. Η δε κρατική εξουσία οφείλει να απέχει από επεμβάσεις στους χώρους όπου διεξάγεται η ακαδημαϊκή διδασκαλία και έρευνα.
Το πανεπιστημιακό άσυλο συνέχεται άρρηκτα και με την ελευθερία της επιστημονικής έρευνας και διδασκαλίας, συνεπώς εμπεριέχεται ουσιαστικά στην κατοχύρωση της ακαδημαϊκής ελευθερίας (16§1 εδ. α΄ του Συντάγματος). Η ακαδημαϊκή ελευθερία προστατεύεται συνεπώς απέναντι στη νομοθετική εξουσία, απέναντι στον κοινό νομοθέτη, καθώς μόνο το ίδιο το Σύνταγμα θέτει τους επιτρεπόμενους περιορισμούς της.
3. Οι διατάξεις του νομοσχεδίου με τις οποίες εισάγονται ρυθμίσεις πειθαρχικού δικαίου (21-32) και, ιδίως, η δια νόμου θέσπιση πειθαρχικών παραβάσεων (23) συνιστούν ρυθμίσεις που παραβιάζουν την κατ’ άρθρον 16§5 εδ. α΄ αρχή του πλήρως αυτοδιοίκητου των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, δοθέντος ότι οι πειθαρχικές υποθέσεις ανήκουν στον πυρήνα των υποθέσεων που διαχειρίζονται αυτοτελώς τα ΑΕΙ, δια των εσωτερικών κανονισμών τους.
Ειδικότερα η θέσπιση ορισμένων πειθαρχικών παραπτωμάτων που σχετίζονται με τη χρήση των εγκαταστάσεων και υποδομών του ιδρύματος χωρίς την άδεια των αρμόδιων οργάνων του ή για την εξυπηρέτηση σκοπών που δεν συνάδουν με την αποστολή του, καθώς και τη ρύπανση στεγασμένων και ανοικτών χώρων ή την ηχορύπανση, εγείρει ζητήματα συμβατότητας ως προς την αρχή της ακαδημαϊκής ελευθερίας (16§1 εδ. α΄), φορείς της οποίας είναι όλα -και μάλιστα, όπως έχει υποστηριχθεί, εξ αδιαιρέτου- τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας.
4. Οι μεταβατικές διατάξεις που θεσπίζει το άρθρο 40 του παρόντος σχεδίου νόμου αφενός κάμπτουν τη συνταγματική αρχή του πλήρως αυτοδιοίκητου των ΑΕΙ (16§5 εδ. α΄), στο βαθμόπουορίζουν ανελαστικές και ασφυκτικές προθεσμίες για την υλοποίηση μέτρων ασφάλειας και προστασίας που συνεπάγονται εκτεταμένες αλλαγές στους χώρους των ΑΕΙ, χωρίς επαρκή χρόνο διαβούλευσης εντός των αυτοδιοικητικών τους οργάνων, αφετέρου έρχονται σε αντίθεση με τη συνταγματική επιταγή της οικονομικής ενίσχυσης των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης κατ’ άρθρον 16§5 εδ. β΄ («…Τα ιδρύματα αυτά τελούν υπό την εποπτεία του Κράτους, έχουν δικαίωμα να ενισχύονται οικονομικά από αυτό και λειτουργούν σύμφωνα με τους νόμος που αφορούν τους οργανισμούς τους»), στο βαθμό που εξαρτούν την κατανομή της δημόσιας επιχορήγησης στα Α.Ε.Ι. από την ολοκλήρωση, εκ μέρους των Ιδρυμάτων, των απαιτούμενων ενεργειών που θέτει το παρόν σχέδιο νόμου.
