Από την έντυπη έκδοση
Της Έφης Τριήρη
[email protected]
«Χρυσή εποχή της άγνοιας» την είπε ο ιστορικός της επιστήμης και πατέρας της αγνωσιολογίας Ρόμπερτ Πρόκτορ. Και δεν αναφερόταν στο σήμερα, αλλά στο 2016 που είχε ήδη αρχίσει να ανατέλλει. Σιγά σιγά γιγαντώθηκε ένας παγκόσμιος μηχανισμός παραπληροφόρησης. Ζούμε σε έναν κόσμο που βρίθει από ανεξέλεγκτες ειδήσεις, που δεν μας αφήνει να γνωρίσουμε ποια είναι η αλήθεια. Με ποιο κριτήριο αλήθεια μέσα στην άγνοια θα βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα για θέματα που δεν γνωρίζουμε;
Υπήρχε άραγε κάποια άλλη στιγμή στη σύγχρονη ιστορία που τόσο πολλοί άνθρωποι σε υποτιθέμενες ελεύθερες κοινωνίες είχαν παραπληροφορηθεί σε τόσο μεγάλο βαθμό; Ένα τρανταχτό παράδειγμα οι ΗΠΑ, όπου περίπου το 90% των ανθρώπων που ψήφισαν τον Ντόναλντ Τραμπ πιστεύουν ότι η εκλογική νίκη του Τζο Μπάιντεν είναι νοθευμένη. Στη Γαλλία, μία πολύ μικρή μερίδα ενηλίκων πιστεύει ότι τα εμβόλια είναι ασφαλή και αυτό εξηγεί γιατί μόνο το 40% του πληθυσμού είναι πρόθυμο να κάνει το εμβόλιο. Σε ολόκληρο τον κόσμο επίσης, ένας μη ευκαταφρόνητος αριθμός ανθρώπων πιστεύουν ότι οι θάνατοι από τον Covid-19 είναι τεχνητά «φουσκωμένοι» και ότι πίσω από όλο αυτό κρύβονται σχέδια και συμφέροντα. Η φράση «μα δεν υπήρξε κανένα κρούσμα στον περίγυρό μου» είναι πολύ συνηθισμένη. Στη Βρετανία, οι αμφισβητίες κυμαίνονται στο 22% του πληθυσμού, ενώ σε πολλές άλλες χώρες είναι ακόμη περισσότεροι.
Έχουν γίνει πλήθος συζητήσεων για το φαινόμενο αυτό, που οι αιτίες του πάνε πολύ βαθιά μέσα στις κοινωνίες. Φτώχεια, απογοήτευση, έλλειψη παιδείας δημιουργούν αντίδραση, ενίοτε και αδιαφορία.
Τυχαίνει να αφιερώνουμε ώρες ολόκληρες για να ακούμε ειδήσεις ή νέα χωρίς να εμβαθύνουμε σε αυτά και χωρίς να επιχειρούμε να κατανοήσoυμε τις επιπτώσεις κάποιων γεγονότων. Άλλες φορές πάλι ερμηνεύουμε τα γεγονότα με βάση τις πολιτικές πεποιθήσεις μας ή τα κοινωνικά ταμπού που κουβαλάμε, με αποτέλεσμα όταν μία άποψη είναι ξένη σε αυτά που έχουμε μάθει, εύκολα να την αποποιούμαστε. Μέσα σε όλα αυτά, βασιλεύει και η ατελείωτη συνωμοσιολογία που καταναλώνει τεράστια «ψυχική ενέργεια» στην εξαγωγή νοήματος από τα ασήμαντα με τις γνωστές συνέπειες.
Μπορεί όλο αυτό το σκηνικό να ξεπεραστεί; Δεν είναι εύκολο. Ο συγγραφέας του βιβλίου «Think Again» Άνταμ Γκραντ δίνει την εξής συμβουλή: «Μην επηρεάζεστε από τα γεγονότα. Αναπτύξτε διάλογο και επικοινωνία, θέστε ερωτήσεις και ακούστε τις απαντήσεις». Φυσικά είναι μία συμβουλή, αλλά καλύτερη από το τίποτε ή από αυτό που συμβαίνει σήμερα. Τι είναι χειρότερο, η άγνοια ή η αδιαφορία; «Εγώ θα έλεγα ότι ο κόσμος δεν έχει περιέργεια» απαντά ο Πρόκτορ. Γιατί η σωστή περιέργεια οδηγεί στην αλήθεια.
