Από την έντυπη έκδοση
Του Τζέφρι Ντ. Σακς*
Το 2020 ήταν μια τρομακτική χρονιά, με την πανδημία της Covid-19, τις παγκόσμιες οικονομικές διαταραχές, τις εκτεταμένες καταστροφές από την κλιματική αλλαγή, τη διάχυτη κοινωνική αναταραχή και τους ψευδείς ισχυρισμούς του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για μια τεράστια εκλογική απάτη που προκάλεσαν την εισβολή στον Λευκό Οίκο. Ωστόσο, παρά τις ζοφερές ειδήσεις, η χρονιά είχε επίσης κάποιους σοβαρούς λόγους για να υπάρχει αισιοδοξία. Αυτή τη χρονιά μπορούμε να θέσουμε τα θεμέλια για τη νέα εποχή αειφόρου ανάπτυξης, ειρήνης και συνεργασίας.
Ο πρώτος αισιόδοξος λόγος είναι η επιτυχία πολλών χωρών να καταστείλουν τον κορονοϊό. Χώρες σε ολόκληρη την περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού, ποικιλόμορφες τόσο πολιτισμικά όσο και πολιτικά, όπως η Αυστραλία, η Κίνα, η Νότια Κορέα, το Λάος, η Νέα Ζηλανδία και το Βιετνάμ, εφάρμοσαν αποτελεσματικές στρατηγικές για τη δημόσια υγεία, προκειμένου να περιορίσουν την πανδημία. Το ίδιο έκαναν και ορισμένες χώρες σε άλλες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Υποσαχάριας Αφρικής.
Ενώ τα πρωτοσέλιδα κυριαρχούσαν για τις καταστροφικές αδυναμίες της αντίδρασης των ΗΠΑ και της Ευρώπης στην πανδημία, οι επιτυχίες στην περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού και αλλού μάς δείχνουν πώς ο συνδυασμός της χρηστής διακυβέρνησης, της υπευθυνότητας των πολιτών και των πολιτικών που βασίζονται στα γεγονότα μπορεί να λύσει τις μεγάλες και επείγουσες προκλήσεις.
Ο δεύτερος λόγος για αισιοδοξία είναι η άφιξη των νέων εμβολίων, τα οποία δεν είναι μόνο η πηγή της μεγάλης ελπίδας για τη διάσωση ζωών και την αναχαίτηση του ιού, αλλά και μια ένδειξη της δύναμης που έχει η σύγχρονη επιστήμη να προσφέρει τεχνολογικές ανακαλύψεις σε χρόνο ρεκόρ.
Η ανάπτυξη των εμβολίων ανέδειξε την «προσέγγιση της αποστολής», στοχεύοντας στην έρευνα και την ανάπτυξη, στην προσπάθεια του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Η ίδια προσέγγιση, στοχευμένη σε μια αποστολή, πρέπει να εφαρμοστεί για την αντιμετώπιση κι άλλων παγκόσμιων προκλήσεων, όπως η ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η αειφόρος γεωργία και η διατήρηση της βιοποικιλότητας.
Ο τρίτος λόγος αισιοδοξίας είναι ότι ο Τραμπ ηττήθηκε πειστικά στις εκλογές του Νοεμβρίου. Όπως πολλοί δημαγωγοί του παρελθόντος και του παρόντος, ο Τραμπ μπόρεσε να προσελκύσει ένα μεγάλο κοινό μέσα από τη μαζική προπαγάνδα, ειδικά του Fox News του Ρούπερτ Μέρντοχ. Ωστόσο, μεγάλο μέρος του κόσμου αυτού διαπίστωσε τα ψέματα και τα ατοπήματά του και επέτρεψε στις ΗΠΑ να κάνουν ένα νέο ξεκίνημα μετά την καταστροφική θητεία του Τραμπ γεμάτη από ανικανότητα, μίσος και ψέματα.
Η άγνοια και τα ψέματα του Τραμπ είχαν ως αποτέλεσμα περισσότερους από 330.000 θανάτους στις ΗΠΑ από τον κορονοϊό το 2020, περίπου το ένα τέταρτο των θανάτων από τον ιό παγκοσμίως, αν και η χώρα αντιπροσωπεύει μόνο το 4% του παγκόσμιου πληθυσμού. Ο καταστροφικά λανθασμένος χειρισμός του Τραμπ στην πανδημία οδήγησε τελικά στην εκλογική του ήττα, αλλά ακόμη και τότε ο Τραμπ προσπάθησε να διατηρήσει την εξουσία με απελπισμένους και γεμάτους παραληρήματα ισχυρισμούς, για εξαπάτηση των ψηφοφόρων.
Ευτυχώς, τόσο ο κόσμος όσο και τα θεσμικά όργανα των ΗΠΑ -δήμαρχοι, κυβερνήτες, νομοθετικά σώματα, δικαστήρια και στρατιωτικοί- αντιστάθηκαν στις αυταρχικές παρορμήσεις του Τραμπ, ούτως ώστε να αναλάβει σύντομα ο εκλεγμένος πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, ένας αξιοπρεπής, έντιμος και λογικός άνθρωπος.
Ο τέταρτος λόγος αισιοδοξίας είναι η ισχυρή παρουσία των Ηνωμένων Εθνών, παρά τις καταιγίδες του 2020. Ο ΟΗΕ ιδρύθηκε πριν από 75 χρόνια από τον μεγαλύτερο πρόεδρο της Αμερικής, τον Φραγκλίνο Ρούσβελτ, ως προπύργιο ενάντια στους μελλοντικούς πολέμους. Υπερασπίζεται τους τρεις πυλώνες της πολυμερούς προσέγγισης: την ειρήνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Το 2020 ενήργησε αξιοθαύμαστα και στα τρία μέτωπα, παρά τις προκλήσεις της κυβέρνησης Τραμπ.
Σήμερα οι υπηρεσίες του ΟΗΕ διευθύνονται από άνδρες και γυναίκες με ικανότητες και ακεραιότητα και ο γενικός γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες καθοδήγησε τον οργανισμό με τεράστια ικανότητα και όραμα κατά τη σκληρότερη χρονιά από την ίδρυσή του.
Το 2021 ο ΟΗΕ θα φιλοξενήσει πολλές κρίσιμες παγκόσμιες συνόδους -για τους ωκεανούς, τη βιοποικιλότητα, τα συστήματα διατροφής και το κλίμα-, οι οποίες μαζί μπορούν να θέσουν τα θεμέλια για δεκαετίες παγκόσμιας συνεργασίας για την αειφόρο ανάπτυξη.
Ο πέμπτος λόγος για αισιοδοξία είναι η ψηφιακή επανάσταση, ο κορυφαίος ακλόνητος πρωταγωνιστής της παγκόσμιας πανδημικής ανταπόκρισης.
Οι διαδικτυακές δραστηριότητες διατήρησαν εν λειτουργία τον πλανήτη. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, οι επιχειρήσεις, τα σχολεία, ο χρηματοπιστωτικός κλάδος, οι κυβερνήσεις, το εμπόριο, οι πληρωμές, οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης και το σύστημα των Ηνωμένων Εθνών εισήλθαν στο διαδίκτυο με ρυθμό, εύρος και βάθος, σε επίπεδο αδιανόητο μέχρι εκείνο το σημείο. Οι ψηφιακές τεχνολογίες έπαιξαν άμεσο ρόλο στην καταπολέμηση της επιδημίας, στην παροχή πληροφοριών, στην παρακολούθηση των προτύπων της μετάδοσης της ασθένειας και στην παροχή πολλαπλών υπηρεσιών των συστημάτων υγείας.
Προφανώς, ο νέος ψηφιακός κόσμος δεν ήταν ένας ανόθευτος παράδεισος. Δυστυχώς, ο μισός κόσμος εξακολουθεί να στερείται πρόσβασης στο διαδίκτυο.
Ως αποτέλεσμα, η ταχεία μετατόπιση της εργασίας, της εκπαίδευσης, της κοινωνικής ζωής, του εμπορίου και της ψυχαγωγίας στις διαδικτυακές πλατφόρμες, προκάλεσε δραματικές ανισότητες μεταξύ εκείνων που έχουν και δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο. Επιπλέον, οι ψηφιακές τεχνολογίες δημιούργησαν νέα και σοβαρά κοινωνικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της ευρείας κλίμακας της ψηφιακής πειρατείας, των ψεύτικων ειδήσεων, των κυβερνοεπιθέσεων και της αδικαιολόγητης παρακολούθησης από τις κυβερνήσεις και τις ιδιωτικές εταιρείες.
Τα δύο πρόσωπα της ψηφιακής εποχής, θετικό και αρνητικό, αποτελούν παράδειγμα της κατάστασης που αντιμετωπίζουμε σε πολλά μέτωπα. Μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι γνωρίζοντας ότι οι τεχνολογίες αιχμής και οι επιστημονικές γνώσεις μάς δίνουν τη δυνατότητα να λύσουμε τα πιεστικά παγκόσμια προβλήματα.
Ωστόσο, πρέπει επίσης να είμαστε προσεκτικοί για να σταματήσουμε τις δυνάμεις της απληστίας, της άγνοιας και του μίσους από το να μολύνουν τις νέες τεχνολογίες και τους σκοπούς τους.
Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι πίστευαν ότι η πολιτική και η ηθική πρέπει να συμβαδίζουν. Ο Αριστοτέλης έγραψε δύο από τα κύρια έργα του, τα «Ηθικά Νικομάχεια» και την «Πολιτική», ως βοηθητικές μελέτες, το πρώτο ως οδηγό για την ανθρώπινη ευτυχία και το δεύτερο ως οδηγό για το πώς η πολιτική μπορεί να προωθήσει την ευτυχία στην ελληνική πόλη-κράτος.
Στην εποχή μας, ο Πάπας Φραγκίσκος παρουσίασε δύο σπουδαίους εγκυκλίους, το Laudato si’ το 2015 και το Fratelli tutti το 2020, για να δείξει πώς η ηθική μπορεί να συμβάλει στην καθοδήγηση του κόσμου, στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα και στην παγκόσμια ειρήνη. Η νέα εγκύκλιος προσφέρει μια βαθιά περιγραφή του πώς μπορούμε να χτίσουμε τον διάλογο και την εμπιστοσύνη σε όλο τον κόσμο, πέρα από τις δικές μας οικογένειες, κοινότητες και χώρες.
Ας εισέλθουμε λοιπόν στο 2021 με πραγματική αλλά προσεκτική αισιοδοξία. Ας αποφασίσουμε να επεκτείνουμε τις επιτυχίες στον τομέα της δημόσιας υγείας στην περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού και τα νέα εμβόλια που αναπτύχθηκαν στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, στη Ρωσία και στην Κίνα, προς όφελος ολόκληρου του κόσμου.
Ας αποφασίσουμε να παραμερίσουμε τα μίση που έχουν υπονομεύσει την παγκόσμια συνεργασία και να ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να ξεπεράσουμε την ανισότητα, τη φτώχεια, τον αποκλεισμό και την περιβαλλοντική καταστροφή που απειλεί τον κόσμο. Ας διπλασιάσουμε τη στήριξή μας προς τον ΟΗΕ, για να οικοδομήσουμε ένα μέλλον βασισμένο στην ειρήνη, στα ανθρώπινα δικαιώματα και στη βιώσιμη ανάπτυξη. Όσο για τις ΗΠΑ, αφήστε μας να αρχίσουμε τη θεραπεία ενός πληγωμένου και διχασμένου έθνους.
* Ο Τζέφρι Ντ. Σακς είναι καθηγητής Βιώσιμης Ανάπτυξης και καθηγητής Πολιτικής και Διαχείρισης Υγείας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, είναι διευθυντής του Κέντρου Βιώσιμης Ανάπτυξης της Κολούμπια και του Δικτύου Λύσεων για την Αειφόρο Ανάπτυξη του ΟΗΕ.
Copyright: Project Syndicate, 2020
www.project-syndicate.org
