Από την έντυπη έκδοση
Του Δημήτρη Τζάνα*
* Ο κ. Τζάνας είναι οικονομολόγος
Τον Φεβρουάριο του 1637, πριν από 383 χρόνια δηλαδή, έλαβε χώρα στην Ολλανδία η κρίση της τουλίπας με την κατάρρευση της τιμής της. Είχε προηγηθεί η ξέφρενη ανοδική κίνηση των τιμών της τα προηγούμενα έτη, περίοδος που χαρακτηρίστηκε ως τουλιπομανία, αποτελώντας την πρώτη καταγεγραμμένη «φούσκα» στη σύγχρονη ιστορία. Η δραστηριοποίηση των κερδοσκόπων της εποχής οδήγησε στη μεταπώληση των βολβών για την καλλιέργειά τους ως και 10 φορές στην ίδια ημέρα εκτοξεύοντας την τιμή τους.
Η τιμή ενός βολβού έφτασε να αξίζει όσο οι μισθοί που εισπράττει ένας εξειδικευμένος εργάτης για δέκα χρόνια! Ξαφνικά, ωστόσο, ενέσκηψε βουβωνική πανώλη στο Χάρλεμ της Ολλανδίας με αποτέλεσμα την αναβολή μιας δημοπρασίας βολβών επειδή οι αγοραστές δεν εμφανίστηκαν. Έτσι, οι βολβοί δεν παραδόθηκαν και καθώς δεν υπήρχε τότε οργανωμένο αποθετήριο, η αθέτηση της σχετικής υποχρέωσης πυροδότησε την κατάρρευση της τιμής μέσα σε ένα μήνα. Παράλληλα, η ολλανδική Βουλή μετέτρεψε τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης επί των βολβών σε απλά δικαιώματα, ελαττώνοντας δραστικά το κόστος ακύρωσής τους, δίνοντας έτσι τέλος στον κερδοσκοπικό πυρετό και την επενδυτική πυραμίδα της εποχής.
Μπορεί η παραπάνω διαδικασία να έχει σχέση με την ανοδική κίνηση του bitcoin (BTC) που καταγράφει ήδη ιστορική τιμή-ρεκόρ στα 24.500 δολάρια; Για διάφορους λόγους, η απάντηση είναι αρνητική. Ας δούμε γιατί, ξεκινώντας με μια συνοπτική αναφορά σε αυτό. Τo BTC, λοιπόν, είναι ένα λογισμικό που δουλεύει με ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο που έχει γίνει αποδεκτό από συγκεκριμένη ομάδα και δεν μπορεί να αλλάξει αν δεν συμφωνήσει όλη η ομάδα. Το λογισμικό αυτό «κάθεται» σε μια πλατφόρμα (ένα άλλο λογισμικό δηλαδή) που λέγεται blockchain. Πρόκειται επομένως για μια διαδικασία αποθήκευσης δεδομένων σε ένα δίκτυο υπολογιστών. Τρεις παράγοντες καθιστούν το BTC μοναδικό: η αποκεντρωμένη δομή του, καθώς τα δεδομένα καταχωρούνται σε πολλές συσκευές σε διαφορετικά σημεία του κόσμου. Η διαφάνεια, καθώς οι εγγραφές που γίνονται και επαληθεύονται στο σύστημα είναι διαθέσιμες δημοσίως. Η ακεραιότητα, αφού οι εγγραφές δεν μπορούν να αλλάξουν από κανέναν μετά την επαλήθευσή τους.
Αναγνωρίζεται ήδη ότι το blockchain είναι μια πλατφόρμα στην οποία «κάθονται» εφαρμογές που αφορούν όχι μόνο τα κρυπτονομίσματα, αλλά και άλλες που καλύπτουν ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, οικονομικών και κοινωνικών, όπως ενδεικτικά: στην υγεία τα medilocks, στη διαφήμιση (εφαρμογή Bat), στο real estate (εφαρμογή i-Ηouse.com), στην ενέργεια με τις εφαρμογές να διαμορφώνουν προϋποθέσεις για σημαντική μείωση των τιμών και των λογαριασμών για τον καταναλωτή (εφαρμογή Wepower) και στη χορήγηση δανείων, καθώς στις ΗΠΑ υπάρχει ήδη η πρώτη αδειοδότηση crypto τράπεζας (Kraken).
Διαμορφώνονται έτσι προϋποθέσεις ανατροπής του διαμεσολαβητικού ρόλου των τραπεζών που παραδοσιακά γεφυρώνουν τους καταθέτες (πλεονασματικές μονάδες) με τους δανειολήπτες (ελλειμματικές μονάδες) σε μια οικονομία υπό το άγρυπνο μάτι των εποπτικών αρχών (κεντρικές τράπεζες), με την εισαγωγή της αποδιαμεσολάβησης στο τραπεζικό σύστημα. Το blockchain έχει ακόμη αναπτυχθεί σε κλάδους όπως η διασκέδαση, το ticketing, τα καζίνο, το gaming, αλλά και η κοινωνική ασφάλιση, ενώ σήμερα υπάρχουν πάνω από 1.600 κρυπτονομίσματα που αντιπροσωπεύουν δραστηριότητες όπως οι παραπάνω.
Η ΕΚΤ, με τη συχνή αρθρογραφία του μέλους της Εκτελεστικής Επιτροπής Φάμπιο Πανέτα, αναγνωρίζει ήδη ότι το χρήμα στην ψηφιακή εποχή νομοτελειακά θα μεταλλαχθεί. Ήδη, άλλωστε, κάρτες και ηλεκτρονικές πληρωμές αποτελούν τις προτιμώμενες επιλογές των συναλλασσομένων. Αναγνωρίζει ότι μετρητά και ψηφιακό χρήμα αλληλοσυμπληρώνονται και ότι το ψηφιακό χρήμα συμβαδίζει με τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την ανάγκη για αμεσότητα και απρόσκοπτη λειτουργία μεταξύ πληρωμών και ψηφιακών υπηρεσιών, όπως συμβαίνει στο πλαίσιο του e-commerce.
Είναι θέμα χρόνου επομένως η εισαγωγή του ψηφιακού νομίσματος και των κρυπτονομισμάτων από την ΕΚΤ με τρόπο που να διαμορφώνει συνθήκες αξιοπιστίας ώστε να επιτελούν όλους τους ρόλους του χρήματος: Του μέσου αποτύπωσης των αξιών. Του μέσου διενέργειας συναλλαγών που ήδη συμβαίνει με συχνή ωστόσο συμμετοχή των κρυπτονομισμάτων σε παράνομες δραστηριότητες ή σε συναλλαγές που ενέχουν την απάτη, ενόσω οι εποπτικές αρχές δεν ενσωματώνουν τα κρυπτονομίσματα στα κανονιστικά τους πλαίσια. Και τέλος, του μέσου αποθήκευσης αξίας, εξέλιξη που θα αργήσει όσο τα σκαμπανεβάσματα στην τιμή τους θα συνεχίζονται. Εξάλλου, μόλις πρόσφατα μεγάλοι θεσμικοί επενδυτές (Fidelity κ.ά.) και τράπεζες, όπως η J.P.Morgan, αναθεωρούν τις απόψεις τους και σπεύδουν να επενδύσουν στο bitcoin αναγνωρίζοντας τη στέρεη τεχνολογική βάση και τη σπανιότητά του, στοιχείο που ως γνωστόν χαρακτηρίζει τον χρυσό και το ασήμι που συνεχίζουν να αποτελούν επενδυτικά καταφύγια στους σημερινούς καιρούς των μηδενικών επιτοκίων. Είναι επομένως η επαναστατική τεχνολογία στην οποία εδράζονται και που θα οδηγήσει τελικά στην καθιέρωση του ψηφιακού χρήματος.
Επιπρόσθετα, η εισαγωγή του ψηφιακού νομίσματος από τις κεντρικές τράπεζες θα επιτρέψει και κάτι ακόμη στο πλαίσιο της διαδικασίας της μεγάλης επανεκκίνησης της οικονομίας («The great reset», όπως τιτλοφορεί το βιβλίο του ο Κλάους Σουάμπ) στη μετά Covid 19 εποχή: να μοιράζεται ευκολότερα και με ακρίβεια από τις κεντρικές τράπεζες χρήμα στους πληττόμενους από την πανδημία ιδιώτες (κατευθείαν στα smartphones!) ώστε να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα οι κραυγαλέες ανισότητες που προκλήθηκαν λόγω της ύφεσης από την πανδημία. Διαμορφώνοντας και προϋποθέσεις να ανορθωθεί πάλι η πληβειοποιημένη μεσαία τάξη που χρειάζεται για να τονωθεί η κατανάλωση και να λειτουργήσει με ευρυθμία το οικονομικό σύστημα. Εξέλιξη που ίσως δεν είναι χρονικά πολύ μακρινή και μπορεί να αφορά τη δεκαετία που ξεκινάει το 2021.
