Το 2020, παρά τη μεγαλύτερη πρόκληση για τη δημόσια υγεία για πάνω από έναν αιώνα, τα lockdowns και τα μέτρα κοινωνικών αποστάσεων, οι διαμαρτυρίες παρέμειναν αναπόσπαστο μέρος του παγκόσμιου πολιτικού τοπίου, αποδεικνύοντας την αντοχή και τη διαχρονικότητά τους.

Στις αρχές του έτους, όταν γνωρίζαμε πολύ λίγα για τον ιό και φαινόταν σαν ένα τοπικό πρόβλημα της Κίνας, συνεχίστηκαν οι διαμαρτυρίες που άρχισαν το δεύτερο εξάμηνο του 2019. Τεράστιες διαδηλώσεις συνέχιζαν να πραγματοποιούνται σε μέρη τόσο διαφορετικά μεταξύ τους, όπως η Χιλή, το Χονγκ Κονγκ και ο Λίβανος, αλλά ξέσπασαν και νέες, μικρότερες διαμαρτυρίες - όπως αυτές για την πτώση ενός αεροσκάφους στο Ιράν, αναφέρει σε μελέτη του το Carnegie Endowment for International Peace.

Μία σύντομη παύση και μετά νέα έξαρση

Ωστόσο, η ταχεία παγκοσμιοποίηση του κορωνοϊού τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο μείωσε δραστικά τον αριθμό και το μέγεθος των διαμαρτυριών. Ορισμένοι παρατηρητές αναρωτήθηκαν αν το παγκόσμιο κύμα διαμαρτυρίας είχε βρει τον «μάστορά του». Αλλά η χαλάρωση δεν κράτησε: Λίγες μόνο εβδομάδες μετά την επιβολή εκτεταμένων lockdowns, άρχισαν να εμφανίζονται ξανά διαδηλώσεις. Τα δεδομένα από το Global Protest Tracker της Carnegie δείχνουν ότι ήδη τον Απρίλιο, ο αριθμός των νέων διαδηλώσεων αυξήθηκε σε υψηλό επίπεδο: Περίπου μια νέα σημαντική αντικυβερνητική διαμαρτυρία κάθε τέσσερις ημέρες.

Όπως δείχνουν και τα στοιχεία του γραφήματος, ο ταχύς πολλαπλασιασμός των νέων διαδηλώσεων συνεχίστηκε για το υπόλοιπο του έτους.

Γνωστές αιτίες που οδηγούν σε διαμαρτυρίες

Πολλές από αυτές τις νέες διαμαρτυρίες επικεντρώθηκαν στα βασικά ζητήματα που κυριάρχησαν στο παγκόσμιο κύμα διαμαρτυρίας των τελευταίων ετών, όπως η διαφθορά, η εκλογική χειραγώγηση και η αστυνομική βία. Η διαφθορά παρέμεινε ισχυρό κίνητρο τόσο στις αυταρχικές όσο και στις δημοκρατικές χώρες.

REUTERS/STOYAN NENOV

Για παράδειγμα, η ανεξέλεγκτη διαφθορά στη Βουλγαρία πυροδότησε μήνες διαδηλώσεων εναντίον της κυβέρνησης του πρωθυπουργού Μπόικο Μπορίσοφ. Στη Βενεζουέλα, η συστημική διαφθορά και η διαπλοκή του κράτους με ιδιωτικά συμφέροντα συνεχίζουν να προκαλούν διαμαρτυρίες εναντίον του προέδρου Νικολά Μαδούρο, οι οποίες διεξάγονται με διαλείμματα από το 2014.

Οι εκλογές με ένταση και πόλωση ή άλλες πολιτικές μεταβάσεις ήταν επίσης βασικό ζήτημα το 2020. Οι απογοητεύσεις με την αργή μετάβαση στη δημοκρατία στο Σουδάν πυροδότησαν το κίνημα «Million Man March», το οποίο ξεκίνησε στα μέσα του 2019 και συνεχίστηκε το 2020.

VIA REUTERS/TUT.BY

Εν τω μεταξύ, στη Λευκορωσία, η κατάφωρη εκλογική χειραγώγηση που στηρίζει εδώ και χρόνια την ηγεσία του Αλεξάντερ Λουκασένκο προκάλεσε μια μαζική συμμετοχή στην «Επανάσταση της παντόφλας» μετά τις εκλογές της χώρας τον Αύγουστο.

REUTERS/SEBASTIAN CASTANEDA

Το όνομα του κινήματος επινοήθηκε όταν οι διαδηλωτές που φορούσαν παντόφλες χαρακτήρισαν τον πρόεδρο ως οικιακό παράσιτο - τύπου κατσαρίδα που έπρεπε να ισοπεδωθεί. Οι διαμαρτυρίες σχετικά με τη νοθεία των ψήφων και τη διαφθορά στο Κιργιστάν οδήγησαν στην πτώση του προέδρου Σοορονμπάι Ζεενμπέκοφ, ενώ στο Περού, οι διαδηλώσεις σχετικά με μια μη δημοφιλή κατηγορία ανάγκασαν τον προσωρινό πρόεδρο να παραιτηθεί μετά από μόλις πέντε ημέρες στην εξουσία.

REUTERS/GONZALO FUENTES

Ένα άλλο διαδεδομένο θέμα διαμαρτυρίας του 2020 ήταν ο θυμός των πολιτών για τη βιαιότητα της αστυνομίας. Από τις διαμαρτυρίες Black Lives Matter στις Ηνωμένες Πολιτείες και αργότερα στην Ευρώπη, μέχρι της διαμαρτυρία «End SARS» στη Νιγηρία και διαδηλώσεις στη Γαλλία για το νομοσχέδιο ασφαλείας της αστυνομίας, που θα έβαζε τέλος στην αστυνομική κακοποίηση και τις συστημικές διακρίσεις - ζητήματα που πυροδότησαν διαδηλώσεις σε πολλές χώρες εδώ και χρόνια - έγινε περισσότερο διακρατική αιτία.

Επιπτώσεις της πανδημίας του κορωνοϊού

Η πανδημία υπήρξε βασικός μοχλός διαμαρτυρίας το 2020. Έδωσε νέα ώθηση στις διαμαρτυρίες καθώς τα μέτρα δημόσιας υγείας έγιναν αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης, είτε με τη μορφή οργής για τα lockdown, οικονομικό αποκλεισμό ή κακή διαχείριση της κρίσης στη δημόσια υγεία.

REUTERS/ADRIANO MACHADO

Οι διαμαρτυρίες κατά των lockdowns εμφανίστηκαν σε τουλάχιστον είκοσι έξι χώρες και η αντίληψη ότι οι πολιτικοί ηγέτες χρησιμοποιούσαν περιορισμούς για να καταργήσουν την εσωτερική αμφισβήτηση οδήγησαν σε διαμαρτυρίες στη Βολιβία, το Ισραήλ, τη Σερβία και την Ουγκάντα. Οι διαδηλωτές στη Βραζιλία καταδίκασαν την αποτυχία του προέδρου Ζαΐρ Μπολσονάρο να ανταποκριθεί επαρκώς στον ιό, ενώ στο Μαλάουι, οι πωλητές του δρόμου παραπονέθηκαν ότι οι περιορισμοί που σχετίζονται με τον κορωνοϊό θα τους θέσουν εκτός λειτουργίας.

EPA/LESZEK SZYMANSKI

Αν και το εμβόλιο έφτασε, η τάση διαμαρτυρίας δεν φαίνεται ανα καταλαγιάζει. Αν και η οξεία κρίση φαίνεται πιθανό να υποχωρήσει σταδιακά το επόμενο έτος, η εκτεταμένη οικονομική και κοινωνική καταστροφή που έχει προκαλέσει - καθώς και ο θυμός των πολιτών για την επιδεινούμενη οικονομική πραγματικότητα και η κληρονομιά των αποτυχιών διακυβέρνησης από πολλά κράτη - θα αργήσει πολύ να εξασθενίσει.

Τόσο τα μακροχρόνια όσο και τα νέα παράπονα θα συνεχίσουν να πυροδοτούν τις δημόσιες συζητήσεις, τροφοδοτώντας μια αύξηση σε όλες τις πολιτικές δυναμικές αντιπαράθεσης (όχι μόνο διαμαρτυρίες αλλά και πόλωση και λαϊκισμό). Έχοντας δείξει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα ως πολιτική στρατηγική, ακόμη και υπό δυνητικά επικίνδυνες συνθήκες, οι αυξανόμενες διαμαρτυρίες σχεδόν σίγουρα θα συνεχίσουν να επιδρούν στην παγκόσμια πολιτική το νέο έτος - και πέραν αυτού.

naftemporikigr