Την ανάγκη βελτίωσης των προγραμμάτων εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα, που προκηρύσσει το ΥΠΕΝ και γενικότερα η Πολιτεία, μετά από μια δεκαετία εφαρμογής τους, αποτυπώνει το ψήφισμα της Αντιπροσωπείας του ΤΕΕ (Α/ΤΕΕ), της λεγόμενης «βουλής των μηχανικών».
Το ψήφισμα της πλειοψηφίας του σώματος της Αντιπροσωπείας εστιάζει σε προτάσεις βελτίωσης τόσο του προγράμματος «Εξοικονομώ-Αυτονομώ», τουλάχιστον σε επόμενους κύκλους που έχουν ήδη προαναγγελθεί, αλλά ασκεί και κριτική στις διαδικασίες του τρέχοντος κύκλου, αλλά και προηγούμενων.
Το ψήφισμα της Α/ΤΕΕ αναδεικνύει επιγραμματικά βασικές κατευθύνσεις που σταθερά το ΤΕΕ προτείνει στην Πολιτεία (ουσιαστική αξιολόγηση των αιτήσεων με διαφανείς και αυτοματοποιημένες διαδικασίες ελέγχου και εποπτείας, κατάργηση της χρονικής προτεραιότητας, διαρκή ισχύ του προγράμματος, διεύρυνση των επιλέξιμων παρεμβάσεων με στόχο την ανθεκτικότητα των κτιρίων, ενίσχυση του άξονα καταπολέμησης της ενεργειακής φτώχειας κλπ).
Παράλληλα, όμως, ασκεί έντονη κριτική, στο πλαίσιο των μηνυμάτων από τη βάση των μηχανικών, για ατυχείς δηλώσεις των αρμοδίων, για κακή επιλογή επιμονής στη διατήρηση της χρονικής προτεραιότητας υποβολής και για το πώς επηρεάζει αρνητικά το πρόγραμμα στην παρούσα του μορφή την αγορά συνολικά αλλά και τους μηχανικούς ειδικότερα. Όπως αναφέρεται, «παρακολουθούμε έναν παντελώς ανορθολογικό αγώνα ταχύτητας και ένα εξοντωτικό ράλι πληκτρολόγησης για τους Μηχανικούς, όπου στο τέλος κερδίζει αυτός που θα κάνει τα περισσότερα clicks στο ίδιο χρονικό διάστημα», ενώ σημειώνεται πως «το ζητούμενο δεν είναι ποιος μπορεί να υποβάλει αίτηση γρηγορότερα, αλλά ποιος έχει την μεγαλύτερη ανάγκη και ποιες είναι εκείνες οι παρεμβάσεις που εξυπηρετούν καλύτερα τους εθνικούς ενεργειακούς και περιβαλλοντικούς στόχους».
Αναλυτικά, το ψήφισμα της Αντιπροσωπείας του ΤΕΕ κατά την τακτική συνεδρίαση της 19ης Δεκεμβρίου για το πρόγραμμα «Εξοικονομώ-Αυτονομώ» έχει ως εξής:
«Παρά τις παλαιότερες προτάσεις της Αντιπροσωπείας του Τ.Ε.Ε., στο τρέχον Πρόγραμμα "Εξοικονομώ-Αυτονομώ" συνεχίζονται τα δύο βασικά λάθη του προηγούμενου προγράμματος «Εξοικονομώ». Μόνα κριτήρια υπαγωγής μιας αίτησης είναι η χρονική προτεραιότητα και το κλείσιμο του συστήματος μετά την εξάντληση των πόρων. Δεν υπάρχει κανένα κριτήριο οικονομικής - κοινωνικής ή ενεργειακής προτεραιότητας και ουσιαστικής καταπολέμησης της «ενεργειακής φτώχειας».
Σε Αττική, Ήπειρο, Ιόνια Νησιά, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησο, Δυτική Ελλάδα, όπου το πρόγραμμα έχει ανοίξει μέχρι τώρα (σσ: 19/12/2020), παρακολουθούμε έναν παντελώς ανορθολογικό αγώνα ταχύτητας και ένα εξοντωτικό ράλι πληκτρολόγησης για τους Μηχανικούς, όπου στο τέλος κερδίζει αυτός που θα κάνει τα περισσότερα click στο ίδιο χρονικό διάστημα. Και αυτό γιατί τα κονδύλια εξαντλούνται μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας. Ενώ τα προβλήματα, κυρίως όσον αφορά στην έκδοση των ΠΕΑ από το αντίστοιχο σύστημα, είναι μεγάλα, μετατρέποντας τη συνολική διαδικασία σε λοταρία. Αποτέλεσμα, για μία ακόμα φορά, χιλιάδες εργατοώρες προεργασίας από τα τεχνικά γραφεία να έχουν πεταχτεί στον κάλαθο των αχρήστων, καθώς εκατοντάδες αιτήσεις είτε δεν ολοκληρώθηκαν, ή όταν υποβλήθηκαν είχε εξαντληθεί ο προϋπολογισμός.
Απέναντι σε αυτήν την πραγματικότητα η Αντιπροσωπεία του Τ.Ε.Ε., κρίνει ότι:
1) Η διατήρηση της χρονικής προτεραιότητας υποβολής, ως βασικού κριτηρίου για την ένταξη στο Πρόγραμμα, το υπονομεύει εκ βάθρων. Το μείζον δεν είναι οι «fast track» διαδικασίες, αλλά η ανάγκη για διαφανείς διαδικασίες με ουσιαστικά κοινωνικά κριτήρια αλλά και αξιολόγηση της ενεργειακής και περιβαλλοντικής αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων που προκρίνονται σε κάθε αίτηση.
2) Η καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας πρέπει να αποτελέσει βασική παράμετρο του προγράμματος. Όταν το ποσοστό του πληθυσμού στην Ελλάδα που αδυνατεί να έχει επαρκή θέρμανση στο σπίτι του είναι σχεδόν διπλάσιο από αυτό του Ευρωπαϊκού μέσου όρου, τότε το ζητούμενο δεν είναι ποιος μπορεί να υποβάλει αίτηση γρηγορότερα, αλλά ποιος έχει την μεγαλύτερη ανάγκη και ποιες είναι εκείνες οι παρεμβάσεις που εξυπηρετούν καλύτερα τους εθνικούς ενεργειακούς και περιβαλλοντικούς στόχους. Με αντικειμενικά κριτήρια, όπως το σύνολο του Τεχνικού κόσμου έχει υποδείξει στην Κυβέρνηση. Ώστε να μπορεί κάποιος που έχει χαμηλά εισοδήματα και δεν μπορεί να θερμανθεί, να μπορεί τελικά να θωρακίσει ενεργειακά την κατοικία του.
3) Αυτό που υπηρετεί τις ανάγκες της κοινωνίας και του εθνικού ενεργειακού σχεδιασμού είναι η αύξηση της χρηματοδότησης, ώστε να είναι ικανή να καλύψει το σύνολο των αναγκών για τη δημιουργία ενός προγράμματος ανοικτού, με τακτές ημερομηνίες ορόσημο για την αξιολόγηση των προτάσεων, στο οποίο οι πολίτες θα μπορούν να υποβάλουν τις αιτήσεις τους, λαμβάνοντας υπόψη και τις δικές τους δυνατότητες.
4) Είναι τουλάχιστον ανεξήγητη η μη ποιοτική αξιολόγηση στη βάση της βέλτιστης αξιοποίησης των κονδυλίων από το τρέχον πρόγραμμα (όπως εξοικονομούμενη ενέργεια ανά m2 προς τον ζητούμενο προϋπολογισμό από τον υποψήφιο ωφελούμενο), ώστε σε πιθανή αναμόρφωση του προϋπολογισμού ή οριστικοποίησης των δικαιούχων και των αντίστοιχων προϋπολογισμών να μπορέσουν περισσότεροι πολίτες να ενταχθούν.
5) Η κυβερνητική πολιτική δημιουργεί στρεβλώσεις στην αγορά υπηρεσιών και στην αγορά υλικών και εμπορευμάτων με εποχική έξαρση ζήτησης. Αφήνει απροστάτευτο τον οικογενειακό προϋπολογισμό εκθέτοντας τον στη δυναμική μιας αγοράς που βρίσκεται σε lockdown και προσπαθεί να βγάλει τα “σπασμένα” μιας ολόκληρης χρονιάς.
6) Η προσπάθεια του ΥΠΕΝ να ρίξει τις ευθύνες για την όποια ταλαιπωρία και τις απορρίψεις των αιτήσεων στους μηχανικούς είναι τουλάχιστον ατυχής για το σύνολο των μηχανικών. Όταν στις αρχές Ιουλίου του 2020 εξήγγειλε το νέο «Εξοικονομώ», αλλά χρειάστηκε να φθάσουμε στις 26.11.2020, μόλις δυο βδομάδες πριν την έναρξη του προγράμματος (11.12.2020) για να ανακοινώσει τα απαιτούμενα δικαιολογητικά με την υπ’ αριθμ. ΥΠΕΝ/ΕΣΠΑΕΝ/112232/1033 (ΦΕΚ Τεύχος B’ 5229/26.11.2020), τότε το πρόβλημα δεν είναι σίγουρα οι μηχανικοί.
Σε αυτό το πλαίσιο η Αντιπροσωπεία του ΤΕΕ καλεί το αρμόδιο υπουργείο να:
Α) Ανακαλέσει άμεσα τις άστοχες και προσβλητικές δηλώσεις του για τους μηχανικούς.
Β) Ανασχεδιάσει το πρόγραμμα και να ακούσει τον Τεχνικό Κόσμο και τις προτάσεις του.
Γ) Δώσει στη δημοσιότητα αναλυτικά τα στατιστικά στοιχεία που έχει στη διάθεσή του αναφορικά με το πότε κατατέθηκε χρονικά η πρώτη, αλλά και η τελευταία αίτηση αλλά και τους ακριβείς χρόνους κατάθεσης των λοιπών αιτήσεων που καταχωρήθηκαν εμπρόθεσμα στο σύστημα, για κάθε περιφερειακό πρόγραμμα του Εξοικονομώ – Αυτονομώ. Να αποκλειστεί από την υπαγωγή, αν εντοπιστεί κάθε αίτηση που εισήχθη με ενδεχόμενη παράκαμψη του ηλεκτρονικού συστήματος με αθέμιτα μέσα. Να ελεγχθεί με ανεξάρτητο φορέα ο διαχειριστής του ηλεκτρονικού συστήματος.
Δ) Δώσει στη δημοσιότητα λίστα με το πλήθος έργων ανά τεχνικό σύμβουλο.
Ε) Προχωρήσει στην εξ’ αρχής γενναία χρηματοδότηση του προγράμματος, ικανής να καλύψει το σύνολο του ενδιαφέροντος, με προτεραιότητα στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας των νοικοκυριών στη Ελλάδα
Ειδική επιτροπή της Αντιπροσωπείας του Τ.Ε.Ε. πρόκειται να καταθέσει ολοκληρωμένες προτάσεις προς το αρμόδιο Υπουργείο σε σύντομο χρονικό διάστημα, που θα χαρακτηρίζονται, μεταξύ άλλων, από:
1) Κατάργηση του κριτηρίου της χρονικής προτεραιότητας.
2) Υιοθέτηση της ουσιαστικής αξιολόγησης των αιτήσεων με διαφανείς και αυτοματοποιημένες διαδικασίες ελέγχου και εποπτείας για τη διασφάλιση του αδιάβλητου της διαδικασίας, με κριτήρια τα οποία θα αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά την ενεργειακή φτώχεια, την ενεργειακή αποδοτικότητα των παρεμβάσεων και την επίτευξη των ετήσιων εθνικών στόχων.
3) Διαρκή ισχύ του Προγράμματος μέχρι εξαντλήσεως των πόρων και συνεχή αξιολόγηση και ανατροφοδότησή τους με τους απαιτούμενους πόρους για την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών αλλά και του Εθνικού Ενεργειακού Σχεδιασμού για το Κλίμα.
4) Ενίσχυση της τεκμηρίωσης των προτεινόμενων παρεμβάσεων μέσω συστηματικότερων ελέγχων και επαλήθευσης προμετρήσεων.
5) Διεύρυνση των προτεινόμενων παρεμβάσεων του Προγράμματος, με συμπερίληψη των κτιριακών ενισχύσεων και της αντισεισμικής θωράκισης των κατασκευών.
6) Δημιουργία λίστας επιλαχόντων δικαιούχων, ώστε να μη δημιουργείται φόρτος έτοιμων προτάσεων από πρόγραμμα σε πρόγραμμα.
7) Ενίσχυση του ρόλου του μηχανικού (συμβούλου, μελετητή, επιβλέποντα, ελεγκτή) και αύξηση των αμοιβών του.
Η Αντιπροσωπεία του ΤΕΕ δηλώνει απερίφραστα ότι σε περίπτωση που το Υπουργείο δεν επιθυμεί να ακούσει τις προτάσεις μας και να συνδιαμορφώσει το πρόγραμμα μαζί με τον τεχνικό κόσμο, θα σταματήσει να υποστηρίζει την υλοποίησή του».
