Του Κωνσταντίνου Μασσέλου*

*Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Μασσέλος είναι πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδρομείων.

Τα δίκτυα πέμπτης γενιάς (5G) είναι βασικό στοιχείο του ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας και της κοινωνίας και στις περισσότερες χώρες αποτελούν τομέα προτεραιότητας για την ανάπτυξη. Τα δίκτυα 5G θα επιδράσουν θετικά σχεδόν σε κάθε τομέα της οικονομίας και της βιομηχανίας και η ενσωμάτωσή τους στους τομείς αυτούς σηματοδοτεί τη μετατροπή μιας τεχνολογίας κινητών επικοινωνιών σε τεχνολογία γενικού σκοπού.

Η διάθεση φάσματος ραδιοσυχνοτήτων αποτελεί το πρώτο βήμα για την ανάπτυξη των δικτύων 5G. Η δημοπρασία που μόλις ολοκληρώθηκε στη χώρα μας είναι το τέλος μιας μακράς διαδρομής σε ένα σύνθετο κοινωνικο-οικονομικό και τεχνικό θέμα.

Η διαδρομή αυτή ξεκίνησε στην Ελλάδα το 2018 με την ανάπτυξη από την ΕΕΤΤ ενός απλού και ευέλικτου πλαισίου (πολύ μικρά τέλη, μεγαλύτερη διάρκεια και περιοχή κάλυψης) για την υλοποίηση πιλοτικών έργων για τα δίκτυα 5G. Παράλληλα προχώρησε η προετοιμασία του πλαισίου της δημοπρασίας και οι δημόσιες διαβουλεύσεις για να φτάσουμε στην έναρξη της διαγωνιστικής διαδικασίας τον Οκτώβριο του 2020.

Το σημαντικότερο πρόβλημα το οποίο κληθήκαμε να επιλύσουμε κατά τη σχεδίαση της διαγωνιστικής διαδικασίας ήταν το πώς θα δώσουμε κίνητρα στην ιδιωτική πρωτοβουλία για οικονομική ανάπτυξη, χωρίς να βλάψουμε τα συμφέροντα των Ελλήνων πολιτών και φορολογουμένων. Η σχεδίαση της διαγωνιστικής διαδικασίας απαίτησε πολύμηνη προετοιμασία, προκειμένου να προσδιορίσουμε με σαφήνεια ένα ιδανικό τέτοιο σημείο ισορροπίας, ενώ είχε και «καινοτόμα» χαρακτηριστικά.

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, το σύνολο των κρίσιμων για την ανάπτυξη των δικτύων 5G συχνοτήτων προσφέρθηκε εξαρχής σε ένα διαγωνισμό. Συγκεκριμένα, διατέθηκε φάσμα σε τέσσερις διαφορετικές ζώνες συχνοτήτων (700MHz, 2.1GHz, 3.5GHz και 26GHz). Αυτό θα επιτρέψει στους παρόχους να έχουν από την πρώτη ημέρα όλη την απαραίτητη πληροφορία για τον σωστό σχεδιασμό των δικτύων τους, καθώς και το ρυθμιστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κληθούν να τα λειτουργήσουν. Η αφαίρεση ασαφειών από τον διαγωνισμό του φάσματος προάγει τις πιθανότητες επιτυχίας των επενδύσεων.

Μία άλλη, επίσης σημαντική επιλογή, ήταν ότι στοχεύσαμε στη μεσο/μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και τα οικονομικά οφέλη που η εξάπλωση του 5G θα έχει στην οικονομία μας, και όχι στη μεγιστοποίηση των άμεσων εσόδων από τη δημοπρασία (που προκύπτουν άπαξ). Η ανάπτυξη δικτύων 5G απαιτεί σημαντικές επενδύσεις. Έτσι, σε ένα οικονομικό περιβάλλον χαμηλών για τη χώρα επιτοκίων, αποφασίσαμε να δώσουμε τη δυνατότητα στους επενδυτές να καλύψουν το κόστος της αδειοδότησής τους τμηματικά, καταβάλλοντας μόλις το 30% της προσφοράς τους αρχικά, και αποπληρώνοντας το υπόλοιπο με ένα μοντέλο πολλών δόσεων που αυξάνονται όσο επεκτείνεται το δίκτυο. Αυτό θα επιτρέψει στους παρόχους να διαφυλάξουν σημαντικό μέρος της ρευστότητάς τους προκειμένου να χρηματοδοτήσουν τη γρηγορότερη ανάπτυξη του δικτύου τους. Δηλαδή την ταχύτερη κάλυψη της ελληνικής επικράτειας με δίκτυο 5G, και εντέλει την ευρύτερη προσφορά πρόσβασης σε αυτή τη νέα τεχνολογία.

Ο σχεδιασμός μας έδωσε έμφαση στην υποστήριξη της κοινής χρήση υποδομών ακολουθώντας τις κατευθύνσεις του νέου Ευρωπαϊκού Κώδικα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών, ενώ δώσαμε τη δυνατότητα ανανέωσης των δικαιωμάτων των συχνοτήτων από την αρχική διάρκεια των 15 ετών για 5 επιπλέον έτη, κάτι που επίσης προσφέρει σταθερότητα στο σχεδιασμό πολυετούς διάρκειας επενδύσεων.

Επιπλέον, για την ενίσχυση του ανταγωνισμού στην αγορά των κινητών επικοινωνιών η διαγωνιστική διαδικασία περιλάμβανε διατάξεις οι οποίες διευκολύνουν την εισαγωγή εικονικών παρόχων κινητών υπηρεσιών (MVNOs) στην ελληνική αγορά. Οι εικονικοί πάροχοι είναι απαλλαγμένοι από τα κόστη ανάπτυξης δικτύου και φέρνουν στην αγορά εξειδικευμένες λύσεις και προϊόντα τα οποία τιμολογούνται οικονομικότερα, προς όφελος των καταναλωτών.

Το επόμενο βήμα μετά την ολοκλήρωση των διαδικασιών διάθεσης του φάσματος είναι η ανάπτυξη των δικτυακών υποδομών. Η τεχνολογία 5G απαιτεί μια αλλαγή φιλοσοφίας στον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζουμε και αναπτύσσουμε τα δίκτυα ασύρματων επικοινωνιών.

Οι στόχοι για την τεχνολογία 5G δεν περιορίζονται στη μείωση των χρόνων λήψης βίντεο υψηλής ανάλυσης. Η τεχνολογία 5G έχει να κάνει περισσότερο με εφαρμογές για παράδειγμα για την αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας και ασφάλειας από το να επιταχύνει το έξυπνο τηλέφωνο μας. Ωστόσο σε πολλές περιπτώσεις σε όλο τον κόσμο η τεχνολογία 5G αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό και ανησυχίες σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις της στην υγεία χωρίς αυτές να υποστηρίζονται απαραίτητα από τεκμηριωμένες επιστημονικές μελέτες. Αντίθετα συγκεκριμένες τεχνικές δυνατότητες της τεχνολογίας 5G μπορούν πραγματικά να μας βοηθήσουν να ζήσουμε σε ασφαλέστερο «φασματικό» περιβάλλον.

Η τεχνολογία 5G απαιτεί διαφορετική προσέγγιση για το σχεδιασμό και την ανάπτυξη δικτύων. 

• Η ανάπτυξη δικτύων 5G με κεραίες μικροκυψελών που θα έχουν τους λοβούς ακτινοβολίας τους μόνο κατά μήκος του δρόμου μπορεί να κάνει όλον το μη δημόσιο χώρο ουσιαστικά ζώνη μηδενικής ακτινοβολίας.
• Η χρήση κεραιών τεχνολογίας MIMO με τεχνικές κατευθυνόμενης δέσμης μπορεί να εξασφαλίσει ότι, ακόμη και για εκείνους που κινούνται κατά μήκος ενός δρόμου, οι ακτινοβολίες θα εκπέμπονται προς τον πραγματικό χρήστη κάθε ραδιοζεύξης και όχι ομοιόμορφα σε οποιονδήποτε άλλον κοντά του.

Αυτά είναι τα θέματα στα οποία παίζει σημαντικό ρόλο η ποιότητα των υποδομών.

Η τεχνολογία 5G αφορά περισσότερο ότι περιβάλλει το κινητό μας τηλέφωνο. Πρόκειται για την επιχείρησή μας και η επιχείρησή μας σχετίζεται περισσότερο με τη συνέχεια του δικτύου και τις μικρές καθυστερήσεις στην επικοινωνία παρά με τις μαζικές μεταφορές δεδομένων.

Τα συνδεδεμένα αυτοκίνητα θα φέρουν επανάσταση στις μεταφορές όχι επειδή θα μεταδίδουν ταινίες στα πίσω καθίσματα, αλλά επειδή θα καταφέρουν να έχουν συνεχή σύνδεση σε κάθε σημείο της πορείας τους και προβλέψιμες καθυστερήσεις σε όλες τις διαδρομές τους. Όλα αυτά σχετίζονται με την ανάπτυξη επικοινωνιών οχήματοςπρος-όχημα (V2V) και οχήματος-προςυποδομή (V2I) - και πάλι είναι θέμα σχεδιασμού και ποιότητας των υποδομών.

Η Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση (Industry 4.0) θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζουμε πράγματα, επειδή η τεχνολογία 5G θα επιτρέψει ταχύτητες επιπέδου οπτικής ίνας σε μηχανήματα τα οποία διαχειρίζονται μεγάλους όγκους δεδομένων -όπως τα ρομπό - τα οποία θα μπορούν να κινούνται απεριόριστα στο χώρο παραγωγής (και πέραν αυτού), προσθέτοντας ευέλικτα εργατικό δυναμικό όταν και όπου χρειάζεται.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη θα φέρει επανάσταση σχεδόν στα πάντα. Ίσως η σήμερα διαθέσιμη τεχνολογία Τεχνητής Νοημοσύνης δεν είναι σε θέση να προσφέρει Τεχνητή Γενική Νοημοσύνη (πιθανά κάτι τέτοιο να γίνει εφικτό τα επόμενα χρόνια) ωστόσο μας επιτρέπει να κατανοήσουμε πολυδιάστατα σύνολα δεδομένων, όπως για παράδειγμα η οδική κυκλοφορία ανά αυτοκίνητο ή η σπατάλη τροφίμων (κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού) ή η κατανάλωση ενέργειας στις πόλεις μας. Τα δίκτυα 5G θα αποτελέσουν τον απαραίτητο σύνδεσμο που θα διασφαλίζει ότι όλα αυτά τα διαφορετικά, περικομμένα και χωρικά κατανεμημένα δεδομένα θα συλλεχθούν και θα δρομολογηθούν εγκαίρως στη μονάδα Τεχνητής Νοημοσύνης της επιλογής μας.

Για την αξιοποίηση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων της τεχνολογίας 5G και την επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού της κοινωνίας και της οικονομίας είναι απαραίτητη η πολύ γρήγορη ανάπτυξη ποιοτικών υποδομών δικτύων 5G. Αυτό είναι το στοίχημα πουπρέπει να κερδηθεί και για να γίνει αυτό είναι απαραίτητη η συνεργασία όλων των ενδιαφερομένων.