Για το πώς εξελίσσεται ο κλάδος του χονδρεμπορίου φαρμάκων εν μέσω πανδημίας στην Ελλάδα μας μιλά ο Θανάσης Μουχτής, Γενικός Διευθυντής του Ομίλου ΠΕΙΦΑΣΥΝ, μια από τις 3 μεγαλύτερες χονδρεμπορικές συνεταιριστικές φαρμακευτικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Οι μεγάλες συμπράξεις, οι εξαγορές από fund του εξωτερικού που δίνουν άλλη ώθηση στην αγορά αυτή καθώς και το παγκόσμιο φαινόμενο των ελλείψεων σε σκευάσματα είναι μερικά από τα θέματα που μας αναλύει ο κ. Μουχτής.

Σε τι κατάσταση βρίσκεται ο τομέας των φαρμακαποθηκών στην Ελλάδα, εν μέσω πανδημίας;

«Ο ρόλος των φαρμακαποθηκών πάντοτε αλλά και ειδικότερα στην περίοδο της πανδημίας φάνηκε να είναι κρίσιμος για την έγκαιρη, ομαλή και ασφαλή τροφοδοσία του πληθυσμού με όλα τα αναγκαία φαρμακευτικά σκευάσματα και λοιπά είδη που είναι απαραίτητα για την υγεία των πολίτων. Στην περίοδο αυτή που ξαφνικά ζητήθηκαν τεράστιες ποσότητες σε είδη προστασίας από τον Covid-19 (μάσκες, αντισηπτικά, γάντια κ.λπ.) για το κοινό αλλά και για το υγειονομικό προσωπικό των δομών υγείας, κάποιες μεγάλες φαρμακαποθήκες συνεταιριστικές & ιδιωτικές κάλυψαν με επάρκεια τις ανάγκες της ελληνικής αγοράς μέσω έντονης αναζήτησης αποθεμάτων από την παγκόσμια αγορά, η οποία αίφνης πήρε χαρακτηριστικά χρηματιστηριακής αγοράς προϊόντων.

Επίσης, κάλυψαν την εκρηκτική άνοδο και σε συγκεκριμένα  φαρμακευτικά σκευάσματα σχετιζόμενα με τον Covid-19  που παρουσίασαν αιφνίδια και ογκώδη ζήτηση παγκοσμίως.

Αλλά και στη δεύτερη φάση της πανδημίας, με δεδομένο το παγκόσμιο πρόβλημα των ελλείψεων των φαρμάκων, οι φαρμακαποθήκες εφοδιάζουν αποτελεσματικά τις ανάγκες των ασθενών».

Ποια είναι η δυναμική του χώρου αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα. Πόσες εταιρείες, προσωπικό και οικονομικά οφέλη για τη χώρα;

«Η αγορά του χονδρεμπορίου φαρμάκων είναι κατακερματισμένη. Όταν στις μεγάλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν κατά μέσο όρο 10-20 φαρμακαποθήκες, στην Ελλάδα υπάρχουν 100 ιδιωτικές φαρμακαποθήκες και 25 συνεταιρισμοί με άλλες 20 θυγατρικές αυτών.

Η χονδρεμπορική αγορά με βάση την κλαδική μελέτη της εταιρείας Stochasis κάνει ετήσιο τζίρο 3,2 δισ. από τα οποία το 1,9 δισ. πραγματοποιούνται από τις ιδιωτικές αποθήκες ενώ το 1,3 από τους Συνεταιρισμούς. Να σημειώσω ότι στις αξίες αυτές συμπεριλαμβάνονται και οι εξαγωγές φαρμάκων στη Δυτική Ευρώπη.

Ο κλάδος απασχολεί πάνω από 3.700 εργαζόμενους. Αν και υπέστησαν σημαντικό πλήγμα από την τεράστια μείωση των τιμών φαρμάκων και κατά 40% μείωση του μικτού περιθωρίου κέρδους από την έναρξη της κρίσης, είναι στην πλειοψηφία τους υγιείς επιχειρήσεις, συμβάλλοντας με απόλυτη συνέπεια στις υποχρεώσεις τους στα δημοσιονομικά της χώρας.

Έμμεσα συμβάλλουν στη χρηματοδότηση του δημόσιου ασφαλιστικού συστήματος μέσω των πιστώσεών τους προς τα φαρμακεία τα οποία με τη σειρά τους πιστοδοτούν τα ασφαλιστικά ταμεία.

Όσον αφορά τη δυναμική του χώρου, να αναφέρω ότι το τελευταίο διάστημα δρομολογήθηκαν εξελίξεις συγκέντρωσης της αγοράς στον ιδιωτικό τομέα με την είσοδο ενός μεγάλου τσέχικου fund, το EMA CAPITAL, το οποίο εξαγόρασε μια μεσαία φαρμακαποθήκη, την ΠΡΟΦΑΡΜ. Στόχος του εγχειρήματος είναι η εξαγορά και άλλων φαρμακαποθηκών μεσαίου μεγέθους με τη φιλοδοξία να καταστεί ο μεγαλύτερος παίκτης της αγοράς. Πρόσφατα δημοσιεύματα αναφέρουν ότι ήδη κλείσθηκε συμφωνία και με μια δεύτερη φαρμακαποθήκη μεσαίου μεγέθους, η οποία θα προσχωρήσει στον παραπάνω όμιλο. Πιστεύω ότι στην ίδια κατεύθυνση θα προχωρήσουν και άλλες μεγαλύτερες ιδιωτικές αποθήκες σε συνεργασία με το ίδιο ή με άλλα ευρωπαϊκά fund, γιατί έχουν επιδείξει ενδιαφέρον για πώληση τους. Να θυμηθούμε ότι στο παρελθόν είχε πραγματοποιηθεί αντίστοιχη εξαγορά της μεγαλύτερης τότε ιδιωτικής αποθήκης Κ. Μαρινόπουλος  από την ALAPIS.  

Ωστόσο, ο χώρος της λιανικής φαρμακευτικής αγοράς έχει τις επιφυλάξεις του σχετικά με τον κίνδυνο ενδιαφέροντος των μεγάλων fund για ιδιόκτητα δίκτυα φαρμακείων, που ναι μεν στην παρούσα φάση δεν επιτρέπονται, υπάρχουν όμως σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες».

Οι φαρμακαποθήκες υποβάλλουν στον ΕΟΦ τις πωλήσεις τους;  

«Οι φαρμακαποθήκες τροφοδοτούν αποκλειστικά φαρμακεία και δεν υποβάλλουν τα δεδομένα των πωλήσεων τους στον ΕΟΦ. Δεν υπάρχει  κάποιος ουσιαστικός λόγος να το κάνουν. Ο όγκος των αρχείων τέτοιων δεδομένων είναι τρομακτικά υψηλός. Περίπου 1 εκατομμύριο γραμμές τιμολογίων εκδίδονται καθημερινά από το σύνολο των φαρμακαποθηκών προς τα φαρμακεία, γεγονός το οποίο κάνει απολύτως μη διαχειρίσιμο το θέμα της επεξεργασίας αυτών, αλλά εν τέλει δεν υπάρχει κάποια χρησιμότητα.

Εκεί όμως όπου υπάρχει αναγκαιότητα για λόγους ελέγχου είναι η υποβολή λεπτομερών στοιχείων στον ΕΟΦ, με τις εξαγωγές φαρμάκων στις ευρωπαϊκές χώρες, όπου στην περίπτωση αυτή “σκανάρεται” και δηλώνεται ξεχωριστά, το κάθε τεμάχιο που πρόκειται να εξαχθεί».

Τι ακριβώς συμβαίνει με τις ελλείψεις που παρατηρούνται κατά καιρούς. Για ποιο λόγο το πρόβλημα αυτό χρονίζει;

«Ελλείψεις φαρμάκων σε συγκεκριμένα σκευάσματα υπάρχουν και υπήρχαν πάντα, δυστυχώς όμως το πρόβλημα επιδεινώνεται συνεχώς, δημιουργώντας προβλήματα σε ασθενείς, οι οποίοι πρέπει να λάβουν συγκεκριμένα σκευάσματα και ειδικά όταν αυτά δεν έχουν υποκατάστατο.

Όπως προανέφερα το πρόβλημα των ελλείψεων των φαρμάκων δεν είναι μόνο της Ελλάδας, δεν είναι μόνο της Ευρώπης αλλά είναι παγκόσμιο. Οι λόγοι είναι πολλοί που δημιουργούν αυτές τις ελλείψεις. Όσο αφορά τις παγκόσμιες αιτίες, έχουν να κάνουν με τη διαφορά των τιμών από χώρα σε χώρα. Όταν η παραγωγή δεν επαρκεί να καλύψει τις ανάγκες όλων των χωρών, είναι λογικό οι παραγωγοί να κατευθύνουν τις ποσότητες τους πρωταρχικά στις χώρες εκείνες που έχουν υψηλότερη τιμή.

Επίσης, η υψηλή συγκέντρωση της αγοράς των παραγωγών των πρώτων υλών για τη φαρμακοβιομηχανία, σε μικρό αριθμό επιχειρήσεων, οι οποίες παράγουν κυρίως σε 2 χώρες -Κίνα, Ινδία- έχει ως αποτέλεσμα -όταν υπάρχει πρόβλημα ή αστοχία στην παραγωγή- να μην υπάρχουν εναλλακτικοί προμηθευτές, για την κάλυψη της έκτακτης ανάγκης. Επίσης μια άλλη αιτία είναι ότι για λόγους οικονομίας, κάποιες εταιρείες-παραγωγοί έχουν μειώσει δραστικά τα αποθέματα ασφαλείας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην επαρκούν αυτά για να διεξαχθεί ομαλά η τροφοδοσία, όταν παρουσιασθεί κάποιο πρόβλημα στην παραγωγή.

Αν εστιάσουμε τους λόγους των ελλείψεων της ελληνικής αγοράς, βλέπουμε ότι αυτό σίγουρα έχει να κάνει με τις χαμηλές τιμές των φαρμάκων, γεγονός που οδηγεί αφενός στη μειωμένη τροφοδοσία της Ελλάδος από πλευράς των μητρικών εταιρειών του εξωτερικού, αφετέρου στη διοχέτευση των φαρμάκων σε ευρωπαϊκές χώρες που έχουν υψηλότερες τιμές.

Το παραπάνω θέμα είναι και η αιτία των παράλληλων εξαγωγών φαρμάκων από την Ελλάδα στην Ευρώπη, γεγονός το οποίο εντείνει το πρόβλημα των ελλείψεων. Πέραν αυτού όμως δυστυχώς έχουμε στη χώρα μας το φαινόμενο των παρανόμων εξαγωγών. Κάποιες ελάχιστες μικρές αποθήκες απογυμνώνουν την ελληνική αγορά από συγκεκριμένα ακριβά φάρμακα, αγοράζοντάς τα παρανόμως από φαρμακεία και στη συνέχεια κάνοντάς τα εξαγωγή στο εξωτερικό. Αυτό το πρόβλημα απαιτεί συχνούς και αυστηρούς ελέγχους, διότι στερεί την ελληνική αγορά από κρίσιμα σκευάσματα απαραίτητα για τις ανάγκες των ασθενών».

Οι φαρμακαποθήκες αποτελούν τη βασική εφοδιαστική αλυσίδα της αγοράς. Τι επενδύσεις έχουν γίνει τα τελευταία έτη;

«Οι φαρμακαποθήκες έχουν βασικό κορμό της δράσης τους τα logistics με πολύ μεγάλο όγκο δεδομένων κινήσεων. Καθημερινά τιμολογούν και διανέμουν 2 εκατομμύρια συσκευασίες ειδών φαρμακείου. Έχουν εγκαταστήσει συστήματα αυτοματισμών υψηλής τεχνολογίας τουλάχιστον 20 - 25  χρόνια πριν, όταν σε άλλους κλάδους το picking γινόταν ακόμα χειροκίνητα. Το ίδιο έγινε και με την εγκατάσταση  συστημάτων ERP. Με τον τρόπο αυτό έδειξαν τον δρόμο της ρομποτικής τεχνολογίας σε εταιρείες logistics άλλων κλάδων.

Επενδύσεις αρκετών εκατομμύριων έχουν πραγματοποιηθεί και τα τελευταία χρόνια από τις μεγάλου μεγέθους συνεταιριστικές φαρμακαποθήκες στις οποίες περιλαμβάνονταν κτιριακές εγκαταστάσεις και συστήματα αυτοματισμού, υψηλών προδιαγραφών, για την ασφαλή αποθήκευση, την υψηλή ταχύτητα του picking των παραγγελιών για τα φαρμακεία, καθώς και τον εκσυγχρονισμό των ιδιόκτητων στόλων  αυτοκινήτων που διασφαλίζουν τις κατάλληλες συνθήκες μεταφοράς των ευαίσθητων ειδών που διακινούνται». 

Αναμένονται νέες επενδύσεις και τι νομίζετε ότι πρέπει να υπάρξει από πλευράς πολιτείας για να προσελκύσουμε τέτοιες επενδύσεις;

«Λόγω της αναμενομένης τάσης στον κλάδο, για συγκέντρωση επιχειρήσεων, αναμένεται αύξηση της επενδυτικής δραστηριότητας με μετεγκατάσταση και συγκέντρωση αυτών σε μεγαλύτερες μονάδες, με συστήματα αυτοματισμού αποθηκών. Αναμένεται πιστεύω η δυνατότητα ένταξής τους σε προγράμματα επιχορήγησης τέτοιων επενδυτικών σχεδίων.

Όμως πέρα από τον ρόλο εφοδιασμού των φαρμακείων -εν είδει εταιρειών αποθήκευσης και διανομής- μένει να δειχθεί αν θα ξεφύγουν από τον απλό χαρακτήρα των logistics και θα παίξουν έναν πιο αναβαθμισμένο ρόλο υποστήριξης, ανάπτυξης και βοήθειας στην εξέλιξη και στην προσαρμογή του κοινοτικού φαρμακείου στη νέα εποχή».

Τι προοπτικές υπάρχουν για την εξέλιξη του κλάδου στην εποχή της ψηφιακής οικονομίας;

«Ο κλάδος των φαρμακαποθηκών στηρίζεται απόλυτα και συναρτάται από τη βιωσιμότητα και προοπτική ανάπτυξης του μέσου ανεξάρτητου  φαρμακείου, το οποίο αν δεν εξελιχθεί και μετασχηματισθεί στην ψηφιακή εποχή, θα συρρικνωθεί δραστικά, συμπαρασύροντας στην ίδια κατεύθυνση τον κλάδο των φαρμακαποθηκών.

Επομένως αν θέλουν να εξακολουθούν να υπάρχουν στο μέλλον οι φαρμακαποθήκες, πρέπει να εμπλουτίσουν τον ρόλο τους και να μπουν στον τομέα των υπηρεσιών, με ταυτόχρονη υποστήριξη του μετασχηματισμού του μοντέλου του φαρμακείου, με υιοθέτηση της ψηφιακής τεχνολογίας για λογαριασμό δικό τους, του φαρμακοποιού, αλλά και των πελατών-ασθενών των φαρμακείων. 

Κάποιοι μεγάλοι κυρίως συνεταιρισμοί και η Ομοσπονδία τους, η ΟΣΦΕ, κουνούνται δραστικά στην κατεύθυνση της εκπαίδευσης, προετοιμασίας και προσαρμογής των φαρμακοποιών με αξιοποίηση της τεχνολογίας και των ηλεκτρονικών πλατφορμών για να βοηθήσουν το ελληνικό φαρμακείο να αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο στην παροχή υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, καλύπτοντας κενά του συστήματος».