Εντός του 2021 εξετάζεται να έρθουν στην Ελλάδα τα Πανευρωπαϊκά Προσωπικά Συνταξιοδοτικά Προϊόντα (PEPP) που θεσμοθετήθηκαν σε επίπεδο Ε.Ε. με τον Κανονισμό 2019/1238 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου στις 20 Ιουνίου του 2019. Στον προγραμματισμό του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων προτεραιότητα έχει το νέο θεσμικό πλαίσιο για τη στροφή προς την πλήρη κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης, ενώ η ενσωμάτωση του κοινοτικού κανονισμού θα πρέπει να αναμένεται εντός του επόμενου έτους.

Το λεγόμενο PEPP είναι μια ατομική ιδιωτική ευρωπαϊκή σύνταξη, η οποία προβλέπεται να λειτουργεί σε εθελοντική βάση αποκλειστικά και μόνο με συμπληρωματικό ρόλο στα εθνικά συνταξιοδοτικά συστήματα. Στον πυρήνα του πολύπλοκου εγχειρήματος είναι η ενιαία αγορά εργασίας και προϊόντων που λειτουργεί εντός της Ε.Ε. και το ζητούμενο να υπάρξει ένα ασφαλιστικό προϊόν που θα μπορεί ο εργαζόμενος να το μεταφέρει από χώρα σε χώρα. Αρκεί να αναφερθεί πως 11,3 εκατομμύρια πολίτες της Ένωσης σε ενεργό ηλικία (20-64 ετών) διέμεναν το 2015 σε κράτος μέλος άλλο από το κράτος μέλος της υπηκοότητάς τους και 1.300.000 εργάζονταν σε κράτος - μέλος άλλο από το κράτος - μέλος διαμονής τους. Σύμφωνα με τις σκέψεις των τεχνοκρατών που οδήγησαν στον Κανονισμό 1238, ένα πανευρωπαϊκό ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν (PEPP) με μακροπρόθεσμο συνταξιοδοτικό χαρακτήρα, που θα ακολουθεί τον συνταξιούχο, θα αυξήσει την ελκυστικότητά του, ιδίως για τους νέους και τους μετακινούμενους εργαζομένους, και θα συμβάλει στην περαιτέρω διευκόλυνση του δικαιώματος των πολιτών να ζουν και να εργάζονται σε όλη την Ένωση.

Ο κοινοτικός κανονισμός εξετάζεται να ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο εντός του 2021. Στόχος είναι να προσφερθούν στους αποταμιευτές περισσότερες επιλογές όταν αποταμιεύουν για την εξασφάλιση των γηρατειών τους και να τους παρασχεθούν περισσότερο ανταγωνιστικά προϊόντα. Τα νοικοκυριά της Ένωσης συγκαταλέγονται στους μεγαλύτερους αποταμιευτές παγκοσμίως, αλλά ο μεγάλος όγκος αυτών των αποταμιεύσεων βρίσκεται σε τραπεζικούς λογαριασμούς με βραχυπρόθεσμη λήξη. Η αύξηση των επενδύσεων στις κεφαλαιαγορές μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που δημιουργούν η γήρανση του πληθυσμού και τα χαμηλά επιτόκια. Οι δημογραφικές τάσεις πανευρωπαϊκά δείχνουν ότι εντός των επόμενων δύο 10ετιών στις ηλικίες άνω των 65 ετών θα έχει συσσωρευτεί ποσοστό από 1/4 έως 1/3 του συνολικού πληθυσμού, ενώ παράλληλα το προσδόκιμο επιβίωσής τους θα έχει ανέλθει πάνω από τα 85 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι βασική παράμετρος της οικονομικής ανάπτυξης θα είναι η δυνατότητα αυτού του μεγάλου τμήματος του πληθυσμού να καταναλώνει προϊόντα και υπηρεσίες.

Αναλυτές υποστηρίζουν πως η διοχέτευση μεγαλύτερου μέρους των αποταμιεύσεων των Ευρωπαίων από μετρητά και τραπεζικές καταθέσεις σε μακροπρόθεσμα επενδυτικά προϊόντα, όπως τα εθελοντικά συνταξιοδοτικά προϊόντα με μακροπρόθεσμο συνταξιοδοτικό χαρακτήρα, θα είχε ευεργετικό αντίκτυπο τόσο για τους ιδιώτες -οι οποίοι θα επωφεληθούν από τις υψηλότερες αποδόσεις και τη βελτίωση της επάρκειας των συντάξεων- όσο και για την οικονομία συνολικά. Οι ατομικές συντάξεις είναι σημαντικές για τη σύνδεση των μακροπρόθεσμων αποταμιευτών με μακροπρόθεσμες επενδυτικές ευκαιρίες. Μια μεγαλύτερη ευρωπαϊκή αγορά για τις ατομικές συντάξεις θα αυξήσει επίσης την εισροή κεφαλαίων για τους θεσμικούς επενδυτές και για επενδύσεις στην πραγματική οικονομία.

Τα Πανευρωπαϊκά Προσωπικά Συνταξιοδοτικά Προϊόντα (PEPP) θα έχουν τα ίδια βασικά χαρακτηριστικά σε όλα τα κράτη - μέλη της Ε.Ε. και θα μπορούν να προσφέρονται από ευρύ φάσμα παρόχων, όπως ασφαλιστικές εταιρείες, τράπεζες, ταμεία επαγγελματικής συνταξιοδότησης, επιχειρήσεις επενδύσεων και διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων. Ουσιαστικά, η Ε.Ε. εστιάζει στο ότι ένα τμήμα των αποταμιεύσεων των νοικοκυριών στην Ευρώπη πρέπει να αποκτήσει μακροπρόθεσμο ορίζοντα και να τοποθετηθεί σε προϊόντα που θα μπορούν να δώσουν υψηλότερες αποδόσεις αξιοποιώντας τις αγορές κεφαλαίου. Η εξέλιξη με τα PEPP κινείται ακριβώς σε αυτή τη στόχευση προβλέποντας τις τεράστιες δημογραφικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές που θα επηρεάσουν ολόκληρη την Ευρώπη.

Για την προώθηση του νέου αποταμιευτικού προϊόντος αναμένεται να υπάρξουν φορολογικά κίνητρα, για εκείνους που θα επιλέξουν να κάνουν συμβόλαια με τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες ή επενδυτικά funds, ώστε να έχουν μια πρόσθετη παροχή όταν συνταξιοδοτηθούν. Σύμφωνα με αρχικές εισηγήσεις εξετάζεται να υπάρξει έκπτωση από το φορολογητέο εισόδημα των εισφορών για ιδιωτική ασφάλιση, τουλάχιστον μέχρι ένα επίπεδο.

Σε κάθε περίπτωση, οι ατομικές συντάξεις θα συμπληρώνουν τις υφιστάμενες κρατικές, επαγγελματικές και εθνικές ατομικές συντάξεις, αλλά δεν θα αντικαταστήσουν ούτε θα εναρμονίσουν τα εθνικά καθεστώτα συνταξιοδότησης. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, «στην πιο απλή μορφή -το βασικό PEPP- θα περιλαμβάνει προστασία κεφαλαίου κατά τη στιγμή της συνταξιοδότησης. Όμως, για περισσότερο απαιτητικούς αποταμιευτές, θα μπορούν να προσφέρονται μέχρι και πέντε εναλλακτικές επενδυτικές στρατηγικές, οι οποίες θα σχεδιάζονται προκειμένου να ταιριάζουν σε διαφορετικά επενδυτικά και συνταξιοδοτικά προφίλ».

Όπως αναφέρει το κοινοτικό πλαίσιο, οι ατομικές ευρωπαϊκές ιδιωτικές συντάξεις θα προσφέρουν στους αποταμιευτές:

• Περισσότερες επιλογές. Οι αποταμιευτές θα επιλέγουν από ένα ευρύ φάσμα παρόχων σε ένα πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Θα μπορούν να επιλέγουν μεταξύ μιας ασφαλούς βασικής επενδυτικής επιλογής και επιλογών με διαφορετικά χαρακτηριστικά κινδύνου-απόδοσης.
• Προστασία. Ο κανονισμός διασφαλίζει ότι οι αποταμιευτές είναι ενημερωμένοι για τα βασικά χαρακτηριστικά κάθε προϊόντος
• Αλλαγή παρόχων. Οι αποταμιευτές θα έχουν το δικαίωμα να αλλάζουν παρόχους τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και διασυνοριακά, έπειτα από τουλάχιστον 5 έτη από τη σύναψη της σύμβασης ή από την πιο πρόσφατη αλλαγή.
• Δυνατότητα μεταφοράς. Οι αποταμιευτές θα μπορούν να συνεχίσουν να καταβάλλουν εισφορές στο οικείο προϊόν όταν μετεγκαθίστανται σε άλλο κράτος μέλος.

Ο κανονισμός θα δημιουργήσει οφέλη και για τους παρόχους συνταξιοδοτικών προγραμμάτων, καθώς οι πάροχοι θα είναι σε θέση να αναπτύσσουν Πανευρωπαϊκά Προσωπικά Συνταξιοδοτικά Προϊόντα σε διάφορα κράτη - μέλη και να συγκεντρώνουν στοιχεία ενεργητικού πιο αποτελεσματικά. Οι δίαυλοι ηλεκτρονικής διανομής θα επιτρέπουν στους παρόχους να προσεγγίζουν τους καταναλωτές σε όλη την Ε.Ε., ενώ ένα είδος «διαβατηρίου» της Ε.Ε. θα επιτρέπει στους παρόχους να πωλούν προϊόντα σε διάφορα κράτη - μέλη.

Ένα συνταξιοδοτικό προϊόν, για να χαρακτηριστεί ως ΡΕΡΡ, θα πρέπει να έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να πληροί κοινές ευρωπαϊκές προδιαγραφές, σύμφωνα και με τον σχετικό κανονισμό. Στα ουσιώδη χαρακτηριστικά του περιλαμβάνονται η περιοδική αποταμίευση ενός ποσού σε έναν ατομικό συνταξιοδοτικό λογαριασμό με μειωμένη δυνατότητα πρόωρης ρευστοποίησης και με σκοπό τη λήψη του συσσωρευμένου, κατά τη στιγμή της συνταξιοδότησης, κεφαλαίου είτε εφάπαξ είτε ως περιοδική σύνταξη. Στην πιο απλή μορφή του, καλούμενη «βασικό ΡΕΡΡ», θα αποτελεί προκαθορισμένη επιλογή και θα περιλαμβάνει προστασία του κεφαλαίου αποταμίευσης κατά τη στιγμή της συνταξιοδότησης. Η προστασία κεφαλαίου θα μπορεί να διασφαλίζεται από τον παραγωγό είτε μέσω της παροχής άμεσης εγγύησης είτε μέσω της εφαρμογής κατάλληλης επενδυτικής στρατηγικής. Στη βασική αυτή μορφή η ετήσια χρέωση για τον παραγωγό δεν θα μπορεί να υπερβαίνει το 1% του εκάστοτε συσσωρευμένου κεφαλαίου. Για τους περισσότερο απαιτητικούς αποταμιευτές οι παραγωγοί θα μπορούν να προσφέρουν μέχρι και 5 εναλλακτικές επενδυτικές στρατηγικές, οι οποίες θα σχεδιάζονται ώστε να ταιριάζουν σε διαφορετικά επενδυτικά και συνταξιοδοτικά προφίλ.

Οι παραγωγοί Πανευρωπαϊκών Προσωπικών Συνταξιοδοτικών Προϊόντων, καθώς και τα αντίστοιχα προϊόντα που παράγουν θα εγγράφονται υποχρεωτικά, πριν από τη διάθεσή τους στην αγορά, σε ένα κεντρικό μητρώο που θα τηρείται στην Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (EIOPA) κατόπιν απόφασης των κατά περίπτωση αρμόδιων εθνικών αρχών.

Το προϊόν αυτό φέρει ειδικές διευκολύνσεις φορητότητας, ώστε σε περίπτωση που ο αποταμιευτής αλλάζει χώρα διαμονής ο συνταξιοδοτικός λογαριασμός να μπορεί να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις της νέας χώρας, καθώς και αυξημένες δυνατότητες αλλαγής παρόχου, σε περίπτωση που ο αποταμιευτής το επιθυμεί, χωρίς πρότερη καταγγελία της σύμβασης.

«Το πανευρωπαϊκό προσωπικό συνταξιοδοτικό προϊόν θα συμβάλει στην αντιμετώπιση του χάσματος των συντάξεων, παρέχοντας στους αποταμιευτές σε ολόκληρη την Ε.Ε. περισσότερες επιλογές ποιότητας για τη συνταξιοδότηση. Είμαι βέβαιος ότι η νέα νομοθεσία θα προωθήσει επίσης τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις στις κεφαλαιαγορές, οι οποίες θα συμβάλουν τελικά στην ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στην Ε.Ε.» έχει δηλώσει σχετικά ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα, τις Χρηματοπιστωτικές Υπηρεσίες και την Ένωση Κεφαλαιαγορών Βάλντις Ντομπρόβσκις. Το PEPP, άλλωστε, είναι μια ιδέα του κ. Ντομπρόβσκις, με σκοπό να δώσει στους πολίτες της Ε.Ε. περισσότερες επιλογές για να αποταμιεύουν και να επενδύουν χρήματα για τη συνταξιοδότησή τους. Ο πρόσφατα ψηφισμένος κανονισμός PEPP εκμεταλλεύεται ένα βασικό επίτευγμα, την Ένωση Κεφαλαιαγοράς. Στόχος είναι η δημιουργία ΡΕΡΡ  να συμβάλει στην αύξηση του ανταγωνισμού μεταξύ των συνταξιοδοτικών προϊόντων και στην ενίσχυση της προστασίας των καταναλωτών. Οι νέοι κανόνες καθορίζουν τα θεμέλια για μια πανευρωπαϊκή αγορά προσωπικού συνταξιοδοτικού συστήματος, διασφαλίζοντας την τυποποίηση των βασικών χαρακτηριστικών του προϊόντος, όπως απαιτήσεις διαφάνειας, κανόνες επενδύσεων, δικαίωμα αλλαγής και είδος επενδυτικών επιλογών. Οι πάροχοι PEPP θα είναι σε θέση να πουλήσουν το προϊόν τους οπουδήποτε στην Ε.Ε. με μία μόνο εγγραφή.

Όπως επισημαίνουν αναλυτές, η εσωτερική αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα ατομικά συνταξιοδοτικά προϊόντα δεν λειτουργεί σήμερα με ενιαίους κανόνες. Σε ορισμένα κράτη - μέλη δεν υπάρχει ακόμη αγορά για ατομικά συνταξιοδοτικά προϊόντα. Σε άλλα, διατίθενται ατομικά συνταξιοδοτικά προϊόντα, αλλά υπάρχει υψηλός βαθμός κατακερματισμού μεταξύ των εθνικών αγορών. Ως εκ τούτου, η δυνατότητα μεταφοράς των ατομικών συνταξιοδοτικών προϊόντων είναι περιορισμένη. Αυτό μπορεί να δημιουργεί δυσκολίες στην άσκηση των βασικών ελευθεριών των πολιτών της Ένωσης. Επίσης, η δυνατότητα των παρόχων να ασκούν την ελευθερία εγκατάστασης και την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών περιορίζεται λόγω της μη τυποποίησης των υπαρχόντων ατομικών συνταξιοδοτικών προϊόντων. Από την άλλη, καθώς η εσωτερική αγορά ατομικών συνταξιοδοτικών προϊόντων είναι κατακερματισμένη και διαφοροποιημένη, οι επιπτώσεις των PEPP ενδέχεται να είναι πολύ διαφορετικές στα κράτη μέλη, και το κοινόστόχος ενδέχεται να ποικίλλει εξίσου. Σε ορισμένα κράτη - μέλη, τα PEPP θα μπορούσαν να προσφέρουν λύσεις για άτομα που επί του παρόντος δεν έχουν πρόσβαση σε επαρκείς παροχές. Σε άλλα κράτη - μέλη, τα PEPP θα μπορούσαν να διευρύνουν την επιλογή των καταναλωτών ή να προσφέρουν λύσεις σε μετακινούμενους πολίτες. Ωστόσο, όπως επισημαίνουν σε όλους τους τόνους οι εμπλεκόμενοι φορείς, τα PEPP δεν θα πρέπει να αποσκοπούν στην αντικατάσταση των υφιστάμενων εθνικών συνταξιοδοτικών συστημάτων, δεδομένου ότι πρόκειται για πρόσθετο και συμπληρωματικό ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν.

Αν και υπάρχουν πολλά προσωπικά συνταξιοδοτικά προϊόντα στις αγορές των ευρωπαϊκών χωρών με σημαντικές διαφοροποιήσεις, τα φορολογικά κίνητρα είναι σχεδόν παντού σημαντικά για την προώθησή τους. Δεν είναι τυχαίο πως η επιτροπή Οικονομικών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε ξεχωριστή πρότασή της στο Συμβούλιο, υποστηρίζει ότι τα PEPP θα πρέπει να επωφεληθούν από προτιμησιακή φορολογική μεταχείριση μέσω της εθνικής νομοθεσίας των κρατών - μελών.

Ζωτικής σημασίας για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι να παρέχονται οι σωστές συμβουλές στους υποψήφιους αποταμιευτές PEPP από τους παρόχους PEPP ή τους διανομείς PEPP πριν από τη σύναψη της σύμβασης PEPP, λαμβάνοντας υπόψη τον μακροπρόθεσμο συνταξιοδοτικό χαρακτήρα του προϊόντος, τις ατομικές απαιτήσεις και ανάγκες του αποταμιευτή PEPP και τις περιορισμένες δυνατότητες εξαγοράς. Οι συμβουλές θα πρέπει να αποσκοπούν κυρίως στην ενημέρωση του αποταμιευτή PEPP σχετικά με τα χαρακτηριστικά των επενδυτικών επιλογών, το επίπεδο της κεφαλαιακής προστασίας και τις μορφές των πληρωμών.

Παρ’ όλα αυτά, τα Πανευρωπαϊκά Προσωπικά Συνταξιοδοτικά Προϊόντα (PEPP) δεν έρχονται χωρίς αντιδράσεις. Δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που εκτιμούν πως το εργαλείο αυτό με τους κοινούς, ευρωπαϊκούς κανόνες σύντομα θα καταστεί προάγγελος ραγδαίων εξελίξεων στα συνταξιοδοτικά συστήματα της Ευρώπης, που δοκιμάζονται από τη γήρανση του πληθυσμού και τη μείωση του εργατικού δυναμικού. Μέχρι σήμερα και σύμφωνα με την Κομισιόν, μόλις το 27% των Ευρωπαίων ηλικίας μεταξύ 25 και 59 ετών έχουν εγγραφεί σε ιδιωτικό ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν. 

Ο ευρωπαϊκός κανονισμός

Ο κανονισμός PEPP δημιουργεί τη νομική βάση του πανευρωπαϊκού ατομικού συνταξιοδοτικού προϊόντος (PEPP), διασφαλίζοντας την τυποποίηση των βασικών χαρακτηριστικών προϊόντος, όπως:

• των απαιτήσεων διαφάνειας,
• των επενδυτικών κανόνων,
• του δικαιώματος αλλαγής παρόχου και
• του είδους επενδυτικών επιλογών.

Στόχος είναι, στο μέτρο του δυνατού, να προκύψει ένα απλό, ασφαλές, λογικά τιμολογημένο, διαφανές, φιλικό προς τον καταναλωτή προϊόν που θα μπορεί να μεταφερθεί σε ολόκληρη την Ένωση, συμπληρώνοντας τα υφιστάμενα συνταξιοδοτικά συστήματα στα κράτη - μέλη. Στο πλαίσιο αυτό ο κανονισμός θεσπίζει ενιαίους κανόνες σχετικά με την καταχώριση, την παραγωγή, τη διανομή και την εποπτεία των ατομικών συνταξιοδοτικών προϊόντων που διανέμονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) με τον χαρακτηρισμό PEPP. Το PEPP είναι ένα εθελοντικό πρόγραμμα ατομικής συνταξιοδότησης που θα συμπληρώνει υφιστάμενα δημόσια και επαγγελματικά συνταξιοδοτικά συστήματα, καθώς και ιδιωτικά εθνικά συνταξιοδοτικά προγράμματα. Τα βασικά σημεία του κανονισμού είναι τα εξής: 

• Τα PEPP μπορούν να προσφέρονται από ένα ευρύ φάσμα χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, και μεταξύ άλλων από ασφαλιστικές επιχειρήσεις, διαχειριστές στοιχείων ενεργητικού, τράπεζες, ορισμένες επιχειρήσεις επενδύσεων και ορισμένα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία.
• Ο κανονισμός καθορίζει ελάχιστες απαιτήσεις για το περιεχόμενο της σύμβασης που συμφωνείται από τους παρόχους PEPP και τους αποταμιευτές.
• Οι πάροχοι που επιθυμούν να προσφέρουν PEPP πρέπει να ακολουθήσουν διαδικασία καταχώρισης. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (ΕΑΑΕΣ) καταχωρεί τα νέα PEPP σε κεντρικό μητρώο, βάσει απόφασης που λαμβάνουν οι εθνικές αρμόδιες αρχές. Το προϊόν, εφόσον καταχωριστεί, μπορεί να παρέχεται να διανέμεται σε όλη την Ε.Ε.
• Ο κανονισμός περιγράφει λεπτομερώς τις διαδικασίες καταχώρησης PEPP, τις περιπτώσεις διαγραφής από το μητρώο, καθώς και τις εξουσίες των αρμόδιων αρχών των χωρών καταγωγής και υποδοχής.
• Οι πάροχοι και οι διανομείς PEPP διαθέτουν διαβατήριο Ε.Ε., το οποίο τους δίνει τη δυνατότητα να πωλούν τα PEPP στις διάφορες χώρες της Ε.Ε. Το διαβατήριο τους δίνει πρόσβαση σε ολόκληρη την αγορά της Ε.Ε. με μία ενιαία καταχώριση προϊόντος, χορηγούμενη με βάση ενιαία δέσμη κανόνων.
• Όταν προτείνει ένα PEPP, ο πάροχος ή ο διανομέας πρέπει να παρέχει στους υποψήφιους αποταμιευτές PEPP πληροφορίες σχετικά με την υπηρεσία δυνατότητας μεταφοράς και με το ποιοι υπολογαριασμοί είναι άμεσα διαθέσιμοι.
• Σε περίπτωση που οι αποταμιευτές PEPP μεταφέρουν τον τόπο διαμονής τους σε άλλη χώρα της Ε.Ε., μπορούν να συνεχίσουν να συνεισφέρουν στο ίδιο PEPP είτε ανοίγοντας υπολογαριασμό με τον ίδιο πάροχο στη νέα χώρα κατοικίας τους (όπου μια τέτοια επιλογή είναι διαθέσιμη από τον πάροχο) είτε συνεχίζοντας να συνεισφέρουν στον υφιστάμενο υπολογαριασμό. Σε περίπτωση που ο πάροχος δεν προβλέπει τέτοια επιλογή στη νέα χώρα κατοικίας τους, οι αποταμιευτές έχουν το δικαίωμα να αλλάξουν πάροχο PEPP άμεσα και χωρίς οικονομική επιβάρυνση. Οι πάροχοι οφείλουν να ανοίξουν τουλάχιστον δύο υπολογαριασμούς έπειτα από μεταβατική περίοδο τριών ετών.
• Οι αποταμιευτές PEPP μπορούν να αλλάξουν πάροχο μετά από τουλάχιστον μία 5ετία από τη σύναψη της σύμβασης, και σε περίπτωση μεταγενέστερης αλλαγής παρόχου, πέντε έτη μετά την τελευταία αλλαγή. Ο πάροχος PEPP δύναται να επιτρέπει στους αποταμιευτές να αλλάζουν πάροχο συχνότερα. Οι προμήθειες και οι χρεώσεις που επιβάλλονται για την υπηρεσία αλλαγής λογαριασμού δεν πρέπει να υπερβαίνουν το πραγματικό διοικητικό κόστος που αναλαμβάνει ο μεταφέρων πάροχος PEPP και δεν ξεπερνούν το 0,5% της αξίας των μεταφερόμενων στοιχείων ενεργητικού.
• Οι πάροχοι PEPP μπορούν να προσφέρουν έως 6 επενδυτικές επιλογές, συμπεριλαμβανομένης της βασικής επενδυτικής επιλογής το λεγόμενο «βασικό PEPP». Όλες οι επενδυτικές επιλογές πρέπει να σχεδιάζονται από τους παρόχους PEPP με βάση εγγύηση ή τεχνική μετριασμού του κινδύνου η οποία διασφαλίζει επαρκή προστασία για τους αποταμιευτές PEPP.
• Για το βασικό PEPP, οι πάροχοι οφείλουν να προστατεύουν το κεφάλαιο των αποταμιευτών είτε με εγγύηση είτε με τεχνικές μετριασμού κινδύνου σύμφωνα με τον στόχο που επιτρέπει στον αποταμιευτή να ανακτήσει το κεφάλαιο. Οι δαπάνες και οι προμήθειες για το βασικό δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 1% του σωρευμένου κεφαλαίου ετησίως.
• Οι αποταμιευτές έχουν δικαίωμα να αλλάζουν, τακτικά, επενδυτική επιλογή προκειμένου να προσαρμόζουν την επενδυτική στρατηγική τους. Το δικαίωμα αυτό παρέχεται δωρεάν και μπορεί να ασκηθεί ύστερα από ελάχιστο χρονικό διάστημα πέντε ετών από τη σύναψη μιας σύμβασης και, σε περίπτωση μεταγενέστερων αλλαγών, ύστερα από πέντε έτη από την πλέον πρόσφατη αλλαγή της επενδυτικής επιλογής. Οι πάροχοι PEPP δύνανται να επιτρέπουν στους αποταμιευτές PEPP να αλλάζουν επενδυτική επιλογή συχνότερα.
• Οι πάροχοι μπορούν να προσφέρουν στους αποταμιευτές ένα ή και περισσότερα είδη πληρωμής (ετήσιες προσόδους, κατ’ αποκοπή ποσά, συχνές περιοδικές αναλήψεις ή συνδυασμό αυτών).
• Οι αποταμιευτές μπορούν να επιλέγουν τη μορφή των πληρωμών για τη φάση αποσυσσώρευσης κατά τη σύναψη μιας σύμβασης και κατά το άνοιγμα νέου υπολογαριασμού. Η μορφή των πληρωμών μπορεί να διαφέρει από υπολογαριασμό σε υπολογαριασμό. Εάν οι πάροχοι PEPP παρέχουν διαφορετικές μορφές πληρωμών, οι αποταμιευτές μπορούν να τροποποιήσουν τη μορφή πληρωμών κάθε υπολογαριασμού ένα έτος πριν από την έναρξη της φάσης αποσυσσώρευσης, κατά την έναρξη της φάσης αποσυσσώρευσης και κατά τη στιγμή της αλλαγής.
• Ο κανονισμός καθορίζει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες οι πάροχοι και οι διανομείς μπορούν να διανέμουν PEPP.
• Το καθεστώς διανομής ακολουθεί μια τομεακή προσέγγιση. Οι ασφαλιστικές εταιρίες και οι ασφαλιστικοί ενδιάμεσοι που διανέμουν PEPP υπόκεινται στην οδηγία σχετικά με τη διανομή ασφαλιστικών προϊόντων [Οδηγία (EE) 2016/97], ενώ οι επιχειρήσεις επενδύσεων και οι άλλοι πάροχοι και διανομείς PEPP θα πρέπει να εφαρμόζουν τις διατάξεις της οδηγίας για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων [Οδηγία 2014/65/ΕΕ].
• Οι πάροχοι και οι διανομείς είναι υποχρεωμένοι να παρέχουν στους υποψήφιους αποταμιευτές ουσιαστική καθοδήγηση πριν από την υπογραφή σύμβασης, προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στους αποταμιευτές να αποφασίσουν όντας πλήρως ενημερωμένοι και να επιλέξουν το προϊόν που ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες τους.

Ο κανονισμός PEPP προβλέπει τα εξής:

• υποχρέωση για όλους τους παρόχους και τους διανομείς PEPP να προβούν, πριν από την υπογραφή της σύμβασης, σε έλεγχο των σχετικών με τη συνταξιοδότηση απαιτήσεων και αναγκών, έλεγχος ο οποίος θα περιλαμβάνει επίσης ειδική εκτίμηση της πιθανής ανάγκης απόκτησης ενός PEPP που παρέχει ισόβιες προσόδους για τους αποταμιευτές (προκειμένου να διασφαλιστεί η επαρκής προστασία τους έναντι των κινδύνων μακροζωίας)·
• υποχρεωτική πλήρης γνωμοδότηση: όσον αφορά τον έλεγχο καταλληλότητας, καμία εξαίρεση δεν είναι δυνατή για τους αποταμιευτές. Οι συμβουλές πρέπει να καλύπτουν επίσης την επιλογή επενδυτικής επιλογής και εξατομικευμένες προβλέψεις συνταξιοδοτικών παροχών.
• Επιπλέον, για το βασικό PEPP, οι πάροχοι πρέπει να παρέχουν, υποχρεωτικά, στους αποταμιευτές συμβουλές εξατομικευμένου συνταξιοδοτικού προγραμματισμού κατά την έναρξη της φάσης αποσυσσώρευσης, με προσωπική σύσταση για τη βέλτιστη μορφή των πληρωμών.

Με σκοπό την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου διαφάνειας, ο κανονισμός προβλέπει ότι οι αποταμιευτές PEPP, δηλαδή οι ασφαλισμένοι, πρέπει να λαμβάνουν:

• πριν από τη σύναψη της σύμβασης, βασικές πληροφορίες σχετικά με το προϊόν μέσω τυποποιημένου εγγράφου,
• ετησίως, δήλωση συνταξιοδοτικών παροχών PEPP με βασικές πληροφορίες σχετικά με την εξέλιξη των αποταμιεύσεων τους.

Οι εθνικές αρμόδιες αρχές των παρόχων και των διανομέων οφείλουν να εποπτεύουν τη συμμόρφωση με τον κανονισμό PEPP. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων θα έχει εξουσίες παρέμβασης για τα προϊόντα, οι οποίες θα της επιτρέπουν να λάβει αποτελεσματικά, πανευρωπαϊκής κλίμακας μέτρα σε περιπτώσεις που υπάρχουν σημαντικές ανησυχίες για την προστασία των αποταμιευτών ή όταν υφίστανται απειλές για την εύρυθμη λειτουργία και ακεραιότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών ή για τη σταθερότητα του συνόλου ή μέρους του χρηματοπιστωτικού συστήματος της Ε.Ε., οι οποίες δεν αντιμετωπίζονται επαρκώς από τις εθνικές αρμόδιες αρχές.

Εφαρμογή

Ο κανονισμός εφαρμόζεται 12 μήνες μετά τη δημοσίευση στην Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων της Επιτροπής που αφορούν τα ρυθμιστικά τεχνικά πρότυπα, τα οποία προσδιορίζουν:

• τα λεπτομερή στοιχεία της παρουσίασης PEPP, τη μεθοδολογία του τρόπου παρουσίασης του κινδύνου και της ανταμοιβής, τη μεθοδολογία για τον υπολογισμό του κόστους, τις πληροφορίες που παρουσιάζονται σε ηλεκτρονικό μορφότυπο,
• τους όρους επανεξέτασης και αναθεώρησης του εγγράφου βασικών πληροφοριών PEPP (PEPP KID),
• τους όρους εκπλήρωσης της απαίτησης για την παροχή του PEPP KID,
• τις βασικές πληροφορίες για τον αποταμιευτή - ασφαλισμένο που θα συμπεριληφθούν στη δήλωση παροχών PEPP,
• τα λεπτομερή στοιχεία της παρουσίασης για τις συμπληρωματικές πληροφορίες στη δήλωση παροχών PEPP,
• τα είδη των δαπανών και των προμηθειών για το βασικό PEPP και
• τα ελάχιστα κριτήρια για τις τεχνικές μείωσης του κινδύνου.

Σημαντικό κεφάλαιο στον κανονισμό των PEPP είναι οι περιβαλλοντικοί, κοινωνικοί και σχετικοί με τη διακυβέρνηση (ΠΚΔ) παράγοντες, τους οποίους θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν, που θα έχει μακροπρόθεσμο συνταξιοδοτικό χαρακτήρα. Πρόκειται για τις υποστηριζόμενες από τον ΟΗΕ αρχές για τις υπεύθυνες επενδύσεις, οι οποίες μνημονεύονται στο κείμενο του κανονισμού. Οι περιβαλλοντικοί, κοινωνικοί και σχετικοί με τη διακυβέρνηση παράγοντες είναι ένα σύνολο κριτηρίων που χρησιμοποιούν κοινωνικά ευσυνείδητοι επενδυτές για να ελέγχουν πιθανές επενδύσεις, προκειμένου να διασφαλίζουν ότι αυτές υποστηρίζουν τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Τα περιβαλλοντικά κριτήρια σχετίζονται με την απόδοση μιας επιχείρησης ως αρωγός της φύσης. Τα κοινωνικά κριτήρια εξετάζουν τον τρόπο που διαχειρίζεται τις σχέσεις της με τους εργαζομένους, τους προμηθευτές, τους πελάτες, και τις κοινότητες στις οποίες δραστηριοποιείται. Τα κριτήρια διακυβέρνησης αφορούν ζητήματα όπως την εταιρική διοίκηση και την προσέγγιση της επιχείρησης όσον αφορά τις αμοιβές των διευθυντικών στελεχών, τους ελέγχους, τους εσωτερικούς ελέγχους και τα δικαιώματα των μετόχων. Οι πάροχοι PEPP παροτρύνονται να λαμβάνουν υπόψη τους παράγοντες αυτούς, ενώ θα πρέπει να παρέχουν στους αποταμιευτές
πληροφορίες, όταν υπάρχουν, σχετικά με τις επιδόσεις των επενδύσεων του παρόχου ΡΕΡΡ όσον αφορά παράγοντες ΠΚΔ. Επιπλέον, παρέχουν στους αποταμιευτές - ασφαλισμένους στη δήλωση παροχών PEPP πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο συνεκτιμώνται παράγοντες ΠΚΔ στο πλαίσιο της επενδυτικής πολιτικής. Στο πλαίσιο του κανόνα της συνετής διαχείρισης, οι πάροχοι λαμβάνουν υπόψη τους κινδύνους που συνδέονται με τις επενδυτικές αποφάσεις και με τον δυνητικό μακροπρόθεσμο αντίκτυπό τους σε παράγοντες ΠΚΔ. 

Βασικοί όροι

Ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν: προϊόν το οποίο βασίζεται σε σύμβαση μεταξύ μεμονωμένου αποταμιευτή και φορέα σε εθελοντική βάση και είναι συμπληρωματικό της εκ του νόμου προβλεπόμενης ή/και της επαγγελματικής σύνταξης. Το προϊόν προβλέπει μακροπρόθεσμη συσσώρευση κεφαλαίου με ρητό στόχο την παροχή εισοδήματος κατά τη συνταξιοδότηση και με περιορισμένες δυνατότητες για πρόωρη αποχώρηση πριν από τη συνταξιοδότηση. Δεν είναι ούτε εκ του νόμου προβλεπόμενο ούτε επαγγελματικό συνταξιοδοτικό προϊόν.

Πάροχος PEPP: χρηματοπιστωτική επιχείρηση στην οποία έχει χορηγηθεί άδεια παραγωγής PEPP και διανομής του εν λόγω PEPP.

Αποταμιευτής PEPP: άτομο το οποίο έχει συνάψει σύμβαση PEPP με πάροχο PEPP.

Υπηρεσία δυνατότητας μεταφοράς: υπηρεσία που παρέχει στους αποταμιευτές PEPP το δικαίωμα να συνεχίσουν να εισφέρουν στον υφιστάμενο λογαριασμό PEPP, όταν μεταφέρουν τον τόπο διαμονής τους σε άλλη χώρα της Ε.Ε.

Υπολογαριασμός: ξεχωριστό εθνικό μέρος το οποίο δημιουργείται στο πλαίσιο κάθε μεμονωμένου λογαριασμού PEPP και το οποίο ανταποκρίνεται στις νομικές απαιτήσεις και προϋποθέσεις για τη χρήση πιθανών κινήτρων που θεσπίζονται σε εθνικό επίπεδο για την επένδυση σε PEPP από τη χώρα της Ε.Ε. στην οποία κατοικεί ο αποταμιευτής. Ως εκ τούτου, ένα πρόσωπο μπορεί να είναι αποταμιευτής PEPP ή δικαιούχος PEPP στον κάθε υπολογαριασμό, ανάλογα με τις αντίστοιχες νομικές απαιτήσεις για τη φάση συσσώρευσης και τη φάση αποσυσσώρευσης.

Φάση συσσώρευσης: η περίοδος κατά την οποία τα στοιχεία ενεργητικού συσσωρεύονται σε λογαριασμό PEPP και η οποία συνήθως διαρκεί μέχρι να ξεκινήσει η φάση αποσυσσώρευσης.

Βασικό PEPP: όλοι οι πάροχοι PEPP θα πρέπει να προσφέρουν μια προσιτή βασική επενδυτική επιλογή (το βασικό PEPP), όπου οι δαπάνες και οι προμήθειες δεν υπερβαίνουν το 1% του σωρευμένου κεφαλαίου ετησίως.

Φάση αποσυσσώρευσης: η περίοδος κατά την οποία τα στοιχεία ενεργητικού που έχουν συσσωρευθεί σε λογαριασμό PEPP μπορούν να χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση απαιτήσεων παροχής σύνταξης ή άλλου εισοδήματος. 

Διανομέας PEPP: χρηματοπιστωτική επιχείρηση στην οποία έχει χορηγηθεί άδεια διανομής PEPP τα οποία δεν παράγει η ίδια, επενδυτική εταιρεία που παρέχει επενδυτικές συμβουλές ή ασφαλιστικός διαμεσολαβητής.

Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί πως -όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο προοίμιο του κανονισμού- «λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του επίμαχου κανονισμού, είναι απαραίτητο να παρακολουθούνται εκ του σύνεγγυς οι εξελίξεις κατά τη διάρκεια της αρχικής φάσης εφαρμογής. Κατά τη διενέργεια της αξιολόγησης, η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να συνεκτιμά τις εμπειρίες της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων, των ενδιαφερόμενων φορέων και των εμπειρογνωμόνων, και να υποβάλλει τις ενδεχόμενες παρατηρήσεις της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο».

Επιτακτική είναι επίσης η αξιολόγηση του Κανονισμού για τις εξελίξεις της αγοράς, όπως η εμφάνιση νέων τύπων PEPP, αλλά και τις εξελίξεις σε άλλους τομείς του δικαίου της Ένωσης και την εμπειρία των κρατών - μελών. Η εν λόγω αξιολόγηση θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τους διαφορετικούς στόχους και σκοπούς που έχει η δημιουργία μιας εύρυθμης αγοράς PEPP, και θα πρέπει ειδικότερα να αξιολογεί κατά πόσον ο παρών κανονισμός έχει ως αποτέλεσμα περισσότεροι Ευρωπαίοι πολίτες να αποταμιεύουν ώστε να έχουν βιώσιμες και επαρκείς συντάξεις. Η σημασία ελάχιστων ευρωπαϊκών προτύπων για την εποπτεία των παρόχων PEPP απαιτεί επίσης την αξιολόγηση των παρόχων PEPP όσον αφορά τη συμμόρφωση με τον παρόντα κανονισμό και το εφαρμοστέο τομεακό δίκαιο.