Από την έντυπη έκδοση
Tου Καουσίκ Μπασού
*Ο Καουσίκ Μπασού, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας και επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος της κυβέρνησης της Ινδίας, είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Cornell και ανώτερος αντιπρόεδρος στο Ινστιτούτου Brookings. Καθώς η πανδημία του Covid-19 μαίνεται, η κατανόησή μας γι' αυτόν βελτιώνεται. Μέσω του συνδυασμού της επιδημιολογίας και της φυσικής -συμπεριλαμβανομένης της γνώσης του χαρακτήρα του ιού και του τρόπου με τον οποίο τα αερολύματα μεταφέρονται στον αέρα- μαθαίνουμε περισσότερα για το πώς το μικρόβιο μολύνει τους νέους ξενιστές.
Αυτή η κατανόηση τροφοδοτεί ελπίδες ότι σύντομα θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικότερα την πανδημία. Ωστόσο έχει επίσης οδηγήσει σε ορισμένες αμφιλεγόμενες αντιδικίες σχετικά με τις κοινωνικές επιστήμες και την αλληλεπίδραση μεταξύ των κοινωνικών κανόνων και του νόμου.
Από τότε που η πανδημία άρχισε να εξαπλώνεται πέρα από τη Γουχάν και σε όλο τον κόσμο, έχει αναδυθεί μια ολοένα και πιο έντονη συζήτηση σχετικά με το ποια προληπτικά μέτρα πρέπει να παίρνονται από τις κυβερνήσεις και να επιβάλλονται από τους δημόσιους υπαλλήλους και την αστυνομία και ποια πρέπει να προωθούνται ως κοινωνικοί κανόνες. Δυστυχώς, αυτή η συζήτηση έχει πολωθεί τόσο πολύ που οι άνθρωποι κατατάσσονται αμέσως στο ένα ή στο άλλο άκρο ανάλογα με την άποψή τους. Επειδή οι άνθρωποι συχνά δεν θέλουν να κατηγοριοποιηθούν με αυτόν τον τρόπο και σίγουρα όχι λανθασμένα, πολλοί είναι απρόθυμοι να εκφραστούν σε αυτό το σημαντικό ερώτημα.
Στην πραγματικότητα, σε πολλά θέματα που σχετίζονται με τον ιό του κορονοϊού χρειάζεται να επιβάλουμε νόμους. Ειδικά κατά τις πρώτες μέρες της πανδημίας, όταν οι άνθρωποι γνώριζαν λίγα πράγματα για τον ιό, το να αντιμετωπίζουμε τα μέτρα δημόσιας υγείας ως θέματα προσωπικής επιλογής ήταν ανοησία. Επειδή ορισμένοι άνθρωποι αποφάσισαν να συγκεντρωθούν σε μεγάλες ομάδες και να μη φορούν μάσκες προσώπου, η ασθένεια διαδόθηκε ευρέως σε ορισμένες χώρες, με τη Βραζιλία υπό τον πρόεδρο Ζαΐρ Μπολσονάρου και τις ΗΠΑ υπό τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ να αποτελούν εξέχοντα παραδείγματα.
Θα ήταν εξίσου ωστόσο επικίνδυνο να στραφούμε στο άλλο άκρο και να καταστήσουμε τις κυβερνήσεις αποκλειστικά υπεύθυνες για την αλλαγή της συμπεριφοράς μας. Τα αυταρχικά καθεστώτα, ειδικότερα, ενδέχεται να χρησιμοποιήσουν την πανδημία ως πρόσχημα για τη σύλληψη των αντιπάλων και τη σιωπή των διαφωνούντων. Επιπλέον, ο υπερβολικός κυβερνητικός έλεγχος είναι συχνά το πρώτο βήμα προς τον αυταρχισμό, ενώ μερικές μεγάλες επιχειρήσεις χρησιμοποιούν τους μοχλούς της κρατικής εξουσίας, για να καταστέλλουν τον ανταγωνισμό και να καταπιέζουν τους μισθούς.
Οι κοινωνικοί κανόνες
Οι κοινωνικοί κανόνες είναι συχνά πιο αποτελεσματικοί από τις κυβερνητικές εντολές, διότι επιτρέπουν έναν βαθμό ευελιξίας που δεν μπορούν να παρέχουν τα καταστατικά. Στην περιοχή Ιθάκη στη Νέα Υόρκη, για παράδειγμα, υπάρχει μια γέφυρα στην οδό Forest Home Drive που έχει παρουσιαστεί σε μελέτες παιχνιδιών και κοινωνικών κανόνων, συμπεριλαμβανομένου του βιβλίου του Ουίλιαμ Φέργκιουσον «Collective Action and Exchange». Η γέφυρα είναι τόσο στενή που τα αυτοκίνητα μπορούν να περάσουν προς μία κατεύθυνση.
Η ρύθμιση της ροής της κυκλοφορίας από τον νόμο μπορεί να συνεπάγεται τη δημιουργία μιας γέφυρας μονόδρομο ή την απαίτηση τα αυτοκίνητα να κινούνται από τα αριστερά προς τα δεξιά το πρωί και δεξιά προς αριστερά το βράδυ. Ή ο νόμος μπορεί να απαιτήσει από τους οδηγούς να εναλλάσσονται, με μία διέλευση από αριστερά προς τα δεξιά και μία προς την αντίθετη
κατεύθυνση, με αποτέλεσμα τη σπατάλη του χώρου πίσω από κάθε αυτοκίνητο.
Αυτό που συμβαίνει ελλείψει νομικής ρύθμισης είναι πολύ καλύτερο. Υπάρχει ένας κανόνας σύμφωνα με τον οποίο τρία ή τέσσερα αυτοκίνητα διασχίζουν τη γέφυρα προς τη μία κατεύθυνση και στη συνέχεια οι οδηγοί πίσω τους σταματούν, επιτρέποντας τρία ή τέσσερα αυτοκίνητα να έρθουν από την άλλη πλευρά. Επειδή ο κανόνας, σε αντίθεση με έναν νόμο, είναι ευέλικτος, ίσως αν βιάζεστε, να αποφασίσετε να διασχίσετε τη γέφυρα ως το πέμπτο ή το έκτο αυτοκίνητο, καθυστερώντας για λίγα δευτερόλεπτα όσους περιμένουν στην άλλη πλευρά.
Καθώς καταλαβαίνουμε περισσότερα για τον Covid-19 και πώς εξαπλώνεται ο ιός, μπορούμε να αποφασίσουμε πότε πρέπει να απομακρυνόμαστε κοινωνικά και πόσο. Ο κανόνας των έξι ποδιών (1,8 μ.) μπορεί να χρειάζεται να ερμηνευθεί με ευελιξία. Για παράδειγμα, εάν μιλάτε σε ένα πολύ ψηλότερο άτομο ή σε κάποιον που κρατά το πιγούνι του πολύ ψηλά, ίσως χρειαστεί να μετακινηθείτε ένα επιπλέον πόδι προς τα πίσω για να αφήσετε οποιοδήποτε μικρόβιο να ολοκληρώσει τη διαδρομή του από το πρόσωπο του ομιλούντος στο πάτωμα.
Αυτό που χρειαζόμαστε είναι οδηγίες με ευέλικτο σκεπτικό, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους στο περιβάλλον. Σε μια ευρέως αναφερόμενη πρόσφατη εργασία, για παράδειγμα, του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, η Μόνικα Γκάντι και οι υπόλοιποι συγγραφείς δείχνουν ότι οι μάσκες προσώπου όχι μόνο προστατεύουν τους άλλους από τα μικρόβια του Covid-19 που μπορεί να μεταφέρετε, αλλά σας προστατεύουν και από άλλα άτομα που μπορεί να έχουν μολυνθεί.
Υπάρχει, λοιπόν, τόσο κοινωνικός όσο και προσωπικός λόγος για να φοράτε μάσκα. Ωστόσο, αν περπατάτε μόνος σας σε μια παραλία, έχετε κάθε λόγο να μην τη φοράτε. Είναι επίσης λογικό να μη φοράτε μάσκα προσώπου μαζί με άτομα με τα οποία συζείτε, δεδομένης της πιθανότητας ότι όλοι ή κανένας από εσάς δεν έχει τον ιό.
Δύο προειδοποιήσεις
Καθώς μαθαίνουμε περισσότερα για τον Covid-19, θα αναπτύξουμε καλύτερους κανόνες για τον εαυτό μας. Αλλά δύο προειδοποιήσεις βρίσκονται σε ισχύ. Πρώτον, πολλές επιδημιολογικές μελέτες προειδοποιούν ότι για ορισμένα ευρήματα, η υπαιτιότητα δεν έχει ακόμη τεκμηριωθεί. Στην πραγματικότητα, δεν μπορούμε ποτέ να προσδιορίσουμε την υπαιτιότητα οριστικά. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε όλους αυτούς τους ισχυρισμούς με μια δόση σκεπτικισμού και τη συνειδητοποίηση ότι ενδέχεται να τις αναθεωρήσουμε αργότερα.
Αυτός είναι ένας άλλος λόγος για να προτιμήσουμε τη μεγαλύτερη ευελιξία των κοινωνικών κανόνων από το βαρύ χέρι του νόμου. Για παράδειγμα, τώρα γνωρίζουμε ότι έως και το 40% των ατόμων που έχουν μολυνθεί από τον κορονοϊό είναι ασυμπτωματικά. Σε κοινωνίες όπου μόνο μερικοί άνθρωποι φορούν μάσκες, το ποσοστό των ασυμπτωματικών φορέων θα μπορούσε να φτάσει το 90%, όπως συνέβη κατά τη διάρκεια της επιδημίας στο Όρεγκον. Η περίπτωση όπου οι άνθρωποι δεν φορούν μάσκα και υπάρχουν περιορισμένα συμπτώματα μας κάνει επιφυλακτικούς, υπονοώντας ότι η χρήση μάσκας μπορεί έμμεσα να προκαλέσει την εξάπλωση του Covid-19.
Αυτό βέβαια δεν αποτελεί επιχείρημα για την παράβλεψη της μάσκας. Αντίθετα, είναι μια υπενθύμιση ότι όλες οι ιδέες, είτε έχουν ρίζα στη λαογραφία είτε στην επιστήμη, πρέπει να συνδυάζονται με κοινή λογική για τη βελτιστοποίηση της συμπεριφοράς μας.
