Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Άμεσο και σοβαρό νομισματικό αποτέλεσμα της έκβασης αλλά και της εξέλιξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η κυριαρχία του δολαρίου ως παγκοσμίου νομίσματος είχε και τεράστια γεωπολιτική σημασία. Καθιέρωσε τις ΗΠΑ ως ηγεμονική δύναμη στον ελεύθερο κόσμο, ήτοι σε αυτόν όπου η αγορά, ο κρατισμός και η κοινοβουλευτική δημοκρατία συμβάδιζαν, παράγοντας οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική ευημερία.
Την ίδια στιγμή η κυριαρχία του δολαρίου σήμαινε την κατάρρευση της αποικιοκρατίας και άρα το τέλος των αυτοκρατοριών, οι οποίες είχαν ήδη αρχίσει να παραπαίουν από την αρχή του 20ού αιώνα.
Έπειτα από 75 χρόνια κυριαρχίας του δολαρίου, το ερώτημα είναι αν αυτή μπορεί να συνεχιστεί, τη στιγμή που η παγκόσμια οικονομία μεταλλάσσεται, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με την αμερικανική κοινωνία.
Τη δεκαετία του 1960, ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών, Valery Giscard d’Estaing, παραπονέθηκε ότι η κυριαρχία του δολαρίου των ΗΠΑ έδωσε στις Ηνωμένες Πολιτείες το «υπερβολικό πλεονέκτημα» να δανείζονται φθηνά από τον υπόλοιπο κόσμο και να ζουν πέραν των μέσων που διέθεταν. Από τότε οι σύμμαχοι και οι αντίπαλοι των ΗΠΑ απηχούσαν συχνά αυτό το παράπονο. Αλλά το υπερβολικό πλεονέκτημα συνεπάγεται επίσης υπερβολικά φορτία που επιβαρύνουν την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση των ΗΠΑ και που ενδέχεται να γίνουν ακόμη βαρύτερα και πιο αποσταθεροποιητικά, καθώς το μερίδιο των Ηνωμένων Πολιτειών στην παγκόσμια οικονομία συρρικνώνεται. Τα οφέλη της υπεροχής του δολαρίου προέρχονται κυρίως από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά το κόστος γενικά βαρύνει τους εργαζόμενους. «…Γι’ αυτόν τον λόγο, η συνεχιζόμενη ηγεμονία του δολαρίου απειλεί να εμβαθύνει την ανισότητα καθώς και την πολιτική πόλωση στις Ηνωμένες Πολιτείες…», υποστηρίζει ο Σάιμον Τίλφαρντ, ερευνητής και αρθρογράφος στην μηνιαία επιθεώρηση «Foreign Affairs».
Μέσα σ’ αυτό το παγκόσμιο νομισματικό περιβάλλον, η κυριαρχία του δολαρίου πηγάζει από τη ζήτηση που υπάρχει για αυτό σε όλο τον κόσμο. Το ξένο κεφάλαιο ρέει στις Ηνωμένες Πολιτείες επειδή είναι ένα ασφαλές μέρος για να τοποθετήσεις χρήματα και επειδή υπάρχουν λίγες άλλες εναλλακτικές. Αυτές οι εισροές κεφαλαίων υπερβαίνουν εκείνες που χρειάζονται για τη χρηματοδότηση του εμπορίου κατά πολλές φορές, και κάνουν τις Ηνωμένες Πολιτείες να διατηρούν ένα μεγάλο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Με άλλα λόγια, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ζουν πέρα από τα μέσα που διαθέτουν, αλλά φιλοξενούν περισσευούμενο κεφάλαιο του κόσμου.
Η ηγεμονία του δολαρίου έχει επίσης εγχώριες κατανεμητικές συνέπειες - δηλαδή, δημιουργεί νικητές και ηττημένους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι κυριότεροι νικητές είναι οι τράπεζες που ενεργούν ως μεσάζοντες και αποδέκτες των εισροών κεφαλαίων και ασκούν υπερβολική επιρροή στην οικονομική πολιτική των ΗΠΑ. Οι χαμένοι είναι οι κατασκευαστές και οι εργαζόμενοι τους οποίους απασχολούν. Η ζήτηση για το δολάριο ανεβάζει την αξία του, γεγονός που καθιστά τις εξαγωγές των ΗΠΑ πιο ακριβές και περιορίζει τη ζήτηση για αυτές από το εξωτερικό, οδηγώντας έτσι σε απώλειες κερδών και θέσεων εργασίας στη μεταποίηση.
Το κόστος βαρύνει δυσανάλογα τις ταλαντευόμενες (πολιτικά) πολιτείες σε περιοχές όπως η ζώνη της σκουριάς (the Rust Belt) - μια συνέπεια που με τη σειρά της έχει εντείνει τις κοινωνικοοικονομικές διαιρέσεις και τροφοδότησε την πολιτική πόλωση. Οι μεταποιητικές θέσεις εργασίας, που κάποτε ήταν κεντρικές για τις οικονομίες αυτών των περιφερειών, έχουν μετακινηθεί πέρα από τις θάλασσες, αφήνοντας φτώχεια και δυσαρέσκεια στον απόηχό τους. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλές από τις πιο σκληρά πληττόμενες πολιτείες ψήφισαν τον Τραμπ το 2016.
Το εγχώριο κόστος εξυπηρέτησης των μεγάλων ροών κεφαλαίου είναι πιθανό να αυξηθεί και να γίνει πιο αποσταθεροποιητικό για τις Ηνωμένες Πολιτείες στο μέλλον. Καθώς η Κίνα και άλλες αναδυόμενες οικονομίες συνεχίζουν να αναπτύσσονται και το μερίδιο των Ηνωμένων Πολιτειών στην παγκόσμια οικονομία συνεχίζει να συρρικνώνεται, οι εισροές κεφαλαίων στις Ηνωμένες Πολιτείες θα αυξηθούν σε σχέση με το μέγεθος της οικονομία των ΗΠΑ. Αυτό θα ενισχύσει τις κατανεμητικές συνέπειες της ηγεμονίας του δολαρίου, ωφελώντας περαιτέρω τους χρηματοοικονομικούς ενδιάμεσους των ΗΠΑ σε βάρος της βιομηχανικής βάσης της χώρας.
Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις αυξανόμενες οικονομικές και πολιτικές πιέσεις, θα γίνει όλο και πιο δύσκολο για τις Ηνωμένες Πολιτείες να δημιουργήσουν πιο ισορροπημένη και δίκαιη ανάπτυξη, παραμένοντας παράλληλα ο προορισμός επιλογής για το περισσευούμενο κεφάλαιο του κόσμου, με αυτό το υπερτιμημένο νόμισμα και την αποβιομηχάνιση που αυτό σημαίνει.
Είναι πολύ πιθανόν έτσι, με αφορμή την πανδημία Covid-19 και τις δραματικές επιπτώσεις της στην αμερικανική οικονομία, πολύ σύντομα να γίνουμε μάρτυρες και μιας νέας παγκόσμιας νομισματικής αναταραχής, η οποία ήδη προδιαγράφεται και από την πορεία της διεθνούς τιμής του χρυσού.
