Ο Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης
Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, ΑκαδημαϊκόςΒασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται δύο ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις δύο οικονομικών επιστημόνων του Nicholas Stern (διδάσκει στο London School of Economics και τ. Αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας) και του Partha Dasgupta (Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου του Cambridge) σε θέματα σχετικά με την οικολογία και το περιβάλλον. Ο πρώτος αναλύει τις επιπτώσεις της επιδημίας στο περιβάλλον και προτείνει να αυξηθεί ο φόρος του άνθρακα. Ο δεύτερος αναφέρεται στο φυσικό κεφάλαιο και προτείνει να τεθούν όρια στη χρήση της βιοποικιλότητας. Και οι δύο συνεντεύξεις δόθηκαν στο περιοδικό Le Point, 2 Ιουλίου 2020, nο 2497.
Επιστήμη, τεχνολογία, πολιτική
Οι τρεις αυτοί παράγοντες έχουν αλλάξει τα τελευταία 15 χρόνια σε σχέση με το κλίμα. Τα επιστημονικά δεδομένα έχουν εμπλουτιστεί και μας καθιστούν ακόμη πιο ανήσυχους και απαισιόδοξους σε σχέση με το 2006. Οι εκπομπές CO2 δεν μειώνονται και η συγκέντρωση στην ατμόσφαιρα του διοξειδίου του άνθρακα συνεχίζει να αυξάνεται.
O Stern επισημαίνει ότι η βία της κλιματικής αλλαγής θα είναι ακόμη χειρότερη και εκδηλώνεται ήδη με τυφώνες, πλημμύρες, λιώσιμο των πάγων. Η τεχνολογία έχει εξελιχθεί αξιοσημείωτα. Το κόστος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχει μειωθεί και η παραγωγή ηλεκτρισμού από αιολική ενέργεια έγινε λιγότερο κοστοβόρα. Σήμερα, όλες οι αυτοκινητοβιομηχανίες έχουν ξεκινήσει τη μαζική παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Ενώ η επιστήμη ανησυχεί, η τεχνολογία εξελίσσεται με εκθετικούς ρυθμούς. Οι πολιτικές και αυτές εξελίσσονται και περίπου 100 χώρες έθεσαν ένα στόχο της ουδετερότητας του άνθρακα μέχρι το 2050. Η Ευρώπη έχει υιοθετήσει το Green Deal. Η Κίνα και η Ινδία κάνουν μέτρια χρήση του άνθρακα και σε όλο τον κόσμο φαίνονται σήματα προόδου. Υπάρχουν όμως και αρνητικά σήματα από χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Βραζιλία.
Επιπτώσεις της επιδημίας
Η επιδημιολογική κρίση έδειξε αρχικά ότι οι συμπεριφορές και οι συνήθειες των ανθρώπων μπορούν να αλλάξουν σε βάθος και γρήγορα. Για παράδειγμα, αγοράζουμε και καταναλώνουμε λιγότερα. Γίναμε πιο δημιουργικοί σε τομείς όπως μεταφορές, εργασία (τηλεργασία), οικιακή ζωή. Πολλές από αυτές τις νέες συμπεριφορές πρόκειται να διαρκέσουν. Οι μεγάλες κρίσεις οδηγούν πολλές φορές σε θετικά αποτελέσματα. Μετά το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ιδρύθηκε ο ΟΗΕ, η Διεθνής Οργάνωση της Εργασίας, το ΔΝΤ... Μετά το ευρωπαικό σχέδιο που οδήγησε στην Ευρωπαική Ένωση. Η παρούσα κρίση αποτελεί μια πρώτης τάξης ευκαιρία, αλλά απαιτεί ένα leadership για να είναι αποτελεσματική. Ακόμη, πολλές επιχειρήσεις στην προσπάθεια τους για πράσινη ανάπτυξη, έχουν δεσμευτεί για μηδενικές εκπομπές άνθρακα. Πρόκειται για τη Microsoft, BP, Shell και οι περισσότερες επιχειρήσεις τεχνολογίας.
Τέλος, ο συγγραφέας προτείνει την αύξηση της φορολογίας άνθρακα 50-60 ευρώ τον τόννο (σήμερα είναι 15 ευρώ). Αυτός ο φόρος ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα, τις νέες τεχνολογίες, την ενεργειακή αποτελεσματικότητα και τα έσοδα του είναι ανακτήσιμα.
Φυσικό κεφάλαιο
Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Cambridge Partha Dasgupta παρέδωσε τέλη Σεπτεμβρίου του πρηγούμενου έτους στον Υπουργό Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου μια μελέτη για το πώς μπορεί να συμφιλιωθεί η οικονομική μεγέθυνση και η προστασία της βιοποικιλότητας. Ο ίδιος εξηγεί ότι έχουμε χάσει αρκετό χρόνο... Η φύση μας έχει δείξει μια τεράστια γενναιοδωρία, μας δίνει τροφή, μας προσφέρει συνθήκες πνευματικής εκπλήρωσης και ευκαιρίες αναπαραγωγής. Όπως ένα χαρτοφυλάκιο χρηματοοικονομικών τίτλων μειώνει τους κινδύνους και την αβεβαιότητα μέσω της διαφοροποίησης, έτσι και η βιοποικιλότητα αυξάνει την ανθεκτικότητα της φύσης. Όμως, τα τελευταία σαράντα χρόνια, ο αριθμός των πουλιών, ερπετών, αμφίβιων μειώθηκε κατά 60%. Το δάσος του Αμαζονίου έχασε 20% από την αρχική του έκταση και θα μπορούσε να μετασχηματιστεί σε ξηρή σαβάνα. 25% των ειδών ζώων και φυτών μέσα στον κόσμο απειλούνται. Από την άλλη πλευρά, η κρίση του Covid-19 οδήγησε στη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα κατά 8% σε όλο τον κόσμο. Ακόμη, κατά τη διάρκεια της κρίσης, οι καταναλωτές προτίμησαν στα σούπερ μάρκετ τα κρέατα παρά βιολογικά προιόντα.
Υπάρχει τιμή για τη βιοποικιλότητα;
Για το συγγραφέα, πρέπει να αλλάξει ο τρόπος σκέψης των ανθρώπων. Να σταματήσει η θεώρηση ότι η ισχυρή αύξηση του ΑΕΠ συνδυασμένη με χαμηλούς φόρους είναι το μόνο μέτρο προόδου. Αυτή η εκτίμηση δεν ενσωματώνει την υποτίμηση του κεφαλαίου και δεν λαμβάνει υπόψη του τις οικονομικές ζημιές που η μεγέθυνση επιβάλλει στη βιόσφαιρα. Οπότε πρέπει να θεωρήσουμε ως δεδομένο το φυσικό κεφάλαιο. Ο τρόπος με τον οποίο επιδρούμε στη βιόσφαιρα εξαρτάται από την αποτελεσματικότητα με την οποία τροποποιούμε τα φυσικά αγαθά και υπηρεσίες σε τελικά προιόντα. Οι οικονομολόγοι του κλίματος επικεντρώνονται σε καινοτομίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ο συγγραφέας επισημαίνει ότι η τεχνολογική πρόοδος των περασμέων αιώνων «ξόδεψαν» πολλές πηγές της βιοποικιλότητας. Ο λόγος είναι ότι θεωρείται δωρεάν.
Σήμερα η αντίληψη που κυριαρχεί είναι ότι μπορούμε να μολύνουμε την ατμόσφαιρα χωρίς να πληρώνουμε κάτι. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο ωκεανός. Μπορούμε να αλιεύουμε όσο θέλουμε. «Ο ωκεανός είναι μια πηγή με ελεύθερη είσοδο». Η φύση εργάζεται με τρόπο αόρατο και σιωπηλό. Οι υπηρεσίες που μας αποδίδει, ξεφεύγουν από την προσοχή μας.
Ο συγγραφέας δεν πιστεύει ότι ο προσδιορισμός μιας τιμής για τη βιοποικιλότητα θα λύσει τα προβλήματα. Ο ορισμός ορίων στη χρήση της φύσης είναι αντίθετα σημαντικός.
Στον τομέα της κουλτούρας, υπάρχει η αίσθηση ότι μερικά έργα τέχνης δεν μπορούν να έχουν τιμή. Αυτή η αντίληψη θα μπορούσε να είναι και στην περίπτωση της βιοποικιλότητας. Ωστόσο, μέχρι να βρεθεί η «σωστή» τιμή, πρέπει να προσδιοριστούν «απαγορεύσεις». Για παράδειγμα, μέσα στους ωκεανούς θα μπορούσε κάποιος να φανταστεί διαδρόμους ασφαλείας για τη μετανάστευση των φαλαινών. Δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιούμε ασύστολα τις πηγές των ωκεανών χωρίς κάποια μορφή ελέγχου.
Συμπερασματικά, είναι σημαντικό να προστατεύσουμε τη βιοποικιλότητα και το φυσικό κεφάλαιο. Η ανθρωπότητα είναι άρρηκτα δεμένη με τη φύση. Οι υπουργοί οικονομικών οφείλουν να το αντιληφθούν αυτό. Είναι ένα θεμελιώδες λάθος να θεωρούμε ότι μπορεί να έχουμε μια διαρκή άνοδο του ΑΕΠ για ένα πλανήτη με όρια (βλ. Ζοπουνίδης, ΑΕΠ Οικολογίας, Ναυτεμπορική, 8/7/2020). «Πρέπει να αφήσουμε μια γη σε καλή κατάσταση για τα παιδιά και τα εγγόνια μας». Η ανθρωπότητα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της φύσης.
