Της Χριστίνας Σακελλαρίδη*

Αντιμέτωποι με μια νέα πραγματικότητα βρισκόμαστε εδώ και μερικούς μήνες. Η πανδημία του κορονοϊού ανέτρεψε πλήρως την καθημερινότητά μας και δημιούργησε νέα δεδομένα σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Οι κυβερνήσεις αναγκάστηκαν να λάβουν δραστικά μέτρα για την ανάσχεση του θανατηφόρου ιού και την προστασία των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού.

Τα καθολικά lockdown ωστόσο επέφεραν ισχυρό πλήγμα στην οικονομική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα την αιφνίδια επιδείνωση του επιχειρηματικού κλίματος. Η επιβράδυνση της ανάπτυξης σε παγκόσμια κλίμακα ήταν ραγδαία και οι επιπτώσεις συντριπτικές. Διεθνείς οργανισμοί προβλέπουν σημαντική συρρίκνωση του παγκόσμιου ΑΕΠ, το οποίο ύστερα από αρκετά χρόνια αναμένεται να βρεθεί σε αρνητικό έδαφος.

*Η Χριστίνα Σακελλαρίδη είναι Πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων (ΠΣΕ)

Βέβαια, μέσα στην καταστροφή για πολλές επιχειρήσεις που προκάλεσε το αναγκαστικό lockdown, το Κράτος έλαβε δραστικά μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων, κυρίως των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (π.χ. παράταση ασφαλιστικών οφειλών και εφορίας κ.λπ.) και άμεση κατάθεση νομοσχεδίου για τη χρηματοδότηση των Μικρομεσαίων διαφόρων κατηγοριών, μέσα στις οποίες και οι εξαγωγικές.

Παρ’ όλα αυτά, μέσα σε αυτό το ασφυκτικό περιβάλλον, οι ελληνικές εξαγωγές επέδειξαν εντυπωσιακή ανθεκτικότητα και αποδεικνύουν για άλλη μια φορά πως μπορούν να αποτελέσουν καταλύτη για την ανάκαμψη και ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.

Το 2019, μια σχετικά ομαλή χρονιά, οι ελληνικές εξαγωγές πέτυχαν ιστορικό ρεκόρ, φθάνοντας στα 33,8 δισ. ευρώ, ενώ κατά τη διάρκεια του Covid-19 είχαμε εντυπωσιακή αύξηση των αγροτικών προϊόντων (λάδι, οπωροκηπευτικά κ.λπ.), ενώ και στο πρώτο τετράμηνο του 2020, δηλαδή στο διάστημα Ιανουαρίου - Απριλίου κατάφεραν εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών να κλείσουν σε θετικό έδαφος, σημειώνοντας άνοδο 1,1%, και φθάνοντας στο ποσό των 7,69 δισ. ευρώ. Πρόκειται για μια σημαντική επίδοση δεδομένων των εξαιρετικά ασφυκτικών συνθηκών που δημιουργεί η υγειονομική κρίση στη διεθνή αγορά.

Ιδιαίτερα η κατηγορία των τροφίμων και των οπωροκηπευτικών διαγράφει μια έντονα ανοδική πορεία ακόμη και μέσα στην πανδημία. Η καταναλωτική φρενίτιδα που κατέβαλε τον πλανήτη ευνόησε τους «θησαυρούς της ελληνικής γης», οι οποίοι υπερτερούν σε ποιότητα, ασφάλεια και διατροφικά χαρακτηριστικά. Νωπά φρούτα και λαχανικά -με κάποιες εξαιρέσεις- αλλά και ελαιόλαδο, γιαούρτι και μέλι γίνονται ανάρπαστα και κερδίζουν νέους καταναλωτές στο εξωτερικό, κάτω από εξαιρετικά αντίξοες και ιδιαίτερες συνθήκες. Η κρίση του κορονοϊού εκτόξευσε τη ζήτηση για νωπά οπωροκηπευτικά λόγω των πλούσιων διατροφικών στοιχείων που διαθέτουν και μπορούν να θωρακίσουν το ανοσοποιητικό σύστημα.

Εξετάζοντας την κατανομή των εξαγωγών ανά χώρα για το διάστημα Ιανουαρίου-Απριλίου του 2020, διαπιστώνεται ότι η συνολική αξία των εξαγωγών, συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών, είναι αυξημένη προς τις Χώρες της Ε.Ε. (1,5%) και αντίθετα πολύ μειωμένη προς τις Τρίτες Χώρες (-19,3%). Χωρίς τα πετρελαιοειδή, οι εξαγωγές καταγράφουν άνοδο προς τις Χώρες της Ε.Ε. κατά 3,9% και μικρή μείωση προς τις Τρίτες Χώρες κατά -3,6%.

Πέρα από τα νούμερα, οι Έλληνες εξαγωγείς κατάφεραν κόντρα στις δυσμενείς συνθήκες να κρατήσουν λειτουργικά τα δίκτυα διανομής και να ανταποκριθούν στις ανάγκες των συνεργατών τους, στέλνοντας μήνυμα προς όλες τις κατευθύνσεις πως αποτελούν ένα αξιόπιστο εταίρο πάνω στον οποίο μπορούν να βασισθούν. Είναι μια παρακαταθήκη που μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά για ακόμη μεγαλύτερη ανάπτυξη, όταν κοπάσει η «λαίλαπα» της πανδημίας και αρχίσει να ομαλοποιείται η διεθνής οικονομία. Η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των αγορών είναι μια ανεκτίμητη αξία, την οποία θα πρέπει να κεφαλαιοποιήσουμε με σχέδιο και στρατηγική για να πετύχουμε το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα.

Παρά τη σταδιακή επανεκκίνηση της οικονομίας, η αβεβαιότητα εξακολουθεί να κυριαρχεί. Κανείς δεν είναι σε θέση να προβλέψει με σαφήνεια πότε θα σημάνει «λήξη συναγερμού», ενώ τα διφορούμενα μηνύματα που εκπέμπονται από την επιστημονική κοινότητα δείχνουν ότι απέχουμε από μια αποτελεσματική θεραπεία ή ένα εμβόλιο που θα σταματήσει την εξάπλωση του κορονοϊού και θα μας απαλλάξει από έναν ύπουλο εχθρό.

Ωστόσο, αυτή τη φορά έχουμε περισσότερα όπλα στη φαρέτρα μας για να ξεπεράσουμε τη νέα πρόκληση. Και πρώτα απ’ όλα έχουμε το καλό «όνομα» που χτίσαμε χάρη στην αποτελεσματική και έγκαιρη αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης. Δεν πρέπει να υποτιμάται το γεγονός πως δεν θεωρούμαστε πλέον το «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης. Και, το κυριότερο, πως δεν μας αντιμετωπίζουν ως έναν παρείσακτο εταίρο που ικετεύει για λίγη αλληλεγγύη. Αποδείξαμε πως μπορούμε να πετύχουμε εκεί που άλλοι απέτυχαν και να αποτελέσουμε παράδειγμα προς μίμηση. Ο ξένος Τύπος αφιέρωσε εκτεταμένα ρεπορτάζ για την αποτελεσματικότητα και τα αντανακλαστικά που επέδειξε η χώρα μας. Τους εκπλήξαμε ευχάριστα για πρώτη φορά ύστερα από πολλά χρόνια. 

Ένα ακόμη σημαντικό «όπλο» που έχουμε στη φαρέτρα μας είναι και το ευρωπαϊκό πακέτο στήριξης. Μπροστά στον κίνδυνο να εγκλωβισθεί η ευρωπαϊκή οικονομία σε έναν παρατεταμένο κύκλο υπο-ανάπτυξης, οι Ευρωπαίοι συμφώνησαν σε ένα γενναίο πακέτο χρηματοδότησης, από το οποίο η Ελλάδα έχει λαμβάνειν 32 δισ. ευρώ. Ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό. Η κατάλληλη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων είναι το μεγάλο στοίχημα. Παράλληλα με την επέκταση των μέτρων στήριξης όσων εξακολουθούν να πλήττονται από την πανδημία.

Η επιστημονική ομάδα που συστήθηκε με επικεφαλής τον επιφανή Κύπριο οικονομολόγο Χριστόφορο Πισσαρίδη, με σκοπό να καταθέσει προτάσεις και να δώσει κατευθύνσεις για την ορθή διαχείριση του ευρωπαϊκού πακέτου, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Θεωρείται βέβαιο ότι θα εντοπίσει τα «κακώς κείμενα» και τους τομείς που χρήζουν μεταρρυθμίσεων, ώστε να γυρίσουμε πραγματικά σελίδα και να οικοδομήσουμε μια βιώσιμη οικονομία που θα αντέχει στους κραδασμούς.

Είναι ζωτικής σημασίας οι εξαγωγές να βρεθούν στο επίκεντρο του νέου αναπτυξιακού μοντέλου. Μέσα από στοχευμένες πολιτικές που θα διευκολύνουν και θα πριμοδοτούν την επέκταση των επιχειρήσεων, ειδικά των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στο εξωτερικό. Είναι πολύ ενθαρρυντικό ότι επιτέλους, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζεται εμπράκτως με μέτρα στήριξης ο ρόλος των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων στην Οικονομία και την Απασχόληση.

Στο πλαίσιο αυτό, μεταξύ άλλων χρειάζονται τα εξής:

• Εκτός από την αναγκαία αποκλιμάκωση των φόρων, απαιτείται να ενεργοποιηθεί δυναμικά και η Αναπτυξιακή Τράπεζα. Ο ρόλος της είναι πολύ σημαντικός, ειδικά για την ανάπτυξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, διότι αναλαμβάνει την εγγυοδοσία των δανείων έναντι των τραπεζών. Η Αναπτυξιακή Τράπεζα εξάλλου αποτέλεσε πάγιο αίτημα του ΠΣΕ επί πολλά χρόνια.
• Κίνητρα για την Εκμάθηση Εξαγωγικών Δεξιοτήτων σε ανέργους από εξαγωγικούς Φορείς, οι οποίοι διαθέτουν την τεχνογνωσία και την πείρα. Μέσα από την αξιοποίηση των κονδυλίων του ΕΣΠΑ, μπορεί να χρηματοδοτηθούν τέτοιες δράσεις που μπορεί να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων.
• Ο συντονισμός και η συνεργασία του υπουργείου Εξωτερικών, αλλά και των συναρμόδιων υπουργείων με φορείς όπως το Enterprise Greece και ο ΟΑΕΠ, προκειμένου να αξιοποιηθούν όλα τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία και οι πόροι προς όφελος των εξαγωγικών Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων.
• Διαφημιστική Εκστρατεία για την καθιέρωση του Brand Name των ελληνικών προϊόντων.
• Συνεργασία με τον ΕΟΤ είναι Συγκοινωνούντα Δοχεία.

Διαφαίνεται μια ιστορική ευκαιρία για μεγάλες αλλαγές. Είναι στο χέρι μας, να μην πάει χαμένη. Εξάλλου, στα Κινεζικά η κρίση γράφεται με δύο γράμματα: το ένα σημαίνει κίνδυνος και το άλλο σημαίνει ευκαιρία.