Της Δανάης Αλεξάκη
[email protected]

Ισχυρά αντισώματα έναντι της πανδημίας Covid-19 επιδεικνύουν οι εξαγωγές των νωπών οπωροκηπευτικών, οι επιδόσεις των οποίων διατηρούν τους θετικούς ρυθμούς των τελευταίων ετών και τη φετινή χρονιά, εμφανίζοντας στο πρώτο τετράμηνο του έτους αύξηση σε αξία 26,7% στα 418,1 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, όπως τα επεξεργάστηκαν από τον Σύνδεσμο Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής Διακίνησης Φρούτων Λαχανικών και Χυμών  Incofruit-Hellas, τα ενισχυμένα έσοδα ακολουθούν και οι διευρυμένοι κατά 14,8% όγκοι πωλήσεων στους 551,1 χιλ. τόνους.

«Οι ενδείξεις από την εξαγωγή μέχρι και τις 12/6/2020 βάσει προσωρινών στοιχείων ΥΠΑΑΤ δείχνουν ότι διατηρούνται τα ποσοστά αύξησής τους στο επίπεδο των 17% με εκτιμώμενες τις αυξήσεις σε αξία άνω των 25% που εάν δεν υπάρξουν ζημιές, λόγω καιρικών συνθηκών, οι εξαγωγές φρούτων και λαχανικών θα έχουν προοπτικές ρεκόρ 10ετίας» αναφέρει ο κ. Γ. Πολυχρονάκης, ειδικός σύμβουλος του Συνδέσμου Incofruit Hellas.

Αναλυτικότερα, οι αποστολές-εξαγωγές λαχανικών το τετράμηνο αυξήθηκαν κατά 10% σε σχέση με ίδιο διάστημα του 2019, ανερχόμενες σε 107.926 τόνους και 11,7% σε αξία, με 84,5 εκατομμύρια ευρώ. Αντίστοιχα η εξαγωγή φρούτων σημείωσε αύξηση 16% σε όγκο σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2019, ανερχόμενη σε 443.185 τόνους, ενώ η αξία ενισχύθηκε κατά 31,1% και ανήλθε σε 333,67 εκατ. ευρώ.  

Η αύξηση της αξίας των εξαχθέντων φρούτων κατά 31,1% είναι εντυπωσιακή και δείχνει την αυξημένη μεσοσταθμική τιμή μονάδας των προϊόντων μας, οφειλόμενη κυρίως στα πορτοκάλια & στα ακτινίδια που δημιούργησαν ρεκόρ εξαγωγών. Παράλληλα υπήρξε μείωση των εισαγωγών το αντίστοιχο τετράμηνο στη χώρα μας, κατά 5% σε όγκο, με σημαντική τη μείωση εισαγωγών κυρίως σε λαχανικά 11,6% κατ’ όγκο και 16,9% σε αξία. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο κ. Πολυχρονάκης, «εξακολουθούν να διακινούνται από Έλληνες καιΒαλκάνιους εμπόρους μη τυποποιημένα φρούτα και λαχανικά (κατευθείαν από τον αγρό) κυρίως προς τις γειτονικές αγορές και για ορισμένα προϊόντα σε μεγάλα ποσοστά που δεν καταγράφονται στα προσωρινά στοιχεία (χωρίς αναγγελία), ενώ σημειώνονται κρούσματα δυσφήμησης των ελληνικών φρούτων και λαχανικών».

Αναφορικά με την εξάπλωση της πανδημίας του κορονοϊού, οι εκτιμήσεις του Συνδέσμου είναι ότι θα επηρεάσει σημαντικά την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, εξέλιξη που θα επηρεάσει και τον αγροδιατροφικό τομέα, όμως οι καταναλωτές θα αναζητήσουν τώρα περισσότερο από ποτέ τα φρούτα και τα λαχανικά δεδομένου ότι, εκτός από το ότι είναι υγιεινά, είναι πιο προσιτά από άλλα προϊόντα. «Τα θρεπτικά συστατικά είναι σημαντική παράμετρος στην επιλογή τους, αλλά η προέλευση και η ιχνηλασιμότητα είναι τα κριτήρια για αύξηση της ζήτησης. Οι καταναλωτές θέλουν να γνωρίζουν από πού προέρχεται το προϊόν, πώς και πού παρήχθη, αλλά και τι καλλιεργητικές πρακτικές ακολουθήθηκαν. Λόγω της επιδημίας η υγιεινή συσκευασία καθίσταται όλο και πιο σημαντική, καθώς μειώθηκε η ζήτηση για μη τυποποιημένα φρούτα και λαχανικά. Σε όλα τα παραπάνω ανταποκρίνονται τα οπωροκηπευτικά μας και θα πρέπει να διαφυλάξουμε τη φήμη τους για τη διεύρυνση υφιστάμενων αγορών και το άνοιγμα νέων» σημειώνει ο ίδιος.  

Παρά τη γενικά καλή εικόνα που διατηρεί η εξαγωγική δυναμική των εγχώριων νωπών οπωροκηπευτικών και φρούτων, ο κ. Πολυχρονάκης επισημαίνει επίσης ότι «λαμβάνοντας υπόψη ότι αφενός μετά την κορύφωση της επιδημίας η ζήτηση θα παρουσιάσει απότομη μείωση και ότι αφετέρου πιθανολογείται λόγω της υγειονομικής κρίσης μειωμένη τουριστική κίνηση, που θα μειώσει τους καλοκαιρινούς μήνες την εγχώρια κατανάλωση, καλό θα είναι να υπάρξει ανταπόκριση στην εξυπηρέτηση της αυξημένης ζήτησης σε τιμές πουθα εξασφαλίζουν αυξημένο μεν εισόδημα για τον παραγωγό, αλλά παράλληλα και διαρκή παρουσία των προϊόντων μας στα ράφια καθ’ όλη τη διάρκεια της εμπορικής περιόδου».

Προκειμένου οι παραγωγοί και οι εξαγωγικές επιχειρήσεις του κλάδου των οπωροκηπευτικών να μπορούν να ανταποκριθούν πλήρως στην αυξημένη ζήτηση που παρουσιάζεται στη διεθνή αγορά, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της έλλειψης προσωπικού συγκομιδής και τυποποίησης των προϊόντων. Σε αυτό το πλαίσιο ο ίδιος σημειώνει ότι «φρονούμε ότι θα πρέπει να υιοθετηθεί η πρόταση σχεδίου του  ισπανικού υπουργείου Γεωργίας, ώστε οι άνεργοι που εργάζονταν προ κρίσης σε τομείς όπως η εστίαση, το εμπόριο ή ο τουρισμός να μπορέσουν να συμμετάσχουν στις ανωτέρω εργασίες και παράλληλα με  την αμοιβή τους απ’ αυτή την εργασία να συνεχίζουν να λαμβάνουν και το επίδομα ανεργίας».

Οι προοπτικές εξαγωγών προς τη Βρετανία

Προοπτικές για ενίσχυση των εξαγωγών ελληνικών τροφίμων και ποτών ανοίγονται στη Βρετανία λόγω της κρίσης του κορονοϊού και των αλλαγών που αυτή επιφέρει στη λιανική, όπως επισημαίνει το Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο σε ανάλυσή του για τη βρετανική αγορά τροφίμων και ποτών που παρουσιάστηκε πρόσφατα σε ειδικό webinar από το ΕΒΕΑ και το υπουργείο Εξωτερικών. Ειδικότερα, προϊόντα με προοπτικές αύξησης των εξαγωγών στη Βρετανία θεωρούνται τοαλεύρι, το ρύζι, τα όσπρια, τα ζυμαρικά και το ελαιόλαδο, λόγω μεγάλης αύξησης της τάσης παρασκευής φαγητού στο σπίτι. Μάλιστα, αν και μέχρι το 2023 το ελαιόλαδο προβλεπόταν ότι θα έχανε 2%-3% μερίδιο από το ηλιέλαιο και το κραμβέλαιο κυρίως, κατά τη διάρκεια της πανδημίας οι πωλήσεις ελαιόλαδου αυξήθηκαν κατά 40% και ενδεχομένως αυτή η πρόβλεψη μπορεί να ανατραπεί. Προοπτικές παρουσιάζουν επίσης τα αλείμματα, διατηρημένα σε κονσέρβα ή με φυσική ζύμωση, φρέσκα, και δευτερευόντως τα τυριά. Επιπρόσθετα, προοπτικές υπάρχουν στη λιανική και για τα κρασιά μέσω πωλήσεων στα σούπερ μάρκετ, ηλεκτρονικών παραγγελιών και Β2C πωλήσεων. Όπως σημειώνεται στην ανάλυση, στο διάστημα από 17 Απριλίου έως 17 Μαΐου στη Βρετανία καταγράφηκε αύξηση40% στις πωλήσεις των κρασιών και 71% της μπίρας. 

BREXIT

Ειδικά σε ό,τι αφορά το επικείμενο Brexit, επισημαίνεται ότι μέχρι την 31η/12/2020 δεν αλλάζει τίποτα, ισχύει η συμφωνία αποχώρησης. Έχει ανακοινωθεί το νέο παγκόσμιο δασμολόγιο του Η.Β. το οποίο έχει αναρτηθεί στο σύνδεσμο agora του υπουργείου Εξωτερικών, σύμφωνα με το οποίο επιβάλλονται δασμοί σε πολλά αγροτοδιατροφικά προϊόντα.

Για τη χώρα μας οι δασμοί θα ισχύσουν από 1/1/2021 εάν η αποχώρηση του Η.Β. δεν συνοδευτεί από νέα μελλοντική συμφωνία που θα ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ Ε.Ε. - Η.Β. Στην περίπτωση συμφωνίας Ε.Ε. - Η.Β. θα εφαρμοστούν τα συμφωνηθέντα και οι νέοι δασμοί ή οι απαλλαγές που θα συμφωνηθούν. Σε ό,τι αφορά την προστασία των ΠΟΠ-ΠΓΕ εξαρτάται από τις σχετικές ρυθμίσεις της νέας συμφωνίας.

Αναλυτικότερα, αντιμέτωπες με τον κίνδυνο επιβολής δασμών από 2% έως και 30% δύναται να βρεθούν από την 1η Ιανουαρίου 2021 οι ελληνικές εξαγωγές, σε περίπτωση που οι ενεξελίξει διαπραγματεύσεις Ηνωμένου Βασιλείου και Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν καταλήξουν σε κάποιου είδους Συμφωνία Ελευθέρων Συναλλαγών (ΣΕΣ), όπως επισημαίνει το Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο.

Στο επίκεντρο βρίσκεται ο κλάδος των τροφίμων καθώς μια ευρεία γκάμα από νωπά οπωροκηπευτικά εγχώρια προϊόντα αλλά και τα ισχυρά εξαγωγικά bench marks όπως το γιαούρτι, η φέτα και το ελαιόλαδο ενδέχεται να βρεθούν αντιμέτωπα με δασμούς επί όγκου ή επί της αξίας με το ποσοστό να διαμορφώνεται από 2% ως 18%.

Με βάση τα όσα ανακοίνωσε το Γραφείο ΟΕΥ του Λονδίνου, από την εξέταση συνολικά των ελληνικών εξαχθέντων στη Βρετανία προϊόντων το 2019, με βάση τα στοιχεία της βρετανικής Υπηρεσίας Εσόδων και Τελωνείων, που ξεπερνούν σε αξία τις 500 χιλ. λίρες Αγγλίας (84% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών τον συγκεκριμένο χρόνο), καταδεικνύεται ότι:

Από τους 185 οκταψήφιους κωδικούς που εμπίπτουν στα παραπάνω κριτήρια, οι 47 απολαμβάνουν μηδενικό δασμό, ενώ οι 138 επιβαρύνονται με δασμό επί της αξίας που κυμαίνεται μεταξύ 2% και 30%, ή με δασμό επί του όγκου ή επί των τεμαχίων.

Σε 118 οκταψήφιους κωδικούς επιβάλλεται μη μηδενικός δασμός επί της αξίας. Το σύνολο των εξαγωγών μας σε αυτούς τους κωδικούς το 2019 ήταν 410 εκατ. λίρες (44% του συνόλου) και οι αναλογούντες δασμοί, με βάση το UKGT, ανέρχονται σε 29,5 εκατ. λίρες.

Σε 20 οκταψήφιους κωδικούς επιβάλλεται δασμός επί του όγκου ή επί των τεμαχίων. Το σύνολο των εξαγωγών μας σε αυτούς τους κωδικούς το 2019 ήταν 121,5 εκατ. λίρες (13% του συνόλου).

Ειδικά για τα τρόφιμα, σύμφωνα με τα όσα αναφέρει η ανακοίνωση προβλέπεται η επιβολή δασμού σε όλα τα τρόφιμα ελληνικού ενδιαφέροντος, με εξαίρεση τον κωδικό 12089000 (άλλα αλεύρια από σπέρματα και ελαιώδεις καρπούς). Οι δασμοί που επιβάλλονται στις βασικές κατηγορίες τροφίμων είναι:

• Γιαούρτι (04031011, 04031019, 04031013, 04031091), κωδικοί που το 2019 αντιπροσώπευαν αθροιστικά το 6,3% των εξαγωγών μας στο Η.Β., δασμοί από 17 μέχρι 49 λίρες ανά 100 κιλά, ή σε άλλη περίπτωση, 8% επί της αξίας και 10 λίρες ανά 100 κιλά.
• Φέτα (04069032), που αντιστοιχεί στο 4,5% των εξαγωγών μας, 126 λίρες ανά 100 κιλά.
• Φρούτα νωπά, κατεψυγμένα ή αποξηραμένα, (επιτραπέζια σταφύλια 08061010, σταφίδες 08062010, ακτινίδια 08105000, φράουλες 08101000, κατεψυγμένοι καρποί και φρούτα 08119095, κεράσια 08092900, αποξηραμένα σύκα 08042090), 4,3% των εξαγωγών μας, δασμός 2% - 14%.
• Παρασκευασμένα φρούτα (ροδάκινα 20087098, 20087079, 20087071, 20087069 και 20087061, δαμάσκηνα 20089978 και 20089972 και μείγματα 20089798, 20089774 και 20089967), 3% των εξαγωγών μας, δασμός 12% - 20%.
• Ελιές παρασκευασμένες (20057000, 20019065), 1,8% των εξαγωγών μας, δασμός 12% - 16%. 
• Παρασκευασμένες ντομάτες (20029031, 20021090), 1,4% των εξαγωγών μας, δασμός 14%.  Φρέσκα λαχανικά (07099390, 07070005, 07096010), 0,5% των εξαγωγών μας, δασμός 6% - 12%
• Ελαιόλαδο (15091020, 15091080), 0,4% των εξαγωγών μας, δασμός 104 λίρες ανά 100 κιλά.
• Προϊόντα ιχθυοκαλλιέργειας (03028410, 03044500, 03028530), 0,4% των εξαγωγών μας, δασμός 14% - 18%.  

Όσον αφορά επιμέρους προϊόντα ελληνικού ενδιαφέροντος ενδεικτικά αναφέρεται ότι δεν επιβάλλονται δασμοί στα φάρμακα (κωδικός 30049000) και στους κωδικούς πετρελαιοειδών (27101921), ενώ προβλέπεται η επιβολή δασμού 4% στους χάλκινους σωλήνες και 12% σε όλες τις κατηγορίες ειδών με εξαίρεση τα βρεφικά (62099090) στα οποία ο δασμός ανέρχεται σε 10%.

Και σε επίπεδο πρωτογενούς παραγωγής, η βρετανική αγορά είναι ιδιαίτερα σημαντική αφού οι ελληνικές εξαγωγές οπωροκηπευτικών, καταλαμβάνουν μερίδιο της τάξεως του 6% από το σύνολο της κατηγορίας, με εκτιμώμενη αξία στα 150 εκατ. ευρώ.

Όπως επισημαίνει ο κ. Γ. Πολυχρονάκης δεδομένης της πρόθεσης της βρετανικής κυβέρνησης να επιβάλει δασμούς σε ευρωπαϊκά προϊόντα από 1/1/2021 σε περίπτωση μη επίτευξη συμφωνίας, τα δεδομένα, όσον αφορά τα προϊόντα ελληνικού ενδιαφέροντος του κλάδου μας, είναι:

• δασμός 2%-14% για τα φρούτα νωπά, κατεψυγμένα ή αποξηραμένα (επιτραπέζια σταφύλια, σταφίδες, ακτινίδια, φράουλες, κατεψυγμένοι καρποί και φρούτα, κεράσια, αποξηραμένα σύκα), που αποτελούν περί το 4,3% των εξαγωγών μας,
• δασμός 6%-12% για τα φρέσκα λαχανικά, που αποτελούν το 0,5% των εξαγωγών.

Σε αυτό το πλαίσιο ο Σύνδεσμος τονίζει ότι η κυβέρνηση καλείται να πιέσει την ΕΕ προκειμένου να υπογράψει μια προτιμησιακή εμπορική συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο το συντομότερο δυνατό, προς προστασία των παραγωγών μας από την επιβολή αυτών των δασμών.

«Εάν εφαρμοστούν δασμοί, οι Έλληνες έμποροι-παραγωγοί κινδυνεύουν να χάσουν την ανταγωνιστικότητά τους και την αγορά του Η.Β. σε σύγκριση με τους διεθνείς ανταγωνιστές όπως το Μαρόκο, τη Νότια Αφρική, την Τουρκία ή το Ισραήλ» υπογραμμίζει ο κ. Πολυχρονάκης, ενώ εκπρόσωποι της βιομηχανίας τροφίμων σημειώνουν ότι «όλοι θα επηρεαστούμε από ενδεχόμενο επιβολής δασμών, αφού μια τέτοια εξέλιξη καθιστά τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες ανταγωνίστριες των βρετανικών. Από εκεί και πέρα, ανά κατηγορία προϊόντος και ύψος δασμών θα διαμορφωθούν και τα δεδομένα των διαπραγματεύσεων με γνώμονα τη διατήρηση ανταγωνιστικών τιμών στο ράφι», προσθέτοντας ότι «το πρώτο που πρέπει να εξασφαλιστεί είναι ότι θα υπάρχει επάρκεια στα αποθέματα επί βρετανικού εδάφους  πριν από την ενεργοποίηση ενός νέου καθεστώτος δασμών, για να μη χαθούν πωλήσεις ή και η θέση στο ράφι μέχρι ο μηχανισμός ελέγχων να μην καταγράφει καθυστερήσεις π.χ. στα τελωνεία».

Τη γενικότερη κατάσταση επιβαρύνεται και η εξέλιξη της πορείας των ισοτιμιών ευρώ - στερλίνας, με γνώμονα ότι οι διαπραγματεύσεις των ελληνικών επιχειρήσεων με το βρετανικό λιανεμπόριο αφορούν κυρίως στο ευρώ.

Σημειώνεται ότι με την έναρξη ισχύος του Παγκόσμιου Δασμολογίου του Η.Β. (UK Global Tariff - UKGT), εκτιμάται ότι το 60% των εισαγωγών της χώρας θα είναι αδασμολόγητο, ενώ δε θα εφαρμοστεί στα εμπορεύματα τα οποία προέρχονται από αναπτυσσόμενες χώρες και στα εμπορεύματα που προέρχονται από χώρες με τις οποίες το Η.Β. έχει συνάψει ή θα συνάψει Συμφωνία Ελευθέρων Συναλλαγών (ΣΕΣ). Σε γενικές γραμμές, το UKGT προβλέπει μεταξύ άλλων μηδενικούς δασμούς σε πολλά βιομηχανικά προϊόντα κυρίως της ελαφράς βιομηχανίας αλλά και για προϊόντα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή εγχώριων π.χ. στους σωλήνες από κράμα χαλκού. Οι αλλαγές περιλαμβάνουν επίσης την κατάργηση περιττών δασμών, τη στρογγυλοποίηση δασμών σε ομοιόμορφα ποσοστά, τη μετατροπή των αξιών σε λίρες από ευρώ και την απαλλαγή από όλους τους «ενοχλητικούς» δασμούς (εκείνους κάτω του 2%). Διατηρήθηκαν ορισμένοι δασμοί σε προϊόντα που υποστηρίζουν επιχειρήσεις του Η.Β., στους τομείς της γεωργίας (π.χ. αρνί, βόειο κρέας, πουλερικά), της αυτοκινητοβιομηχανίας (10% στα αυτοκίνητα) και της αλιείας.