«Είμαστε πολύ ευτυχισμένοι που επιτέλους έχουμε ένα δικό μας παιδί». Η Γιούλια και ο Πέτερ, ένα παντρεμένο ζευγάρι από τη Γερμανία, είναι πανευτυχείς. Αρχές Μαΐου απέκτησαν μέσω μίας παρένθετης μητέρας από την Ουκρανία ένα κοριτσάκι. Ήταν το όνειρό τους για πολλά χρόνια, να αποκτήσουν ένα παιδί, αλλά όλες οι προσπάθειες απέτυχαν, όπως είπε η Γιούλια στην DW. Το ζευγάρι διαμένει σε ένα οικιστικό συγκρότημα λίγο έξω από το Κίεβο, ένα «ξενοδοχείο» της ιδιωτικής κλινικής Bio Tex Com, όπου φιλοξενεί τους πελάτες της. Το οίκημα, που βρίσκεται πίσω από ένα τείχος από μπετόν και συρματοπλέγματα, πέρασε στα πρωτοσέλιδα παγκοσμίως. Ο λόγος; Ένα βίντεο που έδωσε στη δημοσιότητα η κλινική, με 46 νεογέννητα να περιμένουν τους γονείς τους από το εξωτερικό να έρθουν στην Ουκρανία για να τα παραλάβουν. Λόγω της πανδημίας και των κλειστών συνόρων αυτό προς το παρόν είναι αδύνατο.

Μόνο φωτογραφίες και βίντεο

Στον προαύλιο χώρο του ξενοδοχείου κυματίζουν οι σημαίες από τις χώρες προέλευσης των πελατών της κλινικής: Κίνα, Ισπανία, Σουηδία, Ιταλία… Ανάμεσα στις σημαίες και η γερμανική. Όποιος θέλει να μπει στον χώρο, πρέπει να φορά μάσκα και γάντια. Οι χώροι είναι διακοσμημένοι χωρίς ιδιαίτερο γούστο, με παλιομοδίτικα έπιπλα και γύψινη διακόσμηση στην οροφή. Στην πραγματικότητα η Γιούλια και ο Πέτερ, γύρω στα 35 και οι δύο, ονομάζονται αλλιώς. Θέλουν να παραμείνουν ανώνυμοι, γιατί η απόκτηση παιδιού με παρένθετη μητέρα απαγορεύεται στη Γερμανία. Το ζευγάρι στάθηκε τυχερό και μπόρεσε να πάει στην Ουκρανία λίγο πριν κλείσουν τα σύνορα λόγω του κορωνοϊού. «Αγοράσαμε αμέσως αεροπορικά εισιτήρια με προορισμό την Ουκρανία. Και μετά περιμέναμε δύο μήνες στο ξενοδοχείο για να γεννηθεί η κόρη μας», λέει η Γιούλια. Τα περισσότερα ανδρόγυνα βλέπουν τα νεογέννητα παιδιά τους μόνο από φωτογραφίες και βίντεο, που τους στέλνει το προσωπικό της κλινικής. «Η καρδιά μου πάει να σπάσει. Ιδιαίτερα οι πρώτες εβδομάδες είναι πολύ σημαντικές για το ψυχικό δέσιμο της μητέρας με το μωρό», σημειώνει η Γιούλια. Σε αντίθεση με πολλές άλλες χώρες της Δύσης, η υποκατάστατη μητρότητα επιτρέπεται στην Ουκρανία και είναι μάλιστα και ιδιαίτερα επικερδής. Υπάρχουν πολλά γραφεία που προσφέρουν τέτοιες υπηρεσίες. Πόσα νεογνά σε ολόκληρη τη χώρα δεν μπορούν όμως τώρα να φτάσουν από τις “δανεικές” μητέρες στους γονείς τους παραμένει άγνωστο. 

Σε σχετική ερώτηση της DW τα αρμόδια υπουργεία δεν απάντησαν. Η Λουντμίλα Ντενίσοβα, εντεταλμένη για τα ανθρώπινα δικαιώματα του ουκρανικού κοινοβουλίου, έκανε λόγο για πάνω από 100 μωρά, αλλά ο ανεπίσημος αριθμός είναι μεγαλύτερος και συνεχώς μεγαλώνει. Υπάρχουν περιπτώσεις πoυ η γέννα δεν γίνεται σε τόσο μεγάλες κλινικές, όπως η Bio Tex Com και η πολιτεία δεν κάνει ελέγχους - αρκεί να ξέρουν οι “γονείς” τους, πού βρίσκονται, λέει η Ντενίσοβα. Υπάρχουν πληροφορίες ότι ορισμένα νεογέννητα ζουν σε νοικιασμένα διαμερίσματα και τα φροντίζουν με μπέϊμπι σίτερ αντί ιατρικού προσωπικού. «Όλα εξαρτώνται από τα γραφεία, είναι δύσκολο σε συνθήκες πανδημίας να βρει κανείς εξειδικευμένο προσωπικό», εξηγεί ο Σέρχι Αντόνοφ, διευθυντής του Κέντρου Αναπαραγωγικής Ιατρικής, μιας ιδιωτικής εταιρείας στο Κίεβο. «Οι όροι και η φροντίδα είναι διαφορετικές από γραφείο σε γραφείο, μάλιστα ορισμένα από αυτά δουλεύουν παράνομα. Κανείς δεν κάνει ελέγχους, δεν πληρώνουν φόρους…» αποκαλύπτει ο Αντόνοφ, συστήνοντας στους ενδιαφερόμενους μεγάλη προσοχή στην επιλογή γραφείου. 

Δυσκολίες νομικής φύσης

Για να ταξιδέψει ένα ζευγάρι από το εξωτερικό στην Ουκρανία παρά την καραντίνα, για παράδειγμα με πτήση τσάρτερ, θα πρέπει να πάρει ειδική άδεια από το ουκρανικό υπουργείο Εξωτερικών. Δύο δρόμοι οδηγούν στην πολυπόθητη άδεια. Οι περισσότεροι επιχειρούν μέσω της ουκρανικής πρεσβείας στη χώρα όπου ζουν, ενώ η διαδικασία διαρκεί εβδομάδες λόγω του κορωνοϊού. Ο πιο σύντομος δρόμος είναι μέσω του γραφείου της, λέει η Ντενίσοβα - αλλά προφανώς λίγα ζευγάρια γνωρίζουν αυτή τη δυνατότητα. Για να επιστρέψουν τα ζευγάρια με το μωρό πίσω στην πατρίδα τους, χρειάζονται τη βοήθεια της γερμανικής πρεσβείας στην Ουκρανία, γιατί εκεί μπορούν να πάρουν ταξιδιωτικά έγγραφα γα το παιδί τους.

«Το υπουργείο Εξωτερικών γνωρίζει καλά την προβληματική και υπάρχει προθυμία να βοηθήσει τις οικογένειες να επιστρέψουν στη Γερμανία με το νεογέννητο παιδί τους», ανέφερε εκπρόσωπος του υπουργείου σε σχετικό ερώτημα της DW. Οι δυσκολίες είναι κυρίως νομικής φύσης. Στην Ουκρανία οι γονείς του παιδιού που γεννήθηκε από παρένθετη μητέρα αναφέρονται κανονικά στη ληξιαρχική πράξη γέννησης, αλλά αυτό δεν αναγνωρίζεται στη Γερμανία. Γενικά, ο θεσμός της παρένθετης μητρότητας απαγορεύεται για λόγους ηθικής. Η μητρότητα αποκτάται μόνο μέσω της γέννησης του παιδιού από μια γυναίκα. Σε αντίθεση με την πατρότητα. Όταν το παιδί της παρένθετης γυναίκας προέρχεται από σπερματοζωάρια του πατέρα μέσω τεχνητής γονιμοποίησης, μπορεί να επιβεβαιωθεί η πατρότητα ακόμη και πριν από τη γέννηση, με την έγκριση της παρένθετης μητέρας. Το παιδί μπορεί να πάρει τότε τη γερμανική υπηκοότητα και να ταξιδέψει στη Γερμανία. Εκεί η Γερμανίδα μητέρα του θα πρέπει να το υιοθετήσει.

Το βίντεο με τα νεογέννητα από το Κίεβο να περιμένουν τους γονείς τους προκάλεσε πολιτικό θόρυβο στη χώρα. Ο εντεταλμένος του Προέδρου για τα δικαιώματα του παιδιού, Μικόλα Κουλέμπα ζήτησε την απαγόρευση της παρένθετης μητρότητας. Ενώ αρχικά και η Ντενίσοβα τάχθηκε υπέρ, αργότερα σχετικοποίησε τη θέση της και έκανε λόγο για αναβάθμιση του νομοθετικού πλαισίου, επειδή, όπως υποστήριξε, «η ζήτηση από το εξωτερικό είναι μεγάλη και τυχόν απαγόρευση δεν θα έλυνε το πρόβλημα, αλλά θα δημιουργούσε μια χωρίς κανονισμούς μηχανή τεκνοποίησης». Το ουκρανικό υπουργείο Δικαιοσύνης ανέφερε στη DW ότι το 2019 σχεδόν 1500 μωρά γεννήθηκαν στην Ουκρανία από παρένθετες γυναίκες, έπειτα από παραγγελία ξένων ζευγαριών, εκ των οποίων το ένα μέλος είχε τη γερμανική υπηκοότητα. Πολλές είναι οι γυναίκες στην Ουκρανία, οι οποίες λόγω οικονομικών δυσκολιών θέλουν να βγάλουν κάποια χρήματα κυοφορώντας και γεννώντας το παιδί ενός ζευγαριού. Το ποσό ξεπερνά τα 15.000 ευρώ ανά παιδί. Ο μέσος μισθός στη χώρα είναι 350 ευρώ, τη στιγμή που η πανδημία έχει ρίξει στην ανεργία πολλούς. «Έκανα το βήμα χωρίς δισταγμό, λόγω των δικών μου παιδιών» είπε στη DW μια παρένθετη γυναίκα. «Θέλω να τους προσφέρω μια καλή ζωή».

Νίκολα Μπέρνικ, Ρόμαν Γκοτσαρένκο

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου