Του δρ. Κωνσταντίνου Μπαγινέτα*

*Ο δρ. Κων/νος Ν. Μπαγινέτας είναι γεωπόνος-ειδικευμένος σε θέματα Αειφορικής Γεωργίας & Αγροτικής Ανάπτυξης, γενικός γραμματέας Αγροτικής Πολιτικής & Διαχείρισης Κοινοτικών Πόρων, ΥπΑΑΤ
 

Οι αγροτικές συλλογικές οργανώσεις έχουν τη δυνατότητα να αποτελέσουν ένα αξιόπιστο αγροτικό επιχειρηματικό μοντέλο, με βασική προϋπόθεση την απαλλαγή τους από τα βαρίδια του παρελθόντος και την ανάπτυξή τους σε μια υγιή βάση.

Ένα αγροτικό μοντέλο που μπορεί να λειτουργήσει και να αποδώσει θετικά στις περιοχές της χώρας μας που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες προκλήσεις, όπως είναι πολλές από τις αγροτικές περιοχές της Ελληνικής Περιφέρειας.

Στο πλαίσιο αυτό, την προηγούμενη εβδομάδα δημοσιεύτηκε ο νέος νόμος που ψηφίστηκε στο Ελληνικό Κοινοβούλιο για τους Αγροτικούς Συνεταιρισμούς (ΦΕΚ Α52, Ν. 4673/11.3.2020) με τίτλο «Αγροτικοί Συνεταιρισμοί και άλλες διατάξεις».

Ένας νόμος που θέτει υγιείς και στέρεες βάσεις για την ανάδειξη των Αγροτικών Συνεταιρισμών σε σύγχρονες, ανταγωνιστικές και επικερδείς επιχειρήσεις. Ένας νόμος που δημιουργεί τις προϋποθέσεις εκείνες που απαιτούνται για την εύρυθμη λειτουργία των Συνεταιρισμών στο σύγχρονο ανταγωνιστικό περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί στην παγκόσμια αγορά.

Με αφορμή την ψήφιση και δημοσίευση του παραπάνω νόμου, παρουσιάζονται κάτωθι μερικές σκέψεις επί του θέματος.

Νέος Συνεργατισμός

Το συνεταιριστικό γίγνεσθαι στην Ελλάδα αποτελεί τα τελευταία χρόνια αντικείμενο συζήτησης και επαναδιαπραγμάτευσης από ανθρώπους του χώρου (αγρότες, εκπροσώπους φορέων, ειδικούς κ.λπ.).

Πρόσφατες μελέτες, αλλά και καταγεγραμμένες απόψεις συνεταιρισμένων και μη αγροτών, αποκαλύπτουν τα βασικά αίτια της «αποτυχίας» των συνεταιρισμών (όπως π.χ. η κρατική παρέμβαση, ο κομματισμός, το έλλειμμα συνεταιριστικής συνείδησης, η ανεπαρκής εκπαίδευση και κατάρτιση, η απουσία μηχανισμών ελέγχου και κρατικής εποπτείας κ.λπ.).

Αποτέλεσμα της κατάρρευσης των Συνεταιρισμών ήταν και η σε πολύ μεγάλο βαθμό αποσύνδεση της αγροτικής μας παραγωγής από τη διεθνή αγορά. Κι αυτό γιατί η κατάρρευση αυτή αποδυνάμωσε αυτό που θεωρείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως κύριο εργαλείο για τη διαπραγματευτική ισχύ του αγρότη, τη συγκέντρωση της προσφοράς του προϊόντος σε μεγάλες εμπορικές συνεταιριστικές συμπράξεις.

Ως απάντηση σε αυτό, προτείνεται από πολλούς η ανασυγκρότηση των αγροτικών συλλογικών οργανώσεων.

Ανασυγκρότηση η οποία θα στοχεύει στη στροφή σε ανταγωνιστικές συλλογικές δράσεις και νέα συνεταιριστικά σχήματα, τελικά σε ένα νέο υπόδειγμα για το συνεργατισμό. Ένα νέο υπόδειγμα το οποίο θα πρέπει να έχει στο κέντρο του το συνεταιρισμό ως μια επιχειρησιακή ανάγκη και ως ένα εργαλείο αντιμετώπισης των προκλήσεων της πρωτογενούς παραγωγής.

Επιπλέον, η σοβαρότερη κοινωνική συνέπεια της κατάρρευσης του συνεργατισμού, όπως επισημαίνεται και πολλούς, είναι η τεράστια απώλεια κοινωνικού κεφαλαίου, με τη μορφή της εμπιστοσύνης, η οποία είχε διαχρονικά συσσωρευτεί στο πλαίσιο του συνεργατικού κινήματος και οποία δεν υπάρχει πια στις περισσότερες αγροτικές περιοχές της χώρας.

Εμπιστοσύνη η οποία ενώ είχε οικοδομηθεί με προσπάθεια και σε βάθος χρόνου, χάθηκε με μεγάλη ταχύτητα όταν πλέον ο θεσμός του Συνεταιρισμού ανά την Ελλάδα αποδείχθηκε αναποτελεσματικός, οικονομικά αποτυχημένος και ηθικά απαξιωμένος, με την εξαίρεση μερικών δεκάδων συνεταιρισμών ανά την Ελλάδα που λειτουργούν ικανοποιητικά.

Με τα δεδομένα αυτά η δημιουργία συνθηκών οι οποίες θα ενθαρρύνουν αγρότες, ιδίως νέους, να πάρουν την πρωτοβουλία να αποτελέσουν τη νέα ηγεσία που θα αναλάβουν να δημιουργήσουν το υπόδειγμα του Νέου Συνεργατισμού στην Ελλάδα, θα πρέπει να αποτελέσουν την πρώτη και άμεση προτεραιότητα όλων όσων εμπλέκονται στο χώρο αυτόν.

Ο νέος νόμος

Το σχέδιο της κυβέρνησης, όπως το έχει περιγράψει και ο πρωθυπουργός, δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στα συγκριτικά πλεονεκτήματα που μπορούν να προσφέρουν οι συλλογικές αγροτικές οργανώσεις στα μέλη τους και στην αγροτική οικονομία γενικότερα.

Έτσι λοιπόν, και στα πλαίσια των δεσμεύσεων της κυβέρνησης για τη μετάβαση σε ένα νέο πρότυπο υγιούς αγροτικής επιχειρηματικότητας, κατατέθηκε στη Βουλή των Ελλήνων και ψηφίστηκε ένας νόμος πλαίσιο, ο οποίος δίνει στα μέλη των Συνεταιρισμών την ευελιξία να καθορίζουν τα ίδια την εσωτερική οργάνωση και επιχειρηματική κατεύθυνση. Επιπλέον, την ευχέρεια να υιοθετήσουν οργανωτικά χαρακτηριστικά ανάλογα με την οργανωτική φάση στην οποία βρίσκεται ο Συνεταιρισμός, τις ιδιαίτερες ανάγκες σύμφωνα με τις αγορές που απευθύνεται και τις επιχειρηματικές συνεργασίες που επιδιώκει για την ικανοποίηση των αναγκών των μελών του.

Ένας νόμος ο οποίος ικανοποιεί τις σύγχρονες ανάγκες των Συνεταιρισμών, διασφαλίζει τη διαφάνεια στη διαχείριση και διατηρεί τον συνεταιριστικό χαρακτήρα και τις βασικές αρχές του συνεταιριστικού κινήματος, προς όφελος των αγροτών μας και των αγροτικών μας περιοχών.