Αυξητικές τάσεις έχει η ενδοσχολική βία στην Ελλάδα σύμφωνα με την ένωση «Μαζί για το Παιδί». Όπως αναφέρει η επιστημονική ομάδα της Συμβουλευτικής Γραμμής 11525, οι τηλεφωνικές κλήσεις που δέχονται για το συγκεκριμένο θέμα είναι δεκάδες. Οι κλήσεις προέρχονται κυρίως από γονείς παιδιών, τα οποία έχουν υπάρξει θύματα σχολικού εκφοβισμού, αλλά και από γονείς παιδιών που ασκούν bullying, ενώ καλούν και κηδεμόνες παιδιών, τα οποία έχουν υπάρξει απλοί παρατηρητές βίαιων περιστατικών.
Σύμφωνα με την Ένωση «Μαζί για το Παιδί» σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του κάθε παιδιού διαδραματίζει η οικογένεια και καθώς το παιδί μεγαλώνει και φοιτά στο σχολείο τότε σημαντική επιρροή ασκεί και το σχολικό περιβάλλον, αλλά και άλλα πλαίσια στα οποία συμμετέχει. Είναι κατανοητό λοιπόν ότι όταν εντοπίζονται παθολογικές συμπεριφορές στο περιβάλλον αυτό έχει αντίκτυπο και στο παιδί.
«Αναπαράγουν συμπεριφορές που υπάρχουν στο περιβάλλον. Οι “σημαντικοί άλλοι”, ξεκινώντας σε αυτή την ηλικία με τους γονείς, είναι τα πρότυπά τους. Όταν ένα παιδί, γίνεται παρατηρητής ή και αποδέκτης αρνητικών συμπεριφορών των γονιών του, όπως για παράδειγμα κατά την οδική συμπεριφορά ή κατά τη διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού αγώνα και όταν ο ίδιος ο γονιός δεν είναι “ανοιχτός” στη διαφορετικότητα, δεν επιτρέπει με αυτό τον τρόπο στο παιδί να προσεγγίσει με σεβασμό το διαφορετικό», αναφέρει χαρακτηριστικά το «Μαζί για το Παιδί», ενώ προσθέτει ότι «πολλές φορές το μήνυμα που παίρνουν από τους γονείς είναι ότι η διαφορετικότητα τρομάζει με αποτέλεσμα να επιτίθενται σε ότι τους προκαλεί αυτού του είδους τον τρόμο».
Ένας ακόμη παράγοντας είναι τα πρότυπα που αναζητούν να υιοθετήσουν τα παιδιά. «Όταν δεν έχουν δυνατά πρότυπα από τους γονείς τους, θα τα αναζητήσουν στο πρόσωπο άλλων, κάποιες φορές όμως μπορεί τα πρόσωπα αυτά να μην έχουν θετική επιρροή», επισημαίνει η ένωση. Σύμφωνα με το «Μαζί για το Παιδί», τέτοια πρόσωπα μπορεί να είναι άτομα που λειτουργούν εκφοβίζοντας ή παρουσιάζουν γενικότερα παραβατική συμπεριφορά. Πολύ συχνά ο τρόπος αυτός είναι και μια προσπάθεια αναζήτησης βοήθειας. Επιπλέον, όπως τονίζεται, άλλες φορές τα παιδιά μπορεί να αναζητούν μια προσοχή που δεν τους έχει δοθεί και υιοθετούν συμπεριφορές που προκαλούν, αναζητώντας να βρεθούν στο επίκεντρο, ενώ σε αυτό συμβάλλει και το γεγονός ότι μπορεί να έχει δεχτεί το ίδιο το παιδί εκφοβισμό, κάτι που θα το σπρώξει να αντιγράψει μια αντίστοιχη συμπεριφορά.
Ενδείξεις bullying
Σύμφωνα με το «Μαζί για το Παιδί» τα παιδιά που έχουν βιώσει την ενδοσχολική βία (είτε ως θύματα είτε ως θύτες) έχει παρατηρηθεί ότι συνήθως έχουν άρνηση για το σχολείο και δικαιολογίες για να μην πάνε, συνοδευόμενες από κλάμα. Παρατηρούνται ξαφνικές αλλαγές στη συμπεριφορά τους (απόσυρση - επιθετικότητα). Κάποια παιδιά παρουσιάζουν ψυχοσωματικά συμπτώματα (πόνος στη κοιλιακή χώρα - έμετο - πονοκέφαλος).
Υπάρχουν και οι περιπτώσεις που τα παιδιά εκδηλώνουν επιθετικότητα προς τους γονείς ή τα αδέρφια τους. Αποσύρονται από δραστηριότητες, οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο. Ακόμη κάποια παιδιά έχουν αλλαγή στις διατροφικές του συνήθειες. Συνήθως τα θύματα έχουν ενοχοποίηση και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.
Η πρόληψη και η συνεργασία γονέων και εκπαιδευτικών φαίνεται να είναι κάποιες από τις λύσεις ώστε να εξαλειφθεί το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας.
«Σε αυτό το πλαίσιο η συνεργασία σχολείου και οικογένειας είναι καίριας σημασίας, καθώς μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά στην έγκαιρη αντιμετώπιση και πρόληψη του φαινομένου του εκφοβισμού.
Το κλειδί σε κάθε περίπτωση είναι η ενημέρωση και η συζήτηση με τα παιδιά σε σταθερή βάση τόσο σε οικογενειακό όσο στο εκπαιδευτικό επίπεδο. Η συζήτηση σε όλα τα επίπεδα ανοίγει ορίζοντες», σημειώνει η ένωση «Μαζί για το Παιδί».
Μήνυμα της υφ. Παιδείας και Θρησκευμάτων, Σοφίας Ζαχαράκη, για την Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και Εκφοβισμού
Το σχολείο κλείνει την πόρτα στο φόβο και στη βία. Ανοίγουμε μια μεγάλη αγκαλιά αλληλεγγύης , σεβασμού , φιλίας, στήριξης και ευγενούς άμιλλας. Η μαθητική ζωή είναι μια συναρπαστική διαδρομή γνώσης , εξέλιξης και ολοκλήρωσης , που περνά μέσα από δυνατές σχέσεις κατανόησης και στήριξης . Μαθαίνουμε να μοιραζόμαστε και να στηριζόμαστε. Σε αυτή τη διαδρομή κάθε αντιπαλότητα που εκδηλώνεται μα τρόπο επιθετικό και βίαιο δεν έχει θέση. Έχουμε χρέος όλοι μαζί να υψώσουμε ένα τοίχος σε κάθε συμπεριφορά που απομονώνει, πληγώνει και τραυματίζει παιδιά μέσα στο σχολείο, Να ανοίξουμε τα αυτιά μας και να ακούσουμε τον ψίθυρο , από την κραυγή του φόβου όσων δεν τολμούν να μιλήσουν .Έχουμε όμως και την ευθύνη να εντοπίσουμε και να αποτρέψουμε την επιθετικότητα όσων τολμούν να υπερβούν τα όρια. Όλες οι όψεις ενός προβλήματος απαιτούν εγρήγορση και συνεργασία όλης της σχολικής κοινότητας.
Η σημερινή ημέρα δεν είναι ημέρα μόνο εκδηλώσεων είναι ημέρα χρέους και ευθύνης. Είναι μια ημέρα συμμετοχής με ιδέες και καλές πρακτικές που θα ωφελήσουν τη σχολική κοινότητα για όλη τη σχολική χρονιά.
Το φαινόμενο της σχολικής βίας δεν είναι καινούργιο. Είναι ένα χρόνιο και νοσηρό φαινόμενο το οποίο διαταράσσει την παιδαγωγική διαδικασία στον πυρήνα της. Περιστατικά μέσα στα σχολεία υπογραμμίζουν ακόμα εντονότερα την ανάγκη άμεσης δράσης.
Γνωρίζουμε καλά ότι το πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί με τρόπο μαγικό, αλλά και πιστεύουμε βαθιά ότι θα πρέπει να εκτοπιστεί από τα σχολεία μας. Γι’ αυτό προωθούμε ένα συνολικό σχέδιο δράσης απέναντι σε κάθε εκδήλωση εκφοβισμού και βίας στο σχολικό περιβάλλον. Συγκεκριμένα:
1. Ανταλλάσουμε εμπειρία με χώρες που εφάρμοσαν επιτυχημένες στρατηγικές αντιμετώπισης του εκφοβισμού και της βίας στα σχολεία όπως η Νορβηγία, η Ισπανία, η Φινλανδία, και είμαστε έτοιμοι να εφαρμόσουμε τις βέλτιστες σχετικές πρακτικές, προσαρμοσμένες στην ελληνική πραγματικότητα και ανάγκες.
2. Εισάγουμε πιλοτικά ήδη από το νέο σχολικό έτος νέες θεματικές ενότητες στα σχολεία, που θα δίνουν έμφαση στον σεβασμό της προσωπικότητας του ατόμου, θα προάγουν την κριτική σκέψη, θα δίνουν την ευκαιρία στα παιδιά να εργάζονται σε ομάδες και θα καλλιεργούν στάσεις και συμπεριφορά έτσι ώστε να επιλέγουν να επιλύουν τις διαφορές τους μακριά από πρακτικές απειλής ή βίας.
3. Συντάσσουμε τη διακήρυξη του σχολείου ενάντια στη βία, με δικαιώματα-υποχρεώσεις-καθήκοντα για όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας: πλέον κάθε παράγοντας της σχολικής ζωής θα γνωρίζει τον ρόλο του ως προς την αντιμετώπιση του φαινομένου.
4. Συστήνουμε επιτροπή ενάντια στον εκφοβισμό και στην ενδοσχολική βία με κύριο μέλημα την ασφάλεια και προστασία των μαθητών μας. Γινόμαστε μια εθνική ομάδα δράσης με στόχο να βελτιώσουμε το κλίμα σε όλα τα σχολεία.
5. Σχεδιάζουμε ξανά το πλαίσιο ποινών με ένα δίκαιο και συνεκτικό τρόπο αλλά επιβραβεύουμε την προσπάθεια βελτίωσης της συμπεριφοράς μέσα στο σχολικό περιβάλλον.
6. Θέλουμε την ανοιχτή γραμμή με τους γονείς, την έγκαιρη ενημέρωση για τους κανόνες αλλά και την συχνή επικοινωνία γονέων και εκπαιδευτικών.
7. Ενθαρρύνουμε τη διοργάνωση ειδικών συζητήσεων και προγραμμάτων για την εκπαίδευση των μαθητών στον σεβασμό των δικαιωμάτων των άλλων κατά τη χρήση του Διαδικτύου και την αποφυγή της άσκησης βίας, των προσβολών και του εκφοβισμού που συμβαίνει μέσω αυτού (cyber bullying) καθώς και της σωστής χρήσης των social media.
8. Προτείνουμε τον διαμεσολαβητή – συμμαθητή με ρόλο συμφιλιωτή μέσα από την πιλοτική εφαρμογή αντίστοιχων προγραμμάτων που ήδη εφαρμόζονται σε σχολεία της χώρας μας.
10. Σε συνεργασία με το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη δρομολογούμε την επικαιροποίηση του σχετικού υλικού που δίνεται στους μαθητές μας, με ειδική προσαρμογή για κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης, με έμφαση στο ανανεωμένο πλέον ψηφιακό υλικό
11. Εισάγουμε τον θεσμό του «δασκάλου συμβούλου εμπιστοσύνης», στον οποίο θα μπορούν να απευθύνονται οι μαθητές ατομικά ή ομαδικά, συζητώντας προβλήματα που αντιμετωπίζουν, όπως θέματα σχολικού εκφοβισμού.
12. Σχεδιάζουμε προγράμματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών μας για πρόληψη και αποτροπή του σχολικού εκφοβισμού και της σχολικής βίας.
13. Αυξάνουμε τον αριθμό των ψυχολόγων και των κοινωνικών λειτουργών
Το πλέγμα αυτών των μέτρων είναι η αρχή μιας συνεχούς διαδικασίας αντιμετώπισης του φαινομένου στην οποία δεν χωρά επανάπαυση. Είμαστε όμως πεπεισμένοι ότι αποτελούν μία συνεκτική και αποτελεσματική στρατηγική, της οποίας τα αποτελέσματα θα φανούν σύντομα. Κάθε ένα από τα παραπάνω μέτρα μετά από ένα ικανό χρονικό διάστημα εφαρμογής θα αξιολογηθεί, και όσα μέτρα απέδωσαν θα ενδυναμωθούν και θα επεκταθούν, ενώ όσα κριθεί ότι δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα θα αντικατασταθούν από άλλα αποτελεσματικότερα. Σ’ αυτή την προσπάθεια θα χρειαστούμε τις προτάσεις και τις παρατηρήσεις σας.
