Για πρώτη φορά στην ιστορία της εξερεύνησης του Διαστήματος, επιστήμονες μέτρησαν τις εποχικές αλλαγές στα αέρια πάνω από την επιφάνεια του κρατήρα Γκέιλ στον Άρη- και, ως αποτέλεσμα, εντόπισαν κάτι απρόσμενο: Το οξυγόνο «συμπεριφέρεται» με έναν τρόπο που οι επιστήμονες ως τώρα αδυνατούν να εξηγήσουν μέσω γνωστών χημικών διεργασιών.
Μέσα σε διάστημα τριών αρειανών ετών (έξι γήινων ετών) ένα όργανο (SAM) του ρομποτικού οχήματος της NASA ανέλυσε τη σύνθεση του αέρα στον κρατήρα. Η σύνθεση του αρειανού αέρα διαπιστώθηκε ως εξής: 95% διοξείδιο του άνθρακα, 2,6% μοριακό άζωτο, 1,9% αργό, 0,16% μοριακό οξυγόνο και 0,06% μονοξείδιο του άνθρακα. Επίσης, βρέθηκε πώς τα μόρια στον αέρα του Άρη αναμειγνύονται και κυκλοφορούν με τις αλλαγές στην πίεση του αέρα ανά το έτος. Οι αλλαγές αυτές λαμβάνουν χώρα όταν το διοξείδιο του άνθρακα παγώνει στους πόλους τον χειμώνα, ως εκ τούτου μειώνοντας την πίεση ανά τον πλανήτη, καθώς ο αέρας ανακατανέμεται. Μετά το διοξείδιο του άνθρακα εξατμίζεται την άνοιξη και το καλοκαίρι και αναμειγνύεται ανά τον πλανήτη, αυξάνοντας την πίεση.
Σε αυτό το περιβάλλον οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως το άζωτο και το αργό ακολουθούν προβλέψιμα εποχικά μοτίβα. Ως εκ τούτου ανέμεναν το ίδιο και για το οξυγόνο- αλλά τελικά δεν ισχύει κάτι τέτοιο, καθώς η ποσότητά του στον αέρα αυξανόταν την άνοιξη και το καλοκαίρι κατά 30% και μετά έπεφτε πίσω στα επίπεδα που προβλέπονταν μέσω «συμβατικής» χημείας το φθινόπωρο. Η τάση αυτή παρατηρείται κάθε άνοιξη, αν και η ποσότητα του οξυγόνου που προστίθεται στην ατμόσφαιρα ποικίλλει, υποδεικνύοντας πως κάτι το παράγει και μετά το απομακρύνει.
«Την πρώτη φορά που το είδαμε, ήταν απλά συγκλονιστικό» είπε ο Σουσίλ Ατρέγια, καθηγητής κλιματικών και διαστημικών επιστημών στο University of Michigan στο Αν Άρμπορ και co-author επιστημονικού άρθρου στο θέμα που δημοσιεύτηκε στο Journal of Geophysical Research: Planets.
Οι ερευνητές έλεγξαν εάν το όργανο λειτουργούσε σωστά και μετά εξέτασαν διάφορα ενδεχόμενα, όπως την απελευθέρωση οξυγόνου κατά τη διάσπαση μορίων διοξειδίου του άνθρακα ή νερού στην ατμόσφαιρα. Ωστόσο, δεν έχει βρεθεί ακόμα ικανοποιητική εξήγηση.
«Δυσκολευόμαστε να το εξηγήσουμε» είπε η Μελίσα Τρέινερ, πλανητική επιστήμονας στο Goddard Space Flight Center της NASA, που ηγήθηκε της έρευνας. «Το γεγονός πως η συμπεριφορά του οξυγόνου δεν επαναλαμβάνεται απόλυτα κάθε εποχή μας κάνει να σκεφτούμε ότι δεν πρόκειται για ένα ζήτημα που έχει να κάνει με την ατμοσφαιρική δυναμική. Πρέπει να πρόκειται για κάποια χημική πηγή...που δεν έχουμε καταγράψει ακόμα».
Σημειώνεται πως κάτι παρεμφερές έχει παρατηρηθεί και με το μεθάνιο: Το συγκεκριμένο αέριο βρίσκεται επίσης στον αέρα του κρατήρα Γκέιλ σε μικρές ποσότητες, ωστόσο εντοπίζεται από τα όργανα του Curiosity, τα οποία διαπίστωσαν εποχικές αυξομειώσεις του- για την ακρίβεια, διαπιστώθηκε πως το μεθάνιο αυξάνεται κατά 60% για ανεξήγητους λόγους τους μήνες του καλοκαιριού.
«Αρχίζουμε να βλέπουμε αυτόν τον συσχετισμό μεταξύ μεθανίου και οξυγόνου σε σημαντικό μέρος του αρειανού έτους» είπε ο Ατρέγια. «Νομίζω ότι υπάρχει κάτι πίσω από αυτό. Δεν έχω ακόμα τις απαντήσεις. Κανείς δεν τις έχει».
Υπογραμμίζεται πως το οξυγόνο και το μεθάνιο μπορούν να παραχθούν τόσο βιολογικά (από μικρόβια, πχ) όσο και αβιοτικά (από χημικές διεργασίες που σχετίζονται με το νερό και τους βράχους). Οι επιστήμονες εξετάζουν όλα τα δεδομένα, αν και δεν υπάρχουν ακόμα πειστικά στοιχεία περί βιολογικής δραστηριότητας στον Άρη.
