Της Σοφίας Εμμανουήλ
[email protected]

Τα δίκτυα franchise, όπως επιβεβαιώνουν στατιστικές μελέτες αλλά και επίσημοι φορείς -με ενδεικτική την πρωτοβουλία της Ε.Ε. να προωθήσει τον θεσμό ως εργαλείο ανάπτυξης του λιανεμπορίου-, κερδίζουν ολοένα μερίδια έναντι των ανώνυμων σημείων πώλησης.

Ως αποτέλεσμα η αγορά του franchise σταθεροποιεί την αξία της στον απόηχο της οικονομικής κρίσης, ενώ επιχειρηματικοί παράγοντες εκφράζουν αισιοδοξία για μελλοντική ανάπτυξη. 

Σε επίπεδο υποαγορών, ο κλάδος εστίασης - τροφίμων παραμένει ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης της αγοράς franchise όντας επιλέξιμος από το 30% των εν δυνάμει επενδυτών, εκ των οποίων πάνω από επτά στους δέκα (73,5) διαθέτουν μέχρι 100.000 ευρώ για αρχική επένδυση, αναλογία που επιβεβαιώνεται άλλωστε και στο σύνολο της αγοράς (72,5%), η αξία της οποίας εκτιμάται γύρω στα 4 δισ. ευρώ (χωρίς να υπολογίζονται οι πωλήσεις εταιρικών καταστημάτων) με την ενεργή παρουσία σχεδόν 600 εμπορικών σημάτων, με βάση συγκλίνουσες εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς.  

Επενδυτικό ενδιαφέρον καταγράφεται τόσο για υφιστάμενα σήματα όσο και για νεοεισερχόμενα, που σχεδιάζουν την ανάπτυξή τους για τα επόμενα χρόνια μέσα από το δομημένο σύστημα του franchise. Είναι ενδεικτικό ότι η ΑΒ Βασιλόπουλος, από τους ισχυρότερους παίκτες της αγοράς, επεκτείνει σταθερά το δίκτυο των καταστημάτων «ευκολίας» ΑΒ shop&go με στόχο 100 νέα σημεία τα επόμενα 3-4 χρόνια, ενισχύοντας έτσι το μερίδιό της και από τη διείσδυση στην αγορά μικρών καταστημάτων, μια πίτα που υπολογίζεται γύρω στα 500 εκατ. ευρώ. 

Οι τάσεις

Στον ευρύτερο κλάδο της εστίασης, το ενδιαφέρον ανάπτυξης με το μοντέλο franchise είναι συνεχές σε όλο το φάσμα των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, από super market και παντοπωλεία μέχρι καφέ και εστιατόρια. Όπως έχει επισημανθεί από τη «N», διάσημοι σεφ υπογράφουν νέα concept, όπως ο Βαγγέλης Δρίτσας το Happy Buddha (asian food) και το snitselakia, νέες τάσεις κάνουν την εμφάνισή τους στην αγορά, από το ψάρι takeaway (fish&chips, island season της Frutti di Mare) μέχρι κουλουράδικα, χωρίς να λείπουν και οι εισαγωγές concepts. Ενδεικτικά σημειώνουμε την περίπτωση της αμερικάνικης Papa John’s από τον χώρο της πίτσας που ήδη από τον περασμένο Μάρτιο βολιδοσκοπούσε την τοπική αγορά για ανάπτυξη δικτύου μέσω συνεταίρου.

Την ίδια στιγμή οι προοπτικές ανάπτυξης πολλών αλυσίδων έχουν διαφοροποιηθεί τόσο λόγω των αναπροσαρμογών του ΦΠΑ όσο και λόγω της απελευθέρωσης της αγοράς καφέ που έδωσε τη δυνατότητα σε ζαχαροπλαστεία, πρατήρια άρτου κ.ά. να προσφέρουν καφέ. Για παράδειγμα, τα νέα καταστήματα της Leonidas εκτός από πραλίνες προσφέρουν και καφέ, με τις πληροφορίες να θέλουν την εταιρεία, που αριθμεί 1.200 καταστήματα παγκοσμίως, να σχεδιάζει επέκταση του δικτύου στην Ελλάδα με επιπλέον 15 σημεία, μέσω franchise.   

Ενδιαφέρον όμως εκδηλώνεται και σε άλλους κλάδους όπως π.χ. στην εκπαίδευση, με αλυσίδες όπως η Πουκαμισάς, που έχουν εδραιώσει το σήμα τους για δεκαετίες, να επενδύουν σε διαφοροποίηση και νέους συνεργάτες για να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Ας σημειωθεί ότι η αλυσίδα Διακρότημα από το 2007 που μπήκε στην αγορά του franchise αριθμεί ήδη 100 φροντιστήρια. 

Μέσω franchising αναπτύσσονται και ισχυροί όμιλοι όπως ο ΟΠΑΠ, εταιρείες τεχνολογίας, ενέργειας, ενώ επανακάμπτουν τα τελευταία χρόνια και τα internet cafe αξιοποιώντας την αναδυόμενη τάση του gaming. Ταυτόχρονα αναδύονται νέα σήματα στον χώρο των γυμναστηρίων, των ειδών δώρων, των παιδότοπων κ.α.  

Τα μεγέθη

Η αξία της αγοράς εκτιμάται άνω των 4,5 δις. αφού σ’ αυτό το επίπεδο κυμάνθηκε το 2017, σύμφωνα με κλαδική μελέτη της ΣΤΟΧΑΣΙΣ Σύμβουλοι Επιχειρήσεων Α.Ε. Η αξία της αγοράς εδραιώνεται σ’ αυτά τα επίπεδα με τη συνεισφορά τόσο των καταστημάτων franchise (74%), όσο και των εταιρικών (26%). 

Σημειώνεται ότι ο κλάδος της εστίασης ηγείται της ανάπτυξης τα τελευταία 1-2 χρόνια κι ενώ προηγήθηκε πτώση την περίοδο της κρίσης (-19% την περίοδο 2014-2017). Ο αριθμός των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην αγορά εκτιμάται γύρω στις 300, ενώ παράγοντες της αγοράς ανεβάζουν τον αριθμό των εμπορικών σημάτων γύρω στα 600 συνυπολογίζοντας νεοεισερχόμενους παίκτες και επιμέρους σήματα στα χαρτοφυλάκια των εταιρειών. Με συντηρητικούς υπολογισμούς ο αριθμός των καταστημάτων υπερβαίνει τις 10 - 15 χιλ., όπου απασχολούνται πάνω από 100.000 άτομα.

Σε συλλογικό επίπεδο, με τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης του κλάδου μέσω ΕΣΠΑ να έχει παγώσει, ο Σύνδεσμος Franchise της Ελλάδος εστιάζει το ενδιαφέρον του στην εκπαίδευση. Σύμφωνα με στελέχη της διοίκησης, αυτό το διάστημα σχεδιάζεται η υλοποίηση προγράμματος για την εκπαίδευση στελεχών του κλάδου σε θέματα λειτουργίας των δικτύων και αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών.

Στις μεγάλες αγορές, όπως ΗΠΑ, Αυστραλία, Ισπανία, Ηνωμένο Βασίλειο κ.ά., οι επιχειρήσεις έχουν πρόσβαση σε εξειδικευμένα εργαλεία που απευθύνονται αποκλειστικά σε δίκτυα franchise. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει τέτοια εξειδίκευση, αλλά κάποια βήματα γίνονται για ανάπτυξη σχετικών προϊόντων. Οι εν δυνάμει επενδυτές έχουν στραμμένο το ενδιαφέρον τους στις εξελίξεις γύρω από τα θέματα χρηματοδότησης, αλλά σε μεγάλο ποσοστό διαθέτουν από προσωπική αποταμίευση κεφάλαια της τάξης των 40 - 60 χιλ. ευρώ για χρηματοδότηση μέρους της αρχικής επένδυσης. 

Στοιχεία της KEM Franchise, που διοργανώνει την ετήσια έκθεση στον κλάδο, αναφέρουν ότι τα τρία τελευταία χρόνια, μόνο από τους εκθέτες έγιναν επενδύσεις άνω των 150 εκατ. ευρώ προσθέτοντας στην αγορά 10.000 θέσεις εργασίας. Ειδικότερα το 2018 άνοιξαν 300 νέα σημεία, τα οποία προστιθέμενα στα περίπου 700 που δημιουργήθηκαν από το 2014 αγγίζοντας συνολικά τα 1.000. Έτσι, με βάση τα στοιχεία της ΚΕΜ η αγορά συνολικά έχει μεγαλώσει σημαντικά, ειδικά την τελευταία διετία, αγγίζοντας τις 700 αλυσίδες, με 20.000 franchisees και 150.000 εργαζομένους.

Επενδυτική δυνατότητα

Σύμφωνα με έρευνα της Marketing Services Organization για λογαριασμό της ΚΕΜ σε δείγμα 1885 επισκεπτών της έκθεσης, η πλειοψηφία των ενδιαφερόμενων επενδυτών στην αγορά του franchise μελετά επένδυση στον κλάδο εστίασης - τροφίμων (30,58%) ενώ ακολουθεί η κατηγορία παροχής υπηρεσιών (19,17%), η ένδυση - υπόδηση - αξεσουάρ (13,11%), η κατηγορία της υγείας - ομορφιάς (9,95%), ο οικιακός εξοπλισμός (6,80%), η εκπαίδευση - επιμόρφωση (3,16%), που ενώ αποτελεί μέρος της παροχής υπηρεσιών, συγκεντρώνει σημαντικό ποσοστό ενδιαφέροντος και αναλύεται ξεχωριστά. 
Υπάρχει ωστόσο και μεγάλη γκάμα ενδιαφερόμενων για μια σειρά από νέες κατηγορίες (διάφορα) που αποσπούν το ενδιαφέρον του 17,23% των εν δυνάμει επενδυτών.

Η επενδυτική δυνατότητα των υποψηφίων επενδυτών δείχνει ότι ο κύριος όγκος των εν δυνάμει επενδυτών, πάνω από επτά στους δέκα (72,48%) εμφανίζει επενδυτική δυνατότητα ή πρόθεση επένδυσης έως 100.000 ευρώ. Το 20,22% είναι διατεθειμένο να επενδύσει έως 200.000 ευρώ, το 3,93% μεταξύ 201.000 ευρώ και 300.000 ευρώ, ενώ το 3,37% εμφανίζει επενδυτική δυνατότητα άνω των 301.000 ευρώ. 

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η μερίδα των επενδυτών με δυνατότητα επένδυσης έως 100.000 ευρώ διογκώθηκε κατά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης λόγω της έλλειψης ρευστότητας και των περιορισμένων εργαλείων χρηματοδότησης. 

Είναι ενδεικτικό ότι στην ίδια έρευνα που έγινε το 2013 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 58,08% ενώ έχει μειωθεί σε σχέση με την έρευνα του προηγούμενου έτους.

Δυνατότητα ανά πεδίο ενδιαφέροντος

Ειδικότερα η κατηγορία της εστίασης προσελκύει άτομα που προτίθενται να διαθέσουν έως 100.000 ευρώ σε ποσοστό 73,55% αλλά ταυτόχρονα την επιλέγουν και άτομα που θέλουν να επενδύσουν ποσά άνω των 301.000 ευρώ με ποσοστό 6,81% αλλά και άτομα που επιθυμούν να διαθέσουν από 101.000 ευρώ - 200.000 ευρώ με ποσοστό 18,71% ενώ το 1,95% που την επιλέγουν ως επένδυση διαθέτουν από 201.00-300.000 ευρώ.

Σε έναν άλλο ενδεικτικό κλάδο, αυτόν της παροχής υπηρεσιών, το 50,72% σχεδιάζει να επενδύσει μέχρι 100.000 ευρώ, το 40,58% 101.000 ευρώ - 200.000 ευρώ, 1,45% είναι σε θέση να δαπανήσει μέχρι 300.000 ευρώ και 7,25% ακόμη περισσότερα. 

Oι ερωτώμενοι στην πλειονότητά τους εκδηλώνουν ενδιαφέρον για ένταξη στο θεσμό της δικαιόχρησης (franchise) ως δικαιοδόχοι (franchisee), σε ποσοστό 66,53%. Παράλληλα, σημαντικό ποσοστό (13,71%) δηλώνει την πρόθεσή του να λειτουργήσει ως Μaster Franchisor, εισάγοντας στην Ελλάδα κάποιο concept του εξωτερικού. Το 19,76% των ερωτηθέντων ενδιαφέρεται να αναπτύξει με την μέθοδο του franchise το δικό του concept, δηλαδή να γίνει franchisor.

Είναι ενδιαφέρον επίσης ότι από τους επενδυτές που επιλέγουν την εστίαση το 75,40% ενδιαφέρονται ως franchisee, το 18,25% ως franchisor και το 6,35% ως Master Franchisor. Όσον αφορά τον κλάδο της εκπαίδευσης - επιμόρφωσης, η συντριπτική πλειοψηφία (80%) θα ήθελε να γίνει μέλος μιας ήδη υπάρχουσας αλυσίδας ενώ το 13,33% να αναπτύξει μία δικιά του. Την επένδυση στον οικιακό εξοπλισμό επιλέγουν κατά βάση όσοι θέλουν να ενταχθούν στον θεσμό του franchise ως franchisee (85,71%), ενώ πολύ λιγότεροι (10,71%) εμφανίζονται διατεθειμένοι να εισέλθουν στην αγορά ως franchisor.

Σημαντικά ενισχυμένα είναι τα ποσοστά όσων θέλουν να εισέλθουν στην αγορά ως franchisee και στον κλάδο της ένδυσης (77,78%) και της υγείας - ομορφιάς (65,85%), ενώ πιο ισορροπημένη είναι η εικόνα στον κλάδο υπηρεσιών όπου οι εν δυνάμει επενδυτές εκφράζουν πρόθεση να επενδύσουν ως franchisee σε ποσοστό 54,43%, ως franchisor σε ποσοστό 31,65% και ως Master Franchisor 13,92%.