Του Γιάννη Κανουπάκη
[email protected]
Περίοδο ανόδου, με πρόσκαιρες αυξομειώσεις, συνθέτουν τα χρόνια της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας όσον αφορά το εξωτερικό εμπόριο. Όλοι οι κλάδοι πλην ενός είδαν καλύτερες ημέρες, σωρευτικά, δε, η αξία των ελληνικών εξαγωγών το περασμένο έτος σε σχέση με το 2008 αυξήθηκε κατά 36,3%, στα 28,83 δισ.. ευρώ, κάνοντας νέο ρεκόρ δεκαετίας μετά το 2012. Βεβαίως, τον χορό έσυραν τα πετρελαιοειδή με αύξηση περίπου 96%, ενώ ακολούθησαν τα λάδια και οι πρώτες ύλες, με +54,5% και +54,2% αντιστοίχως.
Τρόφιμα και ζώντα ζώα ήταν επίσης ψηλά στο +44,7%, αξιόλογη, δε, άνοδο κατά 27,5% σημείωσαν τα χημικά προϊόντα. Από εκεί και πέρα, οι αυξήσεις ήταν μικρότερες. Στο +15,6% ποτά και καπνικά, στο +10,6% τα βιομηχανικά, στο +4,3% τα διάφορα βιομηχανικά και μόλις +1,3% τα μηχανήματα.
Αρνητικό πρόσημο κατέγραψε μόνον ο κλάδος των εμπιστευτικών προϊόντων, με -5,2%. Το φετινό 8μηνο «έτρεξε», ήδη, με ενίσχυση των αποστολών σχεδόν όλων των κατηγοριών προϊόντων καθόσον ανοίγουν νέες αγορές, συνυπολογιζομένου του γεγονότος ότι πολλά ελληνικά προϊόντα έχουν ενσωματωμένη καινοτομία. Βάσει των στοιχείων του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων παρουσιάζουμε το χρονικό της πορείας των κλάδων με συνολικές επισημάνσεις για την 7ετία 2008-2014, όπως είχε καταγραφεί παλαιότερα σε σχετική έρευνα και κατ’ έτος, από εκεί και πέρα, έως και το 2017, αναμένοντας, στο μέλλον, μια γενικότερη θεώρηση από τους ειδικούς αναλυτές, στην προοπτική μιας εξόδου της ελληνικής οικονομίας από την κρίση σε μία τετραετία, περίπου, όπως εκτιμά μεγάλο μέρος της επιχειρηματικής κοινότητας.
2008-2014 Τρόφιμα & Ζώντα Ζώα: Ο κλάδος των Τροφίμων (& Ζώντων Ζώων) κατατάσσεται μεταξύ των πρωταγωνιστών της ανόδου, με αύξηση της αξίας εξαγωγών κατά 22,63% την περίοδο 2008-2014 (στα 3,68 δισ. ευρώ το 2014 από 3 δισ. ευρώ το 2008), ποσοστό που αντιστοιχεί σε ετήσιο μέσο ρυθμό μεταβολής της τάξης του 3,54%. Ωστόσο, η συμμετοχή του κλάδου στη συνολική αξία των εξαγωγών μειώθηκε οριακά από το 14,23% το 2008 στο 13,72% το 2014, παρά το γεγονός ότι πέρυσι καταγράφηκαν ιστορικά υψηλά εξαγωγών (3,68 δισ. ευρώ).
Ποτά και Καπνός: Σε αντίθεση με τα τρόφιμα, ο κλάδος των Ποτών-Καπνού κατέγραψε έντονες διακυμάνσεις κατά την περίοδο 2008-2014, τόσο σε όρους αξίας εξαγωγών όσο και στον όγκο των συναλλαγών. Συγκεκριμένα, η αξία των εξαγωγών εμφανίσθηκε μειωμένη κατά 5,61% (μέση μεταβολή -0,80%), στα 584 εκατ. ευρώ το 2014, από 618 εκατ. ευρώ το 2008. Η καλύτερη επίδοση της 7ετίας εντοπίζεται το 2012 (630 εκατ. ευρώ), ενώ πλέον η συμμετοχή του κλάδου στις συνολικές ελληνικές εξαγωγές περιορίσθηκε στα επίπεδα του 2,17% (από 2,93% το 2008).
Πρώτες Ύλες: Ακόμη μεγαλύτερες διακυμάνσεις, ειδικά σε επίπεδο αξίας εξαγωγών παρουσίασε ο κλάδος των Πρώτων Υλών. Συγκεκριμένα, η αξία των εξαγωγών του κλάδου εμφανίσθηκε αυξημένη κατά 23,22% το 2014, σε σχέση με το 2008 (στο 1,03 δισ. ευρώ από 837 εκατ. ευρώ), με μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής +5,03%. Το αποτέλεσμα αυτής της αύξησης είναι η συμμετοχή του κλάδου στο σύνολο των ελληνικών εξαγωγών να διαμορφωθεί στο 3,84% από το 3,96% του 2008. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι καλύτερες επιδόσεις των Πρώτων Υλών καταγράφονται στο έτος 2012 (1,24 δισ. ευρώ), από το οποίο έκτοτε σημειώνεται σημαντική υποχώρηση για κάθε ένα από τα ακόλουθα έτη. Τα επίπεδα του 2014, μάλιστα, υπολείπονται ακόμη και αυτών του 2010 (1,031 δισ. ευρώ έναντι 1,032 δισ. ευρώ το 2010).
Καύσιμα: Αναμφισβήτητος πρωταγωνιστής της 7ετίας 2008-2014 για τις ελληνικές εξαγωγές ήταν ο κλάδος των Καυσίμων, που πλέον αντιστοιχεί στο 38,52% των συνολικών εξαγωγών της χώρας (έναντι ποσοστού 21,64% το 2008). Μάλιστα, η βαρύτητα των Καυσίμων στον υπολογισμό των συνολικών εξαγωγών ήταν τέτοια, που οδήγησε συχνά στην εξαίρεση ειδικά των πετρελαιοειδών, προκειμένου να αποτυπωθεί ευκρινέστερα η πορεία των άλλων κλάδων. Η αξία των εξαγωγών καυσίμων, μετά και την ενσωμάτωση σχετικών Κοινοτικών Οδηγιών περί υπολογισμού εξαγωγών πετρελαιοειδών στο εθνικό δίκαιο (2010), αυξήθηκε την περίοδο 2008-2014 κατά 126,45% (με ετήσιους ρυθμούς μεταβολής +18,23%). Η καλύτερη επίδοση σε όρους αξίας εξαγωγών καταγράφεται το 2013, με 10,88 δισ. ευρώ (επί συνόλου εξαγωγών 27,3 δισ. ευρώ).
Έλαια και λίπη: Οι διαφοροποιήσεις στα επίπεδα παραγωγής του ελαιοκομικού κλάδου (φαινόμενα παρενιαυτοφορίας) επηρέασαν σημαντικά και την πορεία εξαγωγών του κλάδου κατά την περίοδο 2008-2014. Η αξία των εξαγωγών εμφανίσθηκε μεν μειωμένη κατά 14,25% το 2014 έναντι του 2008 (στα 316 εκατ. ευρώ από τα 369 εκατ. ευρώ), ωστόσο η μέση ετήσια μεταβολή εμφανίσθηκε θετική (+1,65%). Αιτία αυτής της αντίρροπης εικόνας ήταν η δραματική μείωση των εξαγωγών το 2014, λόγω της εξαιρετικά περιορισμένης παραγωγής του ελαιοκομικού κλάδου. Αρκεί να αναλογιστεί κάποιος ότι η καλύτερη επίδοση σε αξία εξαγωγών εντοπίζεται το 2013 (577 εκατ. ευρώ). Η συμμετοχή του κλάδου (ουσιαστικά του ελαιόλαδου και των βρώσιμων ελιών) αντιστοιχεί στο 1,18% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών (από 1,75% το 2008)
Χημικά: Αξιοσημείωτη σταθερότητα και αντοχές κατά τα χρόνια της ύφεσης επιδεικνύει ο κλάδος των Χημικών. Κινούμενος σε σχετικά περιορισμένο εύρος αξίας εξαγωγών μεταξύ των 2,4 και 2,6 δισ. ευρώ, ο κλάδος πέτυχε συνολική αύξηση της τάξης του 10,09% στην περασμένη 7ετία, με μέση ετήσια μεταβολή +1,84%. Η καλύτερη επίδοση καταγράφηκε το 2014 (2,65 δισ. ευρώ έναντι 2,4 δισ. ευρώ το 2008), με αποτέλεσμα το ποσοστό συμμετοχής του κλάδου στη συνολική αξία εξαγωγών να διαμορφωθεί στο 9,83% (από 11,36% το 2008). Σε όρους όγκου εξαγωγών, πάντως, οι διακυμάνσεις ήταν εντονότερες, αν και εξίσου κινούμενες σε περιορισμένο εύρος τιμών (μεταξύ 2-2,55 εκατ. τόνων ετησίως).
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι οι καλύτερες επιδόσεις του κλάδου εντοπίσθηκαν το 2011 (2,55 εκατ. τόνοι), ώστε το 2014 να επιτύχει επίδοση οριακά καλύτερη (+2,52%) σε σχέση με το 2008 και τα προ κρίσης επίπεδα. Να σημειωθεί ότι η μέση ετήσια μεταβολή του όγκου εξαγωγών χημικών προϊόντων υπολογίσθηκε σε 1,24%. Από τα παραπάνω στοιχεία εξάγεται το συμπέρασμα ότι ο κλάδος βρέθηκε στα άνω όρια παραγωγικής και εξαγωγικής δυναμικότητας, με τις όποιες διακυμάνσεις να αφορούν μεταβολές σε επίπεδο ισοτιμίας και διεθνών τιμών των πρώτων υλών. Η θετική πορεία, ωστόσο, όλα τα προηγούμενα χρόνια -ειδικά στη φαρμακοβιομηχανία- ανέδειξε την ανάγκη παροχής κινήτρων για την αύξηση της παραγωγής και την ενίσχυση των εξαγωγών του κλάδου, προς νέες αγορές.
Βιομηχανικά Προϊόντα: Η ελληνική Βιομηχανία φαίνεται να έχει δεχθεί το ισχυρότερο πλήγμα κατά τα πρώτα χρόνια της κρίσης, καθώς ακόμη κι αν καταγράφηκε μικρή αύξηση του όγκου των εξαγωγών στην 7ετία 2008-2014, η μείωση της αξίας τους συνηγορούσε σε περαιτέρω πιέσεις ρευστότητας και περιθωρίων κέρδους για τις ελληνικές βιομηχανικές επιχειρήσεις. Συγκεκριμένα, η αξία εξαγωγών βιομηχανικών προϊόντων μειώθηκε κατά 11,19% το 2014, σε σχέση με το 2008 (στα 3,7 δισ. ευρώ από τα 4,2 δισ. ευρώ), με μέση ετήσια μεταβολή της τάξης του -0,47%. Μάλιστα, η καλύτερη επίδοση του κλάδου εντοπίζεται πίσω στο 2011 (στα 4,23 δισ. ευρώ), οπότε και απλά ανέκαμψε από την κρίση του 2009 επιστρέφοντας σε επίπεδα αντίστοιχα με αυτά του 2008. Έκτοτε ακολούθησε νέα πτωτική πορεία, η οποία ανατράπηκε εν μέρει στο τελευταίο τρίμηνο του 2014, μετά την υποχώρηση του ευρώ έναντι του δολαρίου. Πλέον, ο κλάδος αντιστοιχούσε στο 13,83% των συνολικών εξαγωγών έναντι 19,82% το 2008.
Μηχανολογικός Εξοπλισμός: Ακόμη μεγαλύτερο πλήγμα στα χρόνια της κρίσης δέχθηκε ο κλάδος του Μηχανολογικού Εξοπλισμού, με απώλειες τόσο σε αξία όσο και όγκο εξαγωγών, που βρέθηκαν σε επίπεδα προ 2008. Ειδικότερα, η αξία εξαγωγών του κλάδου υποχώρησε κατά 12,28% στα 2,24 δισ. ευρώ το 2014 σε σχέση με τα 2,56 δισ. ευρώ του 2008 (μέση ετήσια μεταβολή -1,39%). Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το 2008 ήταν και η καλύτερη χρονιά για τον κλάδο, η υποχώρηση του οποίου βρήκε χαμηλό 7ετίας, όχι το 2009 όπως στις υπόλοιπες περιπτώσεις, αλλά το 2013 (μόλις 1,9 δισ. ευρώ). Ως αποτέλεσμα υποχώρησε ακόμη περισσότερο η συμμετοχή του στο σύνολο των ελληνικών εξαγωγών (στο 8,35% το 2014 από 12,11% το 2008).
Διάφορα Βιομηχανικά Προϊόντα: Ουραγός των επιδόσεων σε όρους αξίας εξαγωγών εμφανίσθηκε ο κλάδος των Διάφορων Βιομηχανικών Προϊόντων, εξαιτίας κυρίως της αποεπένδυσης στους κλάδους της ένδυσης-υπόδησης. Στην 7ετία 2008-2014 η αξία των εξαγωγών του κλάδου μειώθηκε κατά 14,41% (με μέση ετήσια μεταβολή -1,95%), υποχωρώντας στο 1,79 δισ. ευρώ το 2014, σε σχέση με τα 2,02 δισ. ευρώ το 2008 (υψηλό 7ετίας). Η συμμετοχή των Διάφορων Βιομηχανικών Προϊόντων στις συνολικές ελληνικές εξαγωγές υποχώρησε στο 6,43% (από 9,56% το 2008). Ελαφρώς καλύτερη είναι η εικόνα σε επίπεδο όγκου εξαγωγών, με τη μείωση να περιορίζεται στο -6,40% (με μέση ετήσια μεταβολή -0,29%), παραμένοντας στα στενά όρια των 155 εκατ. τόνων (χαμηλό 2010) ως και των 205 εκατ. τόνων (υψηλό 2013).
Εμπιστευτικά Προϊόντα: Η ειδική αυτή κατηγορία εξαγωγών (προϊόντα μονοπωλίων-ολιγοπωλίων, προϊόντα με προστασία πατέντας, προϊόντα που άπτονται θεμάτων εθνικής ασφάλειας κτλ.) εμφάνισε ουσιαστικά περιορισμένες διακυμάνσεις σε επίπεδο αξίας (αύξηση 1,92%), παρά την εμφάνιση υψηλής μέσης ετήσιας μεταβολής (4,52%). Το χαμηλό 7ετίας εντοπίζεται το 2009 (344 εκατ. ευρώ) και το υψηλό το 2012 (680 εκατ. ευρώ περίπου), ωστόσο κατά το 2014 οι εξαγωγές ήταν οριακά υψηλότερες του 2008 (572 εκατ. ευρώ έναντι 561 εκατ. ευρώ). Η συμμετοχή του κλάδου περιορίζεται στο 2,13% του συνόλου των εξαγωγών (από 2,66% το 2008).
Στην κορύφωση της κρίσιμης 7ετίας
2015: Ενδεικτικό γεγονός της πορείας των εξαγωγών ήταν ότι η πλειοψηφία των κύριων κλάδων εξαγωγών εμφάνισε θετικό πρόσημο, με εξαίρεση τα πετρελαιοειδή (-26,7%) και τις πρώτες ύλες (-0,9%). Εμφατικά ανοδική ήταν η πορεία του ελαιόλαδου (+124%), των μηχανημάτων (+14,2%) και των προϊόντων ποτού-καπνού (+12,8%)
2016: Επιβεβαιώθηκαν οι συχνές διακυμάνσεις και αβεβαιότητες που συνδέονταν με το διεθνές εμπόριο, με 6 κλάδους σε υποχώρηση και 4 σε άνοδο. Ειδικότερα, με θετικό πρόσημο ολοκληρώθηκε η χρονιά για τους κλάδους των τροφίμων (+9,8%), ποτών/καπνού (+10,5%), χημικών (+0,5%) και διάφορων βιομηχανικών προϊόντων (+6,9%). Αντίθετα, πτωτικά κινήθηκαν οι εξαγωγές των πρώτων υλών (-1%), πετρελαιοειδών (-9,1%), βιομηχανικών προϊόντων (-3,9%), μηχανημάτων (-0,8%) και εμπιστευτικών προϊόντων (-21,6%).
2017: Τέσσερις κλάδοι κινήθηκαν σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2016 (μηχανήματα, λάδια, εμπιστευτικά προϊόντα και ποτά & καπνός). Στον αντίποδα σημαντική άνοδο παρουσίασαν τα πετρελαιοειδή/καύσιμα (+29,8%), οι πρώτες ύλες (+26,5%), τα βιομηχανικά προϊόντα (+16,6%) και τα χημικά (+12%), κλάδοι οι οποίοι διατήρησαν τη δυναμική τους.
