Στη Σοφία Εμμανουήλ 
[email protected]

Με κυρίαρχο προβληματισμό γύρω από την κυκλική οικονομία και τις εθνικές πολιτικές που την ακολουθούν στη χώρα μας, η «Ν» φιλοξενεί τις απόψεις του αναπληρωτή υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σωκράτη Φάμελλου, ο οποίος -μεταξύ άλλων- μας τονίζει ότι το βασικό εργαλείο είναι η παροχή κινήτρων σε ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς για να επενδύσουν. 

Από ποιες χώρες αντλεί τεχνογνωσία η Ελλάδα για να προωθήσει την κυκλική οικονομία;

«Η κυκλική οικονομία και η οικονομία χαμηλού άνθρακα αποτελούν πανευρωπαϊκά και παγκόσμια στοιχεία ενός εναλλακτικού και προοδευτικού οικονομικού μοντέλου, που διαφυλάσσει την πλανητική βιωσιμότητα και δεν κατασπαταλά τους φυσικούς πόρους. Η κυκλική οικονομία εξειδικεύει και υπηρετεί δύο οικουμενικές πολιτικές: 

• Την Ατζέντα ΟΗΕ 2030, με τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, και  
• Τη Συμφωνία των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση σε πολιτικό επίπεδο έχει υιοθετήσει στρατηγική για την κυκλική οικονομία και σε αυτή αναφερόμαστε. Παράλληλα η χώρα μας συμμετέχοντας σε Εταιρικές Σχέσεις, τεχνικά και επιστημονικά fora και συναντήσεις, αξιοποιεί την τεχνική βοήθεια της Ε.Ε. αλλά και τεχνογνωσία άλλων κρατών. Ως γνωστόν η Ελλάδα συμπεριλαμβάνεται στις 10 πρώτες χώρες-μέλη της Ε.Ε. που διαθέτουν Εθνική Στρατηγική. Κάποιες από αυτές βέβαια είναι πρωτοπόρες και ήδη επενδύουν στην Κυκλική Οικονομία, όπως η Ολλανδία, η Ισπανία, η Γαλλία, καθώς και η Περιφέρεια της Φλάνδρας, με την οποία συμμετέχουμε σε Εταιρική Σχέση για την Κυκλική Οικονομία στο πλαίσιο του Urban Agenda. Ήδη αξιοποιούμε την ευρωπαϊκή τεχνογνωσία είτε στο πρόσφατο Φόρουμ Κυκλικής Οικονομίας (8-9/4) αλλά και στο διήμερο διαδραστικό Εργαστήριο στις 12 και 13 Ιουνίου στην Αθήνα, για Δήμους και Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, όπως και στην ηλεκτρονική πλατφόρμα Κυκλικής Οικονομίας».

Υπάρχει τεχνογνωσία για το θέμα στην ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα - έχετε αναπτύξει κάποια συνεργασία;

«Έχουμε στην Ελλάδα καλά παραδείγματα κυκλικής οικονομίας και τεχνογνωσία σε επίπεδο έρευνας, πιλοτικών εφαρμογών και σε βιομηχανική κλίμακα. Ελληνικά Πανεπιστήμια συμμετέχουν σε ερευνητικά προγράμματα αλλά και σε βιομηχανικές και αστικές εφαρμογές, αξιοποιώντας προγράμματα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας ή της Ε.Ε., όπως είναι το HORIZON, το LIFE, το INTERREG, η διαβαλκανική πλατφόρμα ανταλλαγής δεδομένων αποβλήτων επιχειρήσεων (SWAN, στο πρόγραμμα INTERREG), η παραγωγή βιοκαυσίμου από τα βιοαπόβλητα στον Δήμο Χαλανδρίου, κ.λπ. Για το λόγο αυτό στηρίξαμε και συμμετείχαμε στο Athens Science Festival στην Τεχνόπολη τον Απρίλιο».

Τι έχει να ωφεληθεί η χώρα από τις σχετικές μεταρρυθμίσεις; Θα είχε ενδιαφέρον αν μπορούσαμε να ποσοτικοποιήσουμε αυτά τα οφέλη και να τα θέσουμε εντός χρονοδιαγράμματος.

«Η κυκλική οικονομία στην Ελλάδα μπορεί να τροφοδοτήσει ένα ποιοτικό άλμα στην οικονομία γιατί δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, τροφοδοτεί τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, τη δημιουργία νέων επαγγελμάτων και την κοινωνική οικονομία, που είναι ακόμα σε πολύ χαμηλό επίπεδο στην Ελλάδα. Η ΟΚΕ (Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή) έχει διατυπώσει την άποψη ότι οι προκλήσεις και ευκαιρίες της κυκλικής επιχειρηματικότητας εντάσσονται σε πέντε 5 κατηγορίες - επιχειρηματικά μοντέλα : i) κυκλικές προμήθειες, ii) ανάκτηση πόρων, iii) παράταση κύκλου ζωής προϊόντος, iv) πλατφόρμες κοινής χρήσης και v) προϊόν ως υπηρεσία. Η κυκλική (δευτερογενής) χρήση υλικών στην Ελλάδα ήταν μόνο 2,4% το 2014, ενώ ο μέσος ευρωπαϊκός όρος ήταν 11,4%.

Η Ελλάδα έχει χαμηλότερες επιδόσεις από τον μέσο όρο της Ε.Ε. όσον αφορά τον αριθμό των ατόμων που απασχολούνται στον τομέα της κυκλικής οικονομίας (1,65 % της συνολικής απασχόλησης το 2016 σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ε.Ε. των 28, ήτοι 1,73 %). Επίσης οι επιδόσεις της Ελλάδας υπολείπονται του μέσου όρου της Ε.Ε. από πλευράς παραγωγικότητας των πόρων (δηλ. το πόσο αποδοτικά χρησιμοποιεί η οικονομία τους υλικούς πόρους για την παραγωγή πλούτου), με 1,45 EUR/kg (ο μέσος όρος είναι 2,04) το 2017, παρότι αυξήθηκε ελαφρώς σε σύγκριση με το 2014.  Από εκεί πρέπει να ξεκινήσουμε ώστε σε μια 5ετία να έχουμε το ίδιο επίπεδο αποδοτικότητας πόρων με την Ε.Ε. Ταυτόχρονα  στόχος μας είναι η προετοιμασία προς επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση με χωριστή συλλογή ανακυκλώσιμων - βιοαποβλήτων να εφαρμόζεται στο 50% του συνόλου των ΑΣΑ, ενώ η υγειονομική ταφή να έχει περιοριστεί σε λιγότερο από το 30% του συνόλου των απορριμμάτων».
 
Ποια είναι τα πρώτα βήματα στην στρατηγική κυκλικής οικονομίας για την Ελλάδα, τα οφέλη τα οποία θα γίνουν αντιληπτά στον μέσο πολίτη προκειμένου να υιοθετήσει βέλτιστες πρακτικές στην καθημερινότητά του και να γίνει συνεργάτης στον εθνικό στόχο;

«Ήδη κάναμε πολλά: Ο Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων, ο νέος νόμος της Ανακύκλωσης, ο νόμος για τις Ενεργειακές Κοινότητες, τα Πράσινα Σημεία, οι αλλαγές στην Πλαστική Σακούλα, η αναβάθμιση και τα κίνητρα για τους Δήμους μέσα από τον ΚΛΕΙΣΘΕΝΗ, είναι βήματα σ’ αυτήν την κατεύθυνση. Καταρτίζεται το Εθνικό Σχέδιο πράσινων Δημόσιων Προμηθειών και το Εθνικό Σχέδιο πρόληψης της Σπατάλης Τροφίμων, υπογράφηκαν δύο ρυθμίσεις για μια νέα τιμολογιακή πολιτική για τους Δήμους, με κίνητρα ενίσχυσης της ανακύκλωσης και της διαλογής στην πηγή για τους δημότες. Το βασικό εργαλείο είναι η παροχή κινήτρων σε ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς για να επενδύσουν στους τομείς της κυκλικής οικονομίας για να δημιουργηθεί ελληνική βιομηχανία ανακύκλωσης.

Ήδη υλοποιούνται δημόσιες επενδύσεις σε έργα διαλογής στην πηγή και επεξεργασίας αστικών αποβλήτων των Δήμων ύψους 1,5 δισ. ευρώ, με ορίζοντα λειτουργίας το 2020 και επίκειται διάθεση από το ΕΠΑΝΕΚ 40 εκατ. ευρώ σε πρώτη φάση για δράσεις Περιβαλλοντικής Βιομηχανίας. Προτεραιότητες για το επόμενο χρονικό διάστημα είναι η τόνωση της αγοράς δευτερογενών πρώτων υλών, η εισαγωγή κριτηρίων “κυκλικής οικονομίας” στον Αναπτυξιακό Νόμο, η ανάπτυξη προτύπων για τη χρήση λιπασμάτων από οργανικά απόβλητα, για την αξιοποίηση της επεξεργασμένης ιλύος των Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων, για την επανάχρηση αποβλήτων κατεδαφίσεων και κατασκευών και χρήση δευτερογενών εναλλακτικών καυσίμων στη βιομηχανία.

Επιδιώκεται μεγαλύτερη διείσδυση μονάδων βιοαερίου στο ενεργειακό σύστημα, παραγωγή βιομεθανίου από οργανικά απόβλητα και έγχυσή του στο δίκτυο φυσικού αερίου ή χρήση του ως καυσίμου κίνησης. Σε συνεργασία με το ΥΠΑΑΤ αναλάβαμε δύο πρωτοβουλίες για περιορισμό των απωλειών τροφίμων σε όλον τον κύκλο παραγωγής τροφίμων και για την αντιμετώπιση του σημαντικού προβλήματος ανεξέλεγκτης απόρριψης των συσκευασιών φυτοφαρμάκων. Ειδικές θεματικές δράσεις προγραμματίζουμε στα Τρόφιμα, στα Πλαστικά, στον Τουρισμό, στα Κατασκευαστικά Υλικά, στις Δημόσιες Προμήθειες και είμαστε σε στενή συνεργασία με την κοινωνία, την αγορά και την επιστημονική κοινότητα».