Ανάλυση

Της Μάρως Βακαλοπούλου
[email protected]

Τα ψέματα τελείωσαν. Η ώρα του Brexit έφθασε και κανείς πλέον δεν μπορεί να κρύβεται πίσω από συμφωνίες, τροπολογίες, ψηφοφορίες, αναβολές, μικρές ή μεγάλες. Η ώρα των αποφάσεων ήρθε και για το βρετανικό κοινοβούλιο και για την Ε.Ε. Οι διαπραγματεύσεις Λονδίνου - Βρυξελλών κούρασαν αφόρητα τους Βρετανούς πολίτες, γεγονός το οποίο αναγνώρισε χθες και η ίδια η Τερέζα Μέι – έστω και αν αυτή η παραδοχή ήταν για πολλούς ήταν μία ξεκάθαρη μετατόπιση ευθυνών εκ μέρους της. Ακόμη και εκτός βρετανικών συνόρων όμως, έπειτα από δύο χρόνια με διαπραγματεύσεις, σενάρια τρόμου ή απλώς μπλόφες, ελάχιστοι βρίσκουν πλέον ενδιαφέρον στο πόκερ του Brexit.

Το αίτημα της παράτασης υποβλήθηκε επισήμως χθες από τη Βρετανίδα πρωθυπουργό στον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ. Και καθώς όλα δείχνουν, αναμένεται να γίνει δεκτό. Ωστόσο, όπως όλα όσα αφορούν το Brexit, έτσι και η αναβολή του συνοδεύεται από ένα «αλλά».

Αναγνωρίζοντας ότι έπειτα από δύο χρόνια διαπραγματεύσεων, ο βρετανικός λαός περιμένει να μπει ένα τέλος στο αφήγημα του Brexit, προκειμένου η βρετανική κυβέρνηση και το κοινοβούλιο να σκύψουν επιτέλους και πάνω από τα καθημερινά του προβλήματα, η Μέι αιτήθηκε μία μικρή παράταση του διαζυγίου, έως τις 30 Ιουνίου. Αυτή άλλωστε είναι και η μοναδική παράταση την οποία προτίθενται να στηρίξουν και οι σκληροπυρηνικοί Brexiters, οι ευρωσκεπτικιστές του Συντηρητικού Κόμματος, οι «αντάρτες» Τόρις και πιο σφοδροί πολέμιοι της πρωθυπουργού σε όλη τη διαδικασία της αποχώρησης της Βρετανίας από την Ένωση.  

Ο Ντόναλντ Τουσκ, προφανώς εκφράζοντας τη θέση και των 17 κρατών-μελών, φάνηκε αρχικά δεκτικός σε αυτήν την προοπτική. Έως το βράδυ όμως, οπότε έθεσε και την προϋπόθεση: να ψηφιστεί η συμφωνία Λονδίνου - Βρυξελλών από το βρετανικό κοινοβούλιο πριν από τις 29 Μαρτίου. Εφόσον η συμφωνία ψηφιστεί – η ίδια συμφωνία που έχει δύο φορές καταψηφιστεί με μεγάλη πλειοψηφία στη Βουλή των Κοινοτήτων – τότε και μόνο η επέκταση του Άρθρου 50 έως τις 30 Ιουνίου θα εγκριθεί από τα κράτη-μέλη και δεν θα υπάρξει άλλη συνεδρίαση των Ευρωπαίων ηγετών. Ειδεμή, θα ακολουθήσει νέα έκτακτη συνεδρίαση την επόμενη εβδομάδα, όπου ενδεχομένως να αποφασιστεί η παραπομπή του Brexit στις ελληνικές καλένδες.

Ποια είναι συνεπώς τα επόμενα βήματα; Στο ίδιο μοτίβο που ακολουθείται τους τελευταίους μήνες, τα σενάρια της επόμενης μέρας είναι πολλά. Όλα όμως θα κριθούν από τις δύο μεγάλες αποφάσεις που καλούνται, δίχως αναβολή και περιστροφές, να λάβουν αφενός οι Ευρωπαίοι ηγέτες και αφετέρου οι Βρετανοί βουλευτές: «ναι» ή «όχι» στην παράταση του Άρθρου 50, «ναι» ή «όχι» στη συμφωνία αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Άτακτο Brexit

Θεωρητικά, έστω και αν το βρετανικό κοινοβούλιο καταψήφισε το no deal Brexit, η προοπτική μίας άτακτης εξόδου παραμένει πάντα ανοιχτή εάν η Ε.Ε. δεν δώσει το «πράσινο φως» στη μικρή αναβολή του Brexit ή ακόμη και αργότερα, εάν Βρετανία και Ε.Ε. δεν καταφέρουν να καταλήξουν σε μία οριστική συμφωνία κατά τη μεταβατική περίοδο.

Συνεπώς, παρότι στην πλειονότητά τους οι Βρετανοί βουλευτές δεν θέλουν ούτε να το διανοηθούν, πρέπει να κάνουν κάτι για να το αποτρέψουν. Ομοίως και οι Ευρωπαίοι ηγέτες, οι οποίοι συχνά κραδαίνουν απειλητικά το άτακτο Brexit στις διαπραγματεύσεις τους με το Λονδίνο, αλλά είναι σαφές ότι αυτό το σενάριο δεν συμφέρει ούτε τους πιο καλά προετοιμασμένους.

Άλλη μία ψηφοφορία για τη συμφωνία

Αυτό το σενάριο είναι ενδεχομένως και το μοναδικό το οποίο θα πάρει σάρκα και οστά, και μάλιστα σύντομα. Ακόμη και αν ο πρόεδρος της Βουλής των Κοινοτήτων Τζον Μπέρκοου τράβηξε προσωρινά φρένο στην πρόθεση της βρετανικής κυβέρνησης να θέσει για τρίτη φορά τη συμφωνία στην ψήφο των βουλευτών – κρίνοντας ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει από τις δύο προηγούμενες ψηφοφορίες – είναι σχεδόν βέβαιο ότι η Μέι θα βρει τρόπο να πείσει ότι υπάρχουν νέα δεδομένα και επομένως η συμφωνία πρέπει να επανέλθει στη βουλή.

Το μείζον θέμα εν προκειμένω είναι τι θα αποφασίσουν στην τρίτη και φαρμακερή ψηφοφορία; Θα πουν «ναι», οπότε θα ανοίξει η πόρτα της εξόδου από την Ένωση στις 30 Ιουνίου ή θα πουν «όχι», οπότε θα ανοίξει μία άλλη μακρά περίοδος αβεβαιότητας και πολιτικής κρίσης στο Ηνωμένο βασίλειο;

Διαπραγματεύσεις από την αρχή

Είναι και αυτή μία πιθανότητα. Εάν τελικά Βρυξέλλες και Λονδίνο καταλήξουν στη μακρά διαρκείας αναβολή του Brexit, είναι όντως πιθανό η βρετανική κυβέρνηση να προτείνει εκ νέου διαπραγματεύσεις επί μίας διαφορετικής συμφωνίας. Χρόνος άλλωστε θα υπάρχει άπλετος.

Νέο δημοψήφισμα

Πολύ μελάνι έχει χυθεί και πολύς τηλεοπτικός χρόνος έχει καταναλωθεί σε αναλύσεις για την προοπτική ενός δεύτερου δημοψηφίσματος.

Το ζήτημα τέθηκε ξανά έπειτα από την αδυναμία του βρετανικού κοινοβουλίου να καταλήξει σε κάποια συμφωνία, οπότε πολιτικοί αναλυτές κρίνουν ότι ο λόγος πρέπει να επιστρέψει στους πολίτες. Οι υποστηρικτές του δεύτερου δημοψηφίσματος υποστηρίζουν επίσης ότι πολλά είναι εκείνα που έχουν αλλάξει από το πρώτο δημοψήφισμα του 2016, συνεπώς θα ήταν χρήσιμο ο λαός να εκφράσει την άποψή του βάσει των νέων δεδομένων.

Για να υπάρξει δεύτερο δημοψήφισμα, προϋπόθεση είναι να υπάρχει χρόνος. Οπότε το σενάριο αυτό αποκτά μεγαλύτερες πιθανότητες μόνο εάν το Brexit αναβληθεί για μήνες ή για χρόνια. Ειδικοί επί του θέματος, υπολογίζουν ότι η νόμιμη διαδικασία για τη διεξαγωγή ενός δημοψηφίσματος στη Βρετανία είναι περίπου 22 μήνες.  

Όσον αφορά τη μορφή του, το δεύτερο δημοψήφισμα θα μπορούσε να είναι – όπως και το πρώτο – μη δεσμευτικό. Ορισμένοι βουλευτές προτιμούν ωστόσο ένα πιο δεσμευτικού χαρακτήρα δημοψήφισμα, το αποτέλεσμα του οποίου θα τεθεί άμεσα σε εφαρμογή.  

Το ερώτημα ωστόσο είναι τι θα αποφάσιζαν οι Βρετανοί εάν καλούνταν ξανά να αποφασίσουν μέσα ή έξω από την Ε.Ε.; Απογοητευμένοι ή συνειδητοποιημένοι ότι το Brexit δεν είναι απλώς ένας «περίπατος», θα ψήφιζαν πιο συντηρητικά; Ή μήπως, απέναντι σε αυτό που είδαν μέσα σε αυτά τα δύο χρόνια διαπραγματεύσεων σαν «στυγνό εκβιασμό από την Ε.Ε.» θα ψήφιζαν Brexit και πάλι Brexit;

Εκλογές

Η Τερέζα Μέι δεν ήταν εκείνη που άρχισε να ξετυλίγει το επικίνδυνο νήμα του Brexit. Βρέθηκε όμως στο μάτι του κυκλώνα, σε μία από τις πλέον σημαντικές στιγμές στην Ιστορία της χώρας της. Επικρίθηκε για τους χειρισμούς της, αν και κανείς δεν ξέρει εάν κάποιος άλλος στη θέση της θα χειριζόταν διαφορετικά ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα απέναντι σε πολύ δύσκολους αντιπάλους και στην Ένωση, αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Σε κάθε περίπτωση, όπως το έκανε το καλοκαίρι του 2017, η Μέι πιθανότατα να εκτιμούσε ότι ο καλύτερος τρόπος για να βγει η χώρα από το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει είναι νέες εκλογές – και ίσως φρέσκια εντολή από τους πολίτες να συνεχίσει την πορεία της με τη συμφωνία της για το Brexit.

Θα πρέπει βέβαια να συμφωνήσουν τα δύο τρίτα της βουλής, ενώ στην καλύτερη περίπτωση θα χρειαστούν περίπου 25 εργάσιμες μέρες.

Οριστική διαγραφή του Brexit από τον χάρτη

Αν και φαντάζει απίθανο πια, η διαγραφή του Brexit από τον χάρτη υπάρχει ως πιθανότητα, αφότου μάλιστα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάσισε ότι η Βρετανία έχει το δικαίωμα να αλλάξει γνώμη και να αποσύρει την αποχώρησή της από την Ένωση μονομερώς – χωρίς την έγκριση των υπολοίπων 27 κρατών-μελών.

Ασφαλώς, ως έχει η κατάσταση και ως έχει η στάση της βρετανικής κυβέρνησης, κάτι τέτοιο θα σήμαινε στροφή 180 μοιρών και θα έπρεπε να συντελεστεί πρώτα μία μεγάλη αλλαγή - ένα δεύτερο δημοψήφισμα ή μία νέα κυβέρνηση.

Υπάρχουν άλλες πιθανότητες; Ασφαλώς υπάρχουν. Ίσως και κάποιες που δεν είναι εύκολο να προβλεφθούν ή μοιάζουν αυτή τη δεδομένη στιγμή απίθανες. Μία από αυτές είναι να αποφασίσει τελικά η Μέι να παραιτηθεί και να μη φέρει σε πέρας το Brexit, όπως έχει δεσμευτεί ότι θα κάνει.

Το βέβαιο είναι ένα. Όποιος και αν βρεθεί στη θέση της, θα έχει στη διάθεσή του τα ίδια δεδομένα. Καλύτερος ή χειρότερος, πιο αποτελεσματικός ή λιγότερο, αποφασιστικός ή μη, θα το κρίνει ο χρόνος και το αποτέλεσμα.