Της Δανάης Αλεξάκη
[email protected] 

Αλαλούμ» δημιουργεί στους παραγωγούς και εξαγωγείς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η πρόθεση της βρετανικής κυβέρνησης να επιβάλει δασμούς στα εισαγόμενα αγροτικά προϊόντα μετά το Brexit, όπως διεμήνυσε προ ημερών ο υπουργός Περιβάλλοντος, Τροφίμων και Αγροτικών Υποθέσεων Μάικλ Γκόουβ. 

Μιλώντας στο ετήσιο συνέδριο της Εθνικής Ένωσης Αγροτών στο Μπέρμιγχαμ, ο κ. Γκόουβ διέψευσε πληροφορίες ότι η κυβέρνηση εξετάζει την υιοθέτηση καθεστώτος μηδενικών δασμών μετά την έξοδο από την Ε.Ε.

«Δεν θα ισχύσει ότι θα έχουμε μηδενικούς δασμούς στα προϊόντα τροφίμων. Θα υπάρχει προστασία για (βρετανικά) γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα» είπε ο κ. Γκόουβ.

Ο ίδιος προειδοποίησε επίσης ότι σε περίπτωση ενός Brexit χωρίς συμφωνία οι Βρετανοί αγρότες θα μπορούσαν να μείνουν αποκλεισμένοι εκτός αγοράς της Ε.Ε. από την 30ή Μαρτίου. 

Η ίδια η Ένωση των Βρετανών αγροτών έχει προειδοποιήσει ότι σε περίπτωση «no deal» θα απαιτηθεί ένα διάστημα έξι μηνών για να εξεταστούν και να εγκριθούν από την Ε.Ε. τα σχέδια υγειονομικών ελέγχων επί βρετανικών εξαγώγιμων αγροτικών προϊόντων. 

Ο κ. Γκόουβ συνηγόρησε λέγοντας ότι αυτήν τη στιγμή η Ε.Ε. δεν έχει προσδιορίσει το Ηνωμένο Βασίλειο πλήρως ως τρίτη χώρα με την οποία μπορεί να υπάρχει εμπορική σχέση ως προς τα τρόφιμα. «Τώρα που μιλώ δεν υπάρχει απόλυτη εγγύηση ότι θα συνεχίσουμε να έχουμε δικαίωμα εξαγωγών προς την Ε.Ε.», είπε ο κ. Γκόουβ, ο οποίος αν και ήταν από τους πρωτεργάτες της εξόδου από την Ε.Ε. έχει ταχθεί εναντίον του άτακτου Brexit.

Οι Βρετανοί αγρότες και παραγωγοί τροφίμων αντιμετωπίζουν ένα δίλημμα στο οποίο κανείς μέχρι τώρα δεν μπορεί να τους δώσει μια σαφή απάντηση: αν προχωρήσουν σε εξαγωγή των προϊόντων τους αυτήν την χρονική περίοδο μπορεί να αναγκαστούν να καταβάλουν δασμούς εφόσον η Βρετανία αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση στα τέλη Μαρτίου χωρίς να υπάρχει μια συμφωνία.

Η ημερομηνία του διαζυγίου έχει καθοριστεί για τις 29 Μαρτίου, όμως η Μινέτ Μπάτερς, η πρόεδρος της Εθνικής Ένωσης Αγροτών (NFU), τόνισε ότι ο αγροτικός κόσμος θα πρέπει να λάβει αποφάσεις άμεσα.

Και αυτό γιατί τις επόμενες μέρες θα αποπλεύσουν από τη Βρετανία τα πλοία που θα μεταφέρουν προϊόντα -μεταξύ των οποίων και τρόφιμα προς εξαγωγή- τα οποία θα φτάσουν στον προορισμό τους μετά τις 29 Μαρτίου. Οι αγρότες καλούνται να πάρουν το ρίσκο να εξάγουν προϊόντα, χωρίς να ξέρουν τι καθεστώς θα ισχύει μέχρι τα προϊόντα τους να βρεθούν στον προορισμό τους. Όπως εξηγούν παράγοντες της αγοράς, ορισμένοι από τους προορισμούς έχουν συνάψει εμπορικές συμφωνίες με την Ε.Ε., οι οποίες δεν θα ισχύουν για τη Βρετανία στην περίπτωση ενός Brexit χωρίς συμφωνία. Έτσι, είναι πιθανό να χρειαστεί να καταβληθούν δασμοί ή να τεθούν άλλα εμπορικά εμπόδια.

Το άτακτο Brexit έχει έντονες επιπτώσεις και για τους Ευρωπαίους παραγωγούς, ενώ όσον αφορά την Ελλάδα το ζήτημα προκαλεί έντονη ανησυχία τόσο στους παραγωγούς όσο και στους εξαγωγείς. 

Σύμφωνα με τον ειδικό εντεταλμένο σύμβουλο του Συνδέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής, Διακίνησης Φρούτων Λαχανικών και Χυμών Incofruit-Hellas «πρέπει άμεσα τα αρμόδια υπουργεία να εκδώσουν “οδηγίες” για το πώς θα μπορούν να συνεχίσουν οι εξαγωγές στην βρετανική αγορά. Η εξαγωγή σε μια τρίτη χώρα δεν είναι απλή υπόθεση και η άγνοια επί των διαδικασιών μπορεί να πλήξει σημαντικά κυρίως τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τους παραγωγούς, που δεν έχουν την τεχνογνωσία να διαχειριστούν το νέο αυτό καθεστώς που διαμορφώνεται στη Βρετανία. Ο κίνδυνος την 1η Απριλίου να δουν τα εμπορεύματά τους “μπλοκαρισμένα” στα τελωνεία είναι μεγάλος». 

Παράλληλα, εγείρεται και μια σειρά άλλων θεμάτων όπως π.χ. τι θα συμβεί με τα ειδικά καθεστώτα που αφορούν τις διμερείς συμφωνίες της Ε.Ε. με τρίτες χώρες (όπως π.χ. Μαρόκο, Αίγυπτος, Αλγερία κ.τ.λ.), μέσω των οποίων οι ανταγωνίστριες αυτές αγορές «απολαμβάνουν» το προνόμιο εξαγωγής χωρίς δασμούς. 

Σε ό,τι αφορά τις τιμές των προϊόντων, θα μπορούσαν να αυξηθούν ραγδαία εάν η Βρετανία εγκαταλείψει την τελωνειακή ένωση στο πλαίσιο ενός «σκληρού» Brexit. Σε αυτή την περίπτωση, οι Βρετανοί καταναλωτές πιθανότατα θα αγόραζαν λιγότερα ευρωπαϊκά γεωργικά προϊόντα. «Τα ελληνικά προϊόντα θα καταστούν ακριβά για τους Βρετανούς, κάτι που σε συνδυασμό με τη μείωση της αγοραστικής τους δύναμης θα έχει συνέπειες για τις ελληνικές εξαγωγές» σημειώνουν αναλυτές του κλάδου.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η βρετανική αγορά είναι ιδιαίτερα σημαντική για τις ελληνικές εξαγωγές των οπωροκηπευτικών, καθώς καταλαμβάνει μερίδιο της τάξεως του 6% από το σύνολο της κατηγορίας. Συγκεκριμένα υπολογίζεται ότι η αξία των εξαγωγών στα νωπά και μεταποιημένα αγροτικά προϊόντα προς τη Βρετανία ανέρχεται σε 150 εκατ. ευρώ, με τα επιτραπέζια σταφύλια και τη σταφίδα να αποτελούν τα ισχυρά χαρτιά στα τοπικά ράφια. Ειδικά για τις δύο αυτές κατηγορίες (σταφύλια και σταφίδα) η Βρετανία είναι η πρώτη εξαγώγιμη αγορά με ποσότητες που ξεπερνούν τους 30 χιλιάδες τόνους ετησίως. 

Μέχρι στιγμής, πάντως, σύμφωνα με όσα γνωστοποιεί με πρόσφατη ανακοίνωσή του το Γραφείο Εμπορικών και Οικονομικών Υποθέσεων στο Λονδίνο, η βρετανική κυβέρνηση έχει εκδώσει οδηγίες που αφορούν τη σήμανση τροφίμων για την περίπτωση που δεν υπάρξει επίτευξη συμφωνίας. Όπως τονίζεται στην ανακοίνωση «επί του παρόντος, οι διατάξεις σήμανσης των τροφίμων (labelling) ορίζονται κυρίως στον Κανονισμό 1169/2011 της Ε.Ε., τον σχετικό με την παροχή πληροφοριών στους καταναλωτές για τα τρόφιμα. Οι ρυθμίσεις της Ε.Ε. για τα πρότυπα σύστασης προϊόντων (compositional standards) πηγάζουν από διαφορετικούς κοινοτικούς κανονισμούς και καθορίζουν τις ελάχιστες προδιαγραφές για την παραγωγή, την ασφάλεια και τη σήμανση συγκεκριμένων ειδών τροφίμων όπως μέλι, μαρμελάδα, προϊόντα σοκολάτας, σάκχαρα, στιγμιαίο καφέ, εμφιαλωμένα νερά και χυμούς φρούτων. Αυτές οι ρυθμίσεις παρέχουν ίσους όρους ανταγωνισμού για τους παραγωγούς των βασικών αυτών προϊόντων, διασφαλίζοντας την τήρηση των ελάχιστων ποιοτικών προϋποθέσεων». 

Αλλαγές στην περίπτωση εξόδου 

Εάν δεν υπάρξει συμφωνία για την έξοδο του Η.Β. από την Ε.Ε., από πλευράς βρετανικής κυβέρνησης προβλέπεται ότι, κατ’ αρχήν, η σχετική νομοθεσία της Ε.Ε. θα μεταφερθεί στο σύνολό της στο πλαίσιο του βρετανικού νόμου περί αποχώρησης (Withdrawal Act). Στις περιπτώσεις που το Η.Β. έχει τα δικά του πρότυπα σύστασης που δεν προέρχονται από την Ε.Ε. (όπως οι ειδικοί εθνικοί κανόνες για τα προϊόντα που περιέχουν κρέας και τη σύσταση ψωμιού και αλεύρων), αυτά θα παραμείνουν αμετάβλητα. Η χρήση του όρου «Ε.Ε.» («EU») στη σήμανση καταγωγής δεν θα είναι πλέον δυνατή για τα τρόφιμα ή τα συστατικά τροφίμων από το Η.Β. Για συγκεκριμένα προϊόντα θα απαιτηθούν περαιτέρω αλλαγές. Για παράδειγμα, οι ετικέτες με μίγματα μελιού από περισσότερες από μία χώρες της Ε.Ε. θα αντικατασταθούν με πιο κατάλληλη σήμανση.

Συγκεκριμένα, θα αντικατασταθεί η ένδειξη «μίγμα μελιού Ε.Ε. / εκτός της Ε.Ε.» με την ένδειξη «μίγμα μελιού από περισσότερες από μία χώρες» ή παρόμοια διατύπωση σύμφωνα με τους εγχώριους κανονισμούς μελιού του Η.Β. Επιπλέον είναι γνωστό ότι, από τον Απρίλιο του 2020 και στο πλαίσιο των κανόνων της Ε.Ε. για τη σήμανση των τροφίμων, η χώρα προέλευσης ή ο τόπος προέλευσης του πρωταρχικού συστατικού ενός τροφίμου (σε περίπτωση που η προέλευσή του είναι διαφορετική από εκείνη που παρέχεται για το συνολικό τρόφιμο) θα απαιτείται στις ετικέτες. Η βρετανική κυβέρνηση ενδέχεται να επιβάλει παρόμοιες εθνικές ρυθμίσεις για το Η.Β., όταν δεν θα ισχύουν πλέον οι κανόνες της Ε.Ε. 

Ρυθμίσεις για τα προσυσκευασμένα προϊόντα

Είναι σημαντικό για τις ελληνικές εξαγωγές για τη μετά την έξοδο περίοδο και για τα προσυσκευασμένα προϊόντα που πωλούνται στο Η.Β., το γεγονός ότι η ετικέτα θα πρέπει να περιλαμβάνει το όνομα και τη διεύθυνση υπεύθυνης για το προϊόν επιχείρησης τροφίμων στο Η.Β. 

Η υπεύθυνη επιχείρηση τροφίμων είναι η επιχείρηση υπό την επωνυμία της οποίας διατίθεται στο Η.Β. το τρόφιμο ή, εάν ο εν λόγω φορέας δεν είναι εγκατεστημένος στο Η.Β., ο εισαγωγέας του προϊόντος στο Η.Β. Μόνο η αναφορά διεύθυνσης σε χώρα της Ε.Ε. δεν θα είναι επαρκής πλέον για σήμανση προϊόντος στην αγορά του Η.Β. 

Ομοίως, μια διεύθυνση του Η.Β. από μόνη της δεν θα αρκεί πλέον για σήμανση στην αγορά της Ε.Ε. και, κατά συνέπεια, μετά την έξοδο του Η.Β., θα απαιτείται μια διεύθυνση στα υπόλοιπα κ-μ της Ε.Ε. Η διεύθυνση του Η.Β. μαζί με τη διεύθυνση της Ε.Ε. στην ετικέτα θα σημαίνει ότι η ετικέτα ισχύει τόσο για τις αγορές του Η.Β. όσο και της Ε.Ε. 

Για παράδειγμα, μια επιχείρηση που εδρεύει στην Ελλάδα αλλά πωλεί προϊόντα στο Η.Β. μπορεί σήμερα να αναγράφει το όνομα και τη διεύθυνσή της στην Ελλάδα για προϊόντα που πωλούνται στο Η.Β. Σε περίπτωση μη συμφωνίας, η επιχείρηση θα πρέπει να αναγράφει τη διεύθυνση μιας υπεύθυνης επιχείρησης στο Η.Β. (για παράδειγμα του εισαγωγέα) αν θέλει να διαθέτει το προϊόν της στη βρετανική αγορά. 

Αντίστοιχα, μια επιχείρηση τροφίμων του Η.Β. που πωλεί προσυσκευασμένα τρόφιμα στην Ελλάδα μπορεί σήμερα να παρέχει απλά τη διεύθυνση της επιχείρησης στο Η.Β. Σε περίπτωση μη συμφωνίας, η βρετανική επιχείρηση θα πρέπει να δίνει μια διεύθυνση στην Ελλάδα ή σε ένα από τα υπόλοιπα κ-μ της Ε.Ε. για να συνεχίσει να διαθέτει το προϊόν της στην Ελλάδα. 

Μεταβατική ρύθμιση 

Προκειμένου να μετριαστούν οι άμεσες επιπτώσεις αυτών των αλλαγών, ιδίως στους λιανοπωλητές τροφίμων που πωλούν στο Η.Β. τρόφιμα καταγωγής Ε.Ε., η βρετανική κυβέρνηση προτίθεται να εξετάσει τη δυνατότητα να επιτρέπεται, για περίοδο έως 6 μηνών μετά την έξοδο χωρίς συμφωνία, τα τρόφιμα που φέρουν μόνο διεύθυνση της Ε.Ε. να διατίθενται στην αγορά του Η.Β. Επιπλέον, για τρόφιμα που έχουν ήδη σημανθεί και τοποθετηθεί στην αγορά του Η.Β. και φέρουν διεύθυνση ΕΕ27, θα επιτρέπεται η πώλησή τους μέχρις ότου εξαντληθούν τα αποθέματα. 

Φρούτα - λαχανικά

Αντίστοιχα, στον τομέα των φρούτων και λαχανικών τονίζεται ότι η πλειονότητα των φυτών και φυτικών προϊόντων προέλευσης χωρών της Ε.Ε. (συμπεριλαμβανομένων των φρούτων, των λαχανικών και των κομμένων ανθέων) θα συνεχίσουν να εισέρχονται ελεύθερα στο Η.Β., όπως ισχύει σήμερα. 

Όμως, μετά την έξοδο του Η.Β. από την Ε.Ε. πρόκειται να ισχύσει μια βασική αλλαγή στις διαδικασίες. Τα φυτά και τα φυτικά προϊόντα τα οποία επί του παρόντος διακινούνται βάσει του καθεστώτος φυτοϋγειονομικού διαβατηρίου της Ε.Ε. (EU Plant Passport Scheme) θα υπόκεινται σε ελέγχους εισαγωγής στο Η.Β. Σύμφωνα με τη βρετανική κυβέρνηση, οι έλεγχοι αυτοί θα υποκαταστήσουν την ιχνηλασιμότητα και τη διασφάλιση που παρέχει σε παρόν στάδιο το φυτοϋγειονομικό διαβατήριο. Συγκεκριμένα, μετά την έξοδο του Η.Β. από την Ε.Ε., όταν μια ελληνική ή ΕΕ27 εταιρεία θα εξάγει φυτά ή φυτικά προϊόντα (συμπεριλαμβανομένων φρούτων και λαχανικών) στην Αγγλία ή την Ουαλία (τα οποία επί του παρόντος διακινούνται στο πλαίσιο του φυτοϋγειονομικού διαβατηρίου της Ε.Ε.), θα απαιτούνται από την εταιρεία:

1.  Να εγγραφεί ως εισαγωγέας στην ιστοσελίδα PEACH: Procedure for Electronic Application for Certificates from the Horticultural Marketing Inspectorate
2.  Να βεβαιώσει ότι μια ελεγχόμενη αποστολή εισέρχεται στο Η.Β. με ένα Πιστοποιητικό Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου ( PC) που εκδίδεται στη χώρα εξαγωγής (ή επανεξαγωγής) 
3. Να ανεβάσει γνωστοποίηση πριν από την άφιξη, χρησιμοποιώντας την ιστοσελίδα PEACH. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να ανεβάσει στην ιστοσελίδα PEACH σαρωμένα αντίγραφα των σχετικών εγγράφων (π.χ. φορτωτική, το αίτημα διακίνηση φορτίου ή το τιμολόγιο της εταιρείας διανομής) 
4. Να παραδώσει το πρωτότυπο αντίγραφο του Πιστοποιητικού Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου ταχυδρομικώς εντός 3 ημερών από την άφιξη της αποστολής των προϊόντων στο Η.Β. Πώς θα πραγματοποιούνται οι συνοριακοί έλεγχοι. Τα διακινούμενα φυτά και φυτικά προϊόντα καταγωγής Ε.Ε. δεν θα ακινητοποιούνται στα σύνορα κατά την εισαγωγή τους στο Η.Β. Η αρμόδια βρετανική φυτοϋγειονομική αρχή θα πραγματοποιεί εξ αποστάσεως τους ελέγχους εγγράφων και ταυτότητας. Αυτός θα είναι ένας έλεγχος με τη χρήση των εγγράφων που υποβλήθηκαν στο πλαίσιο της προκαταρκτικής κοινοποίησης και δεν θα απαιτεί την ακινητοποίηση των εμπορευμάτων στο εσωτερικό της χώρας. Οι έλεγχοι αυτοί θα έχουν μια οικονομική επιβάρυνση η οποία θα επιβάλλεται από την αρχή φυτοϋγειονομικού ελέγχου. Αντίστοιχη χρέωση θα επιβάλλεται για τυχόν ελέγχους της Επιτροπής Δασών. Οι φυτοϋγειονομικοί επιθεωρητές του Η.Β. θα συνεχίσουν να διενεργούν ad hoc επιτόπιες επιθεωρήσεις στο εσωτερικό της χώρας σύμφωνα με τις τρέχουσες πολιτικές. Η βρετανική κυβέρνηση δεν χρεώνει τέτοιες επιθεωρήσεις. Εξαγωγές σε Σκωτία ή Βόρειο Ιρλανδία. Αν τα προϊόντα εξάγονται απευθείας στη Σκωτία ή τη Βόρειο Ιρλανδία, ο εξαγωγέας θα πρέπει να ανατρέξει στην αρμόδια φυτοϋγειονομική αρχή για περισσότερες πληροφορίες.

Η βρετανική κυβέρνηση εξέδωσε οδηγίες και για την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων («geographical indication» (GI) protection) για την περίπτωση που δεν υπάρξει επίτευξη συμφωνίας στο πλαίσιο της αποχώρησης του Η.Β. από την Ε.Ε. Σύμφωνα με τις εν λόγω οδηγίες, το Η.Β. θα δημιουργήσει τα δικά του εθνικά συστήματα προστασίας γεωγραφικών ενδείξεων (GI Schemes). Αυτά θα αντικατοπτρίζουν (mirror) το αντίστοιχο σύστημα προστασίας της Ε.Ε. και θα είναι συμβατά με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Το υπουργείο Περιβάλλοντος, Τροφίμων και Αγροτικών Υποθέσεων (DEFRA) θα είναι αρμόδιο για τη διαχείριση των συστημάτων, την τήρηση του μητρώου των προστατευόμενων επωνυμιών και την επεξεργασία νέων αιτήσεων. Τα νέα συστήματα προστασίας θα έχουν τα ίδια ονόματα με τα 3 τρέχοντα συστήματα της Ε.Ε:

• Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ - PDO)
• Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ - PGI)
• Εγγυημένα Παραδοσιακά Ιδιότυπα Προϊόντα (ΕΠΙΠ - TSG)

Σημειωτέον ότι οι βρετανικές υπηρεσίες τοπικής αυτοδιοίκησης, οι αρμόδιες για τα trading standards, θα είναι υπεύθυνες για την εφαρμογή των σχετικών ρυθμίσεων. Αναφορικά με τα ήδη προστατευόμενα εντός της Ε.Ε. προϊόντα άλλων κ-μ πλην του Η.Β., οι ενδιαφερόμενοι ενδέχεται να απαιτηθεί (may need to) να υποβάλουν αίτηση για να κατοχυρώσουν την προστασία τους εντός του Η.Β.

Αναφορικά με τις νέες αιτήσεις προστασίας, οι παραγωγοί τροφίμων και ποτών θα μπορούν να υποβάλουν αίτηση στο εθνικό σύστημα του Η.Β. Οι αιτήσεις θα είναι ανοιχτές για παραγωγούς με προέλευση εντός και εκτός Η.Β. Για μη Βρετανούς παραγωγούς τροφίμων και ποτών που έχουν αναγνωριστεί τα προϊόντα τους ως προστατευόμενα από το βρετανικό σύστημα, δίνεται η διακριτική ευχέρεια για ένα διάστημα τριών ετών να τοποθετήσουν ή μη στη συσκευασία το λογότυπο GI του Η.Β. Μετά από την πάροδο 3 ετών, θα πρέπει να συμμορφωθούν πλήρως με τους σχετικούς κανόνες των λογοτύπων GI του Η.Β. Το βρετανικό υπουργείο Περιβάλλοντος, Τροφίμων και Αγροτικών Υποθέσεων θα δημοσιεύσει τον Μάρτιο του 2019 οδηγίες σχετικά με τον τρόπο υποβολής αίτησης στα προγράμματα GI του Η.Β.