Ένα σημαντικό προαπαιτούμενο του στρατηγικού σχεδιασμού της νέας ΚΑΠ αφορά τη συγκρότηση γεωργικών συστημάτων ανά χώρα, τα λεγόμενα Agricultural Knowledge and Innovation Systems(AKIS), ήτοι τα Συστήματα Γεωργικής Γνώσης και Καινοτομίας. Η εξοικείωση με τη φιλοσοφία των AKIS δεν αποτελεί μονάχα διέξοδο στην ανεύρεση λύσεων, αλλά και μια βέλτιστη πρακτική για την επόμενη μέρα της γεωργίας. Κατά την ανάπτυξη νέων συστημάτων AKIS θα πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν τεχνικές, οργανωτικές και κοινωνικές διαστάσεις («προσέγγιση συστημάτων»), πρακτική που γεφυρώνει το χάσμα ανάμεσα στην επιστήμη και την πρακτική εφαρμογή. Η σχέση μεταξύ γεωργών, κοινωνίας και φυσικού κόσμου μεταβάλλεται ως αποτέλεσμα των μειούμενων πόρων, των αυξανόμενων πληθυσμών και της πίεσης που ασκείται στο περιβάλλον, των μεταβαλλόμενων προσδοκιών της κοινωνίας, των νέων τεχνολογιών και των αυξανόμενων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

 

Οι προσεγγίσεις όσον αφορά την ανταλλαγή γνώσεων, τη μάθηση και την καινοτομία στη γεωργία εξελίσσονται ταχύτατα. Αναπόφευκτα, όλοι οι συμμετέχοντες στον τομέα της γεωργίας, της συμβουλευτικής, της έρευνας, της κατάρτισης και της εκπαίδευσης αντιμετωπίζουν ορισμένες προκλήσεις προκειμένου να προσαρμοστούν στο μεταβαλλόμενο αυτό πλαίσιο. Κατά το παρελθόν, η ανάπτυξη λύσεων από τους ερευνητές και, στη συνέχεια, η μετάδοσή τους στον γεωργό φαινόταν ενδεχομένως ικανοποιητική. Σήμερα, απαιτούνται νέοι και καλύτεροι τρόποι ανταλλαγής γνώσεων και εμπειρίας, προκειμένου να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα της γεωργίας και της παραγωγής τροφίμων και η ζωτικότητα των αγροτικών περιοχών τον 21ο αιώνα. Χάρη στο «μοντέλο διαδραστικής καινοτομίας» της Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας για την παραγωγικότητα και τη βιωσιμότητα της γεωργίας (EIP-AGRI), η γνώση πλέον συνδημιουργείται από γεωργούς, επιστήμονες, συμβούλους, επιχειρήσεις, ΜΚΟ, κ.λπ.

 

Τον 21ο αιώνα, το μοντέλο «γραμμικής μεταφοράς γνώσης» -με το οποίο ερευνητές, εκπαιδευτές και τεχνικοί εμπειρογνώμονες αναπτύσσουν λύσεις για γεωργικά προβλήματα, τις οποίες, στη συνέχεια, διοχετεύουν στους γεωργούς- καθίσταται ολοένα και πιο παρωχημένο. Η αμοιβαία μάθηση μεταξύ γεωργών είναι ολοένα σημαντικότερη και οι σύμβουλοι αρχίζουν να εργάζονται με διαδραστικές μεθοδολογίες για την καλύτερη στήριξη της καινοτομίας και της αλλαγής. Οι νέες μορφές των μέσων επικοινωνίας και της τεχνολογίας των πληροφοριών παρέχουν επίσης νέες δυνατότητες συνδημιουργίας γνώσης και ανταλλαγής εμπειριών, οι οποίες απαιτούνται για την αντιμετώπιση των περίπλοκων προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε επί του παρόντος. Τα συστήματα γνώσης χρήζουν επικαιροποίησης. Οι νέες προσεγγίσεις στην ανταλλαγή γνώσης χρειάζονται χρόνο για να καθιερωθούν πλήρως. Απαιτούνται νέες δεξιότητες για τη συνετή και αποτελεσματική χρήση νέων διαύλων επικοινωνίας. Υπάρχουν γλωσσικά εμπόδια και, σε πολλές περιπτώσεις, εξακολουθούν να υφίστανται κενά μεταξύ της έρευνας, της συμβουλευτικής και της πρακτικής εφαρμογής, τα οποία εμποδίζουν την αμφίδρομη ροή πληροφοριών που είναι αναγκαία για την προαγωγή καινοτόμων λύσεων για γεωργικές ανάγκες και ευκαιρίες. Όλοι οι εμπλεκόμενοι στα Συστήματα Γεωργικής Γνώσης πρέπει να εστιάσουν στα πραγματικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι γεωργοί. Με τον τρόπο αυτό θα επιτύχουν εφικτές λύσεις, τις οποίες οι γεωργοί έχουν κίνητρα να εφαρμόσουν και από τις οποίες θα επωφεληθούν.

 

 

Η συγκριτική ανάλυση επιτρέπει στους γεωργούς να συγκρίνουν τα αποτελέσματα της γεωργικής εκμετάλλευσής τους με τα αποτελέσματα άλλων εκμεταλλεύσεων. Οι παράμετροι που υπολογίζονται συνήθως είναι η ποιότητα, ο χρόνος και το κόστος. Με τη «συγκριτική ανάλυση» προσδιορίζονται βέλτιστες πρακτικές σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις και γίνεται σύγκριση με τα αποτελέσματα και τις διαδικασίες άλλων εκμεταλλεύσεων υπό μελέτη. Με τον τρόπο αυτό, οι γεωργοί μαθαίνουν τις επιδόσεις τους και, το σημαντικότερο, τον λόγο για τον οποίο ορισμένες γεωργικές εκμεταλλεύσεις είναι επιτυχημένες. 

 

 

Μια ιδιωτική πρωτοβουλία για την παροχή συμβουλών στη Φινλανδία βοηθά τους γεωργούς να βελτιώνουν τις επιδόσεις της γεωργικής εκμετάλλευσής τους. Περίπου 10 γεωργοί συγκρίνουν τις βέλτιστες πρακτικές διάφορων γεωργών σε ομάδες συζήτησης, με στόχο τη βελτίωση των αποτελεσμάτων. Οι υπεύθυνοι της ομάδας συζήτησης είναι τα κεντρικά πρόσωπα στην εν λόγω διαδικασία ανταλλαγής γνώσεων. Ενημερώνουν τους γεωργούς σχετικά με τα νεότερα αποτελέσματα ερευνών και περιπτωσιολογικές μελέτες από τις καλύτερες γεωργικές εκμεταλλεύσεις και ενθαρρύνουν τους γεωργούς να μιλήσουν περισσότερο. Η εμπιστοσύνη και το ανοιχτό πνεύμα σε μια ομάδα βοηθούν τους γεωργούς να μαθαίνουν περισσότερα για το επάγγελμά τους από άλλους γεωργούς. Η ομάδα συγκεντρώνει δεδομένα, εντοπίζει τις βέλτιστες πρακτικές και αναζητά θετικές αλλαγές για ειδικά θέματα. Σκοπός είναι η εξοικονόμηση χρόνου και η επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων για τις εκμεταλλεύσεις. Κάθε ομάδα ξεκινά από τη γενική εικόνα μιας εκμετάλλευσης, αναζητώντας κρίσιμα σημεία. Όταν είναι έτοιμη, η ομάδα εργάζεται ώστε να αντιμετωπίσει τα κρίσιμα σημεία το επόμενο 1-1,5 έτος. Κατά το χρονικό αυτό διάστημα, οι συμμετέχοντες συντάσσουν περίληψη σχετικά με τα όσα έχουν επιτύχει οι καλύτεροι και με το τι θα μπορούσαν οι ίδιοι να κάνουν. Η τελική περίληψη περιγράφει τις ενέργειες που έχουν κάνει και το πώς αυτές άλλαξαν τα αποτελέσματά τους.

 

 

Ενίοτε οι υφιστάμενες προσεγγίσεις δεν παρέχουν τις λύσεις που αναζητούν οι γεωργοί. Αφήνοντας κατά μέρους όλους τους γνωστούς κανόνες, τις δομές και πρακτικές, δεν αποκλείεται να βρεθούν νέες προοπτικές. Το «συμβούλιο του τυριού» στο Βέλγιο το 2011 δεν ήταν σίγουρο κατά πόσο μια εκμετάλλευση εκτροφής αιγών στο Βέλγιο θα μπορούσε να επιβιώσει. Παρακινούμενοι από την πρωτοβουλία του «φλαμανδικού κέντρου στήριξης της καινοτομίας», οι κτηνοτρόφοι αποφάσισαν να προσκαλέσουν μια συμβουλευτική επιτροπή αποτελούμενη από εξωτερικούς εμπειρογνώμονες με νέες ιδέες και πληροφορίες. Στα μέλη της επιτροπής περιλαμβάνονταν ο διευθύνων σύμβουλος μιας μπισκοτοβιομηχανίας, ένας διευθυντής νοσοκομείου και ένας συνταξιούχος διευθύνων σύμβουλος τυροκομείου. Ως αποτέλεσμα της πρωτοβουλίας, οι κτηνοτρόφοι κατέληξαν σε δραστικές αλλαγές, τις οποίες δεν θα πραγματοποιούσαν χωρίς τη στήριξη και τους υπολογισμούς της επιτροπής. Σήμερα η εταιρεία σημειώνει τεράστια επιτυχία: 600 αίγες παρέχουν γάλα για φυσικά και βιοτεχνικά τυριά που δεν περιέχουν πρόσθετα. Στο αγρόκτημα υπάρχει κατάστημα όπου πωλούνται τυριά καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, ενώ από τον Απρίλιο έως τον Σεπτέμβριο οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν παγωτό ή ρόφημα από κατσικίσιο γάλα.

 

 

Περί τους 20 παραγωγούς γαλακτοκομικών προϊόντων στη Γερμανία χρησιμοποιούν διαδικτυακά βίντεο από το 2013 για να μοιραστούν και να γνωστοποιήσουν την καθημερινότητά τους στο αγρόκτημα. Κάθε εβδομάδα δημοσιεύονται δύο βίντεο στoν ιστότοπο www.mykuhtube.de - «kuh» σημαίνει «αγελάδα» στα γερμανικά. Την πρωτοβουλία διαχειρίζεται η Ένωση γαλακτοπαραγωγών της Κάτω Σαξονίας. Το KuhTube είναι μια πραγματική κοινότητα με σχεδόν 3.000 εγγραφές στο κανάλι YouTube. Μέσα από τα βίντεο μπορεί κανείς να παρακολουθεί τους παραγωγούς στις καθημερινές εργασίες τους. Μπορεί να μάθει για τις νέες τεχνολογίες, για δοκιμασμένες τεχνικές και λύσεις σε κοινά προβλήματα. Μπορεί όμως επίσης να συναντήσει τις οικογένειές τους, να δει τις αγελάδες τους και να διαπιστώσει πώς είναι η ζωή των γαλακτοπαραγωγών στη συγκεκριμένη περιφέρεια. 

 

 

Το 2012 συστάθηκε το πρόγραμμα «Duchy Future Farming» στο Ηνωμένο Βασίλειο, με σκοπό την παροχή ερευνητικής στήριξης και επιδοτήσεων σε ομάδες γεωργών, οι οποίοι θα διενεργούσαν πρακτικά εργαστήρια σε επιδεικτικούς αγρούς. Σε διάστημα τριών ετών περισσότεροι από 750 γεωργοί έλαβαν μέρος σε πρακτικά εργαστήρια με 35 θεματικές ενότητες. Το 2015, ο φορέας Soil Association βασίστηκε στην εμπειρία του προγράμματος για τη δημιουργία του δικτύου «Innovative Farmers» (Καινοτόμοι γεωργοί), τα μέλη του οποίου είναι γεωργοί που συνεργάζονται για την εύρεση μακροχρόνιων λύσεων σε πρακτικά προβλήματα. Το δίκτυο Innovative Farmers παρέχει επαγγελματική στήριξη και πρόσβαση σε ένα Ειδικό Ταμείο Έρευνας. Στόχος των χρηματοδοτών είναι να παρέχουν περισσότερες από 800.000 στερλίνες σε ομάδες γεωργών έως το 2020, επιτρέποντάς τους να διερευνήσουν τεχνικές ώστε να υπάρξει αποτέλεσμα στην πράξη. Επί του παρόντος, ο φορέας συνεργάζεται βάσει σύμβασης με το Εθνικό Αγροτικό Δίκτυο στη Σκωτία ως υπηρεσία στήριξης της καινοτομίας.