Του Αντώνη Τσιμπλάκη
[email protected]

Η συνέργεια μεταξύ λιμένων και εμπορευματικών - επιχειρηματικών κέντρων αποτελεί το επόμενο μεγάλο στοίχημα για την ελληνική επιχειρηματικότητα. Η συνεργασία των υποδομών και των συστημάτων, και η διευκόλυνση των διαδικασιών για καλύτερες, ταχύτερες, αποτελεσματικότερες και βιώσιμες μεταφορές αντικατοπτρίζονται στον σχεδιασμό του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών ο οποίος διασυνδέει τα χερσαία, θαλάσσια και εναέρια δίκτυα σε ένα ολοκληρωμένο δίκτυο πολυτροπικών μεταφορών για την αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση της διακίνησης προσώπων και εμπορευμάτων μεταξύ των περιοχών της Ε.Ε. 

Τα στοιχεία 

Τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα σήμερα καταδεικνύουν το μέλλον των συνδυασμένων μεταφορών:

• Τα στατιστικά στοιχεία καταδεικνύουν ότι από τις τρεις οδούς μεταφοράς μεταξύ Ανατολής - Δύσης, αυτή που εμφάνισε τη μεγαλύτερη αύξηση είναι η οδός Άπω Ανατολής - Ευρώπης μέσω της Διώρυγας του Σουέζ. Συγκεκριμένα, το 1995 είχε μερίδιο 27%, ενώ το 2015 έφτασε το 42%.
• Ως αποτέλεσμα αυτής της ανάπτυξης, η λεκάνη της Μεσογείου και οι λιμένες της είναι πλέον στο επίκεντρο του μεταφορικού ενδιαφέροντος χάρις στην Διώρυγα του Σουέζ.
• Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας στην Αν. Μεσόγειο παρέχει ήδη ανταγωνιστική διαδρομή θαλασσίων μεταφορών για το ναυτιλιακό εμπόριο. Συγκεκριμένα, ο χρόνος μεταφοράς εμπορευμάτων από την Κίνα στη βόρεια και κεντρική Ευρώπη μέσω του λιμένα Πειραιά εκτιμάται ότι εξοικονομεί 8-9 ημέρες σε σύγκριση με τη διαδρομή μέσω άλλων λιμένων της Β. Ευρώπης, οι οποίες μπορεί να αυξηθούν ακόμα και στις 12 ημέρες.

Ο Δρόμος του μεταξιού 

Τα ενθαρρυντικά για τη περιοχή μας στοιχεία αποτυπώνονται και από το κινεζικό σχέδιο για την ανάπτυξη του Δρόμου του μεταξιού, δηλαδή την οδική και θαλάσσια σύνδεση μεταξύ Ασίας και Ευρώπης.  

Το μεγάλο στοίχημα δεν είναι απλά η αύξηση του όγκου των διερχόμενων φορτίων, αλλά η δημιουργία προστιθέμενης αξίας κατά τη μεταφορά των εμπορευμάτων στην Ελλάδα. 

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την ανάπτυξη της λιμενικής βιομηχανία της χώρας αλλά και εμπορευματικών κέντρων και κέντρων logistics, που θα είναι σε θέση να προσελκύσουν και να διαχειριστούν περισσότερα φορτία, τα οποία θα αξιοποιηθούν περαιτέρω μέσω της ελαφριάς μεταποίησης και συναρμολόγησης. Σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα Λιμένων Χρήστο Λαμπρίδη (φωτογραφία), το ζήτημα είναι πώς θα εκμεταλλευτεί η χώρα το λιμενικό της σύστημα. 

Ο Πειραιάς ήδη με την ολοκλήρωση των επενδύσεων την τελευταία 10ετία είναι ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος λιμένας της Ευρώπης. Η παράλληλη ανάπτυξη του Εμπορευματικού Κέντρου στο Θριάσιο Πεδίο θα επιτρέψει στον Πειραιά να ολοκληρώσει την ανάπτυξη του ως ένα λιμάνι που προσφέρει σύγχρονες ολοκληρωμένες υπηρεσίες υψηλής ποιότητας και αποτελεσματικότητας.

Στον λιμένα Θεσσαλονίκης -μετά την πρόσφατη ολοκλήρωση της αποκρατικοποίησης- οι επενδυτές έχουν δεσμευτεί να υλοποιήσουν σημαντικές επενδύσεις για γενικότερο εκσυγχρονισμό των υποδομών και ανωδομών με επίκεντρο την επέκταση και τον εξοπλισμό του Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων στον προβλήτα 6.

Αντίστοιχα, ήδη βγήκε στη δημόσια διαβούλευση το σχέδιο νόμου για την αξιοποίηση των 10 περιφερειακών λιμανιών των οποίων τη μετοχή διαχειρίζεται το ΤΑΙΠΕΔ.

Το ΤΑΙΠΕΔ θα προχωρήσει άμεσα με τα λιμάνια της Αλεξανδρούπολης και της Καβάλας που διαθέτουν σημαντικούς χώρους για την ανάπτυξη υποδομών για την αξιοποίησή τους.

Σύμφωνα με τον κ. Λαμπρίδη, οι προτεραιότητες της κυβέρνησης είναι αναπτυξιακές «και δεν έχουμε σκοπό να παραδώσουμε λειτουργίες που σήμερα εκτελούν οι Οργανισμοί Λιμένος με επιτυχία σε ιδιώτες προκειμένου να εισπράττουν. Όσοι θέλουν να συμμετέχουν σε αυτές τις διαδικασίες θα πρέπει να επενδύσουν». 

Οι προοπτικές ανάπτυξης 

Η προοπτική ανάπτυξης των λιμένων της βορειοανατολικής Ελλάδας -δηλαδή της Καβάλας και της Αλεξανδρούπολης- θεωρείται εξαιρετική. Οι δύο λιμένες σε συνεργασία με τον λιμένα Θεσσαλονίκης μπορούν να αποτελέσουν πύλες εισόδου για τα Δυτικά Βαλκάνια και την Παρευξείνιο περιοχή. Η πολύ πρόσφατη συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ Ελλάδας - Βουλγαρίας για τη σιδηροδρομική σύνδεση τριών λιμανιών της Βουλγαρίας (του Ρούσε στον Δούναβη ποταμό, της Βάρνας και του Μπουργκάς στον Εύξεινο Πόντο) με τα τρία λιμάνια μας στη Βόρεια Ελλάδα (Αλεξανδρούπολη, Καβάλα και Θεσσαλονίκη) και την κατασκευή δύο σύγχρονων εμπορευματικών κέντρων είναι σαφές ότι θα αναβαθμίσει ακόμη περισσότερο τη θέση και τον ρόλο των δύο χωρών στη Ζώνη ΟΒΟR. Με τη συμφωνία αυτή, η Ελλάδα επιτυγχάνει σύνδεση με την ενδοχώρα των Βαλκανίων και η Βουλγαρία και οι βαλκανικές και παρευξείνιες χώρες άμεση πρόσβαση στο Αιγαίο.

Στη δυτική ακτή της Ελλάδας, στη δυτική κατάληξη της Εγνατίας Οδού, ο λιμένας Ηγουμενίτσας έχει ήδη καταγράψει σημαντική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια ως πύλη από και προς τους λιμένες της νοτιοδυτικής Ευρώπης (κυρίως Ιταλία αλλά και Ισπανία) τόσο στην επιβατική όσο και στην εμπορευματική κίνηση. Η πρόσφατη ολοκλήρωση της Ιονίας Οδού που διευκολύνει την οδική πρόσβαση στον άξονα Βορρά - Νότου σε συνδυασμό με την συνεχώς αυξανόμενη χρήση της Εγνατίας Οδού (που εξυπηρετεί την κίνηση στον άξονα Ανατολή - Δύση) είναι σίγουρο ότι εξασφαλίζουν ένα σαφή και σημαντικό παράθυρο ευκαιρίας για περαιτέρω ανάπτυξη του λιμένα Ηγουμενίτσας ως διεθνούς λιμένα.

Η χρηματοδότηση με 11 εκατ. ευρώ της ανάπτυξης του διχωρικού εμπορευματικού κέντρου Θεσπρωτίας είναι επίσης μια σημαντική εξέλιξη.   

Συνολικά η ανάπτυξη εφοδιαστικής αλυσίδας που θα συνδέει τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας μέσω του σιδηροδρομικού και οδικού δικτύου με τα λιμάνια της Βορείου Ελλάδος και μέσω του λιμανιού της Ηγουμενίτσας με τα λιμάνια της Ιταλίας και της Δυτικής Ευρώπης αποτελεί έναν στόχο υλοποιήσιμο, ιδιαίτερα μετά και την προαναφερόμενη υπογραφή συμφωνίας για τη σιδηροδρομική σύνδεση Ελλάδας - Βουλγαρίας, που θα έχει πολλαπλά οφέλη τόσο για τους εμπλεκόμενους με τη διακίνηση εμπορευμάτων από τις χώρες της Ευρασίας όσο και σε αυτούς που θα αποφασίσουν να επενδύσουν στους κρίκους αυτής της εφοδιαστικής αλυσίδας, στα λιμάνια της. 

Οδικό δίκτυο 

Ταυτόχρονα με την ανάπτυξη της λιμενικής βιομηχανίας απαραίτητη κρίνεται και η μετεξέλιξη του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου. 

Στο πλαίσιο αυτό:

• έχουν ήδη ολοκληρωθεί οι πέντε συμβάσεις παραχώρησης των αυτοκινητοδρόμων 
• σύντομα πρόκειται να κυρωθεί και το νότιο τμήμα του Ε65 
• μέχρι το τέλος του 2018 θα έχει ολοκληρωθεί η σιδηροδρομική σύνδεση Αθήνας - Θεσσαλονίκης
• δημοπρατήθηκαν και βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαγωνιστικές διαδικασίες της υποθαλάσσιας σύνδεσης Σαλαμίνας
• βρίσκονται σε εξέλιξη οι δύο διαγωνιστικές διαδικασίες του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης 
• προετοιμάζονται οι διαγωνισμοί για την παράκαμψη της Χαλκίδας και το τελευταίο τμήμα της σιδηροδρομικής σύνδεσης Κορίνθου-Πατρών
• συνεργασία με τη Βουλγαρία για την ίδρυση διακρατικής εταιρείας υλοποίησης και λειτουργίας της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης, Καβάλας, Αλεξανδρούπολης με Μπουργκάς-Βάρνα και Ρουσε (Δούναβης). Πρόκειται για ένα project το οποίο έχει την αμέριστη στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. 
• ξεκίνησε μέσω του INTERREG η μελέτη βιωσιμότητας της σιδηροδρομικής σύνδεσης Φλώρινας-Καστοριάς με την Αλβανία μέσω Κρυσταλλοπηγής
• σε επίπεδο της μακροπεριφέρειας Αδριατικής-Ιονίου από τη διαδικασία του labelling συγκαταλέγεται και η υλοποίηση του οδικού άξονα Ηγουμενίτσα - Σαγιάδα - Μαυρομάτι (Η μελέτη αφορά νέα χάραξη, μήκους 20 χλμ. περίπου, με διατομή ενιαίου οδοστρώματος, πλάτους 11 μ. και ταχύτητα μελέτης 80 km/h)
• ξεκίνησαν πρόσφατα οι συζητήσεις με Ουγγαρία, Σερβία και πΓΔΜ για έναν νέο σιδηροδρομικό εμπορευματικό άξονα.

Στην Καβάλα 

Εν τω μεταξύ ξεκίνησε η τρίτη και τελική φάση των μελετών για τη σύνδεση του εμπορικού λιμένα της Καβάλας με το σιδηροδρομικό δίκτυο. Σύμφωνα με τη διοίκηση του Οργανισμού Λιμένος Καβάλας, τοπογραφικό συνεργείο της αναδόχου εταιρείας του έργου «Γ’ Φάση Μελετών Νέας Μονής Σιδηροδρομικής Γραμμής Σύνδεσης του Σιδηροδρομικού Δικτύου με τον εμπορικό λιμένα Καβάλας (Λιμένας Φίλιππος)» επισκέφθηκε το «Φίλιππος Β’». Η ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε., ως αναθέτων φορέας, έχει αναθέσει την παραπάνω σύμβαση μελέτης, η οποία υπεγράφη στις 10/10/2018 και συγχρηματοδοτείται από τον Μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» - (CEF) 2014-2020. Συγκεκριμένα, συγχρηματοδοτείται η υλοποίηση της τρίτης φάσης των υπολειπόμενων μελετών, με τις οποίες ολοκληρώνεται το σύνολο των μελετών που απαιτούνται για την κατασκευή του έργου της νέας μονής σιδηροδρομικής γραμμής, που συνδέει τον εμπορικό λιμένα της Καβάλας (Λιμένας Φίλιππος στην περιοχή της Νέας Καρβάλης) με την υφιστάμενη σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκη - Αλεξανδρούπολη στην περιοχή Τοξοτών Ξάνθης.

Η κύρια σιδηροδρομική γραμμή έχει συνολικό μήκος 31,8 χλμ., θα είναι μονή, κανονικού εύρους (1,435 μ.), με ταχύτητα μελέτης 160 χλμ./ώρα. Μικρότερη ταχύτητα μελέτης θα εφαρμοστεί στις συνδέσεις του εμπορικού λιμένα Καβάλας, της ΒΙΠΕ Καβάλας και της Βιομηχανίας Φωσφορικών Λιπασμάτων με την κύρια γραμμή. Σε όλο το μήκος του έργου, η διασταύρωση της σιδηροδρομικής γραμμής με το υφιστάμενο οδικό δίκτυο θα γίνεται με ανισόπεδες διαβάσεις, ενώ προβλέπεται και η δημιουργία σταθμών και στάσεων. Τo συμβατικό τίμημα είναι 1.271.014,03 ευρώ, μη συμπεριλαμβανόμενου του ΦΠΑ. Η συνολική διάρκεια της σύμβασης είναι 18 ημερολογιακοί μήνες από την υπογραφή της, εκ των οποίων οι 15 αποτελούν τον καθαρό χρόνο ολοκλήρωσης του μελετητικού αντικειμένου.