Από την έντυπη έκδοση
Του Δημήτρη Η. Χατζηδημητρίου
[email protected]
Η Συμφωνία των Πρεσπών, το κείμενο που υπέγραψαν στις 17 Ιουνίου φέτος οι Νίκος Κοτζιάς και Νίκολα Ντιμιτρόφ στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας, θυμίζει όσο περνά ο καιρός τα Πρωτόκολλα Πολίτη-Καλφώφ. Ο Νικόλαος Πολίτης, ένας διαπρεπής Έλληνας του εξωτερικού, καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο πανεπιστήμιο Αίξ-αν-Προβάνς της Γαλλίας μόλις στα 26 χρόνια του, ήταν ο πρώτος εκπρόσωπος της Ελλάδας στη νεοσύστατη Κοινωνία των Εθνών.
Με αυτήν ακριβώς την ιδιότητα κλήθηκε να αντιμετωπίσει τη διευθέτηση των εκκρεμοτήτων από τη Συνθήκη του Νεϊγί, του 1919, η οποία προνοούσε για την εθελοντική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ της Ελλάδας και της Βουλγαρίας. Με την Αθήνα βυθισμένη στην πολιτική ρευστότητα, απότοκο της Μικρασιατικής Kα-ταστροφής, και τις διαδοχικές κυβερνήσεις Στ. Γονατά και Θεμ. Σοφούλη να αναμετρώνται με τα τεράστια προβλήματα της προσφυγικής κρίσης, ο Πολίτης, χωρίς σαφείς οδηγίες από το Κέντρο, χειρίστηκε, κατά το δοκούν και στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, το ζέον ζήτημα και στις 29 Σεπτεμβρίου 1924 υπέγραψε με τον υπουργό Εξωτερικών της Βουλγαρίας Χρίστο Καλφώφ τα φερώνυμα Πρωτόκολλα.
Κυβέρνηση και Τύπος στην Αθήνα υποδέχθηκαν με σχετική αδιαφορία την υπογραφή των Πρωτοκόλλων και μόνον όταν η Σόφια και ο ξένος Τύπος, κυρίως ο ιταλικός, άρχισαν να ομιλούν περί «βουλγαρικής νίκης», αντιλήφθηκαν τι ακριβώς είχε συνομολογηθεί.
Η Ελλάδα, ούτε λίγο ούτε πολύ, είχε αποδεχθεί και αναγνωρίσει την ύπαρξη «βουλγαρικής μειονότητας» στα εδάφη της, τροφοδοτώντας με καταλυτικά επιχειρήματα την πολιτική της Σόφιας, που, παρότι ηττημένη στον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο και στον Α’ Π.Π., δεν είχε παραιτηθεί των αξιώσεών της στη Μακεδονία. Η υπογραφή Πολίτη ενέπλεξε την Ελλάδα σε μια περιπέτεια τεραστίων διαστάσεων, που απειλούσε να εξελιχθεί σε πολιτικο-διπλωματική θύελλα όταν η Σερβία κατήγγειλε το γεγονός και μαζί και τη διμερή συμφωνία, του 1913, με τη χώρα μας. Τις κρίσιμες εκείνες ώρες η νέα κυβέρνηση Μιχαλακόπουλου επιζήτησε τη συνδρομή του αυτοεξόριστου στο Παρίσι Ελευθέριου Βενιζέλου και με τις οδηγίες και συμβουλές του κατάφερε να απεμπλέξει την Ελλάδα, αποσύροντας την υπογραφή της από τα ολέθρια Πρωτόκολλα.
Και καθώς οι πρόσφατες δηλώσεις του πρωθυπουργού της πΓΔΜ Ζόραν Ζάεφ δεν αφήνουν καμία αμφιβολία για την ερμηνεία που δίνει στη Συμφωνία των Πρεσπών, εγείροντας -πριν ακόμη στεγνώσει το μελάνι των υπογραφών Κοτζιά και Ντιμιτρόφ- ζήτημα «μακεδονικής μειονότητας» και «μακεδονικής γλώσσας» στην Ελλάδα, είναι καιρός όσοι χειρίστηκαν την υπόθεση με «θεία αφέλεια», να αναγνωρίσουν την πλάνη τους και να πράξουν τα δέοντα. Έστω κι αν στις ημέρες μας δεν υπάρχει ένας Βενιζέλος να τους συνδράμει…
