Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Ενώ ο αναπτυγμένος κόσμος βιώνει την 4η βιομηχανική επανάσταση, αυτήν της ψηφιακής τεχνολογίας και κυρίως της τεχνητής νοημοσύνης, ο Καρλ Μαρξ αν ξαναγύριζε στο Λονδίνο, όπου και ο τάφος του, το «Κεφάλαιο», μνημειώδες έργο του, θα το ξαναέγραφε. Για έναν πολύ απλό λόγο. Διότι το σύστημα παραγωγής πλούτου που ο ίδιος μελέτησε και εν μέρει θαύμασε, πριν του ασκήσει κριτική, συνεχώς μεταμορφώνεται, ταυτόχρονα όμως και ενδυναμώνεται.
Ο Αθανάσιος Παπανδρόπουλος
Με σημαντικό αποτέλεσμα, μια χώρα με κομμουνιστικό πολιτικό καθεστώς, η Κίνα, να είναι σήμερα ο πιο θερμός συνήγορος του συστήματος της ελεύθερης αγοράς και της παγκοσμιοποίησης.
Είναι δε ξεκάθαρο, όπως γράφει και ο Πολ Μέισον στο βιβλίο του «Μετακαπιταλισμός» (Εκδόσεις Καστανιώτη), ότι ήδη μπήκαμε σε νέους τρόπους παραγωγής, που φέρνουν τα πάνω κάτω και ανατρέπουν ό,τι μάθαμε και διαβάσαμε έως σήμερα.
Το 2006 ο Γιοσάι Μπένκλερ, τότε καθηγητής Νομικής στο Γέιλ, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η οικονομία του Διαδικτύου ήταν ένας «νέος τρόπος παραγωγής, που αναδύεται στην καρδιά των πιο αναπτυγμένων οικονομιών του πλανήτη». Ο Μπένκλερ προσπαθούσε να ορίσει το νομικό πλαίσιο για τη διακίνηση προϊόντων Ανοιχτού κώδικα, γνωστό ως «CreativeCommons». Στο βιβλίο του με τίτλο «Ο πλούτος των δικτύων», ο Μπένκλερ περιγράφει τις οικονομικές δυνάμεις που υπονομεύουν την πνευματική ιδιοκτησία δημιουργώντας πρότυπα κοινοκτημοσύνης και πρακτικών μη ιεραρχικής παραγωγής.
Καταρχήν, είπε, η εμφάνιση φθηνής υπολογιστικής ισχύος και δικτύων επικοινωνίας έδωσε σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων τα μέσα για την παραγωγή πνευματικών προϊόντων. Σήμερα όλοι μπορούν να έχουν ιστολόγιο, να φτιάχνουν και να διανέμουν ταινίες, να αυτοεκδίδουν ψηφιακά βιβλία, αποκτώντας πολλές φορές ένα κοινό εκατομμυρίων ατόμων πολύ πριν το όνομα του συγγραφέα γίνει γνωστό στους παραδοσιακούς εκδότες.
«Το αποτέλεσμα είναι ότι αυτό το κάτι περισσότερο που θέλουν οι άνθρωποι σήμερα μπορεί να πραγματοποιηθεί από άτομα που επικοινωνούν και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους σε ανθρώπινο και κοινωνικό επίπεδο και όχι ως μέλη της αγοράς που επικοινωνούν και αλληλεπιδρούν μέσω του συστήματος τιμών».
Αυτό, υποστήριξε, προκαλεί την ανάπτυξη μη εμπορευματικών μηχανισμών, όπως είναι οι αποκεντρωμένες δράσεις ατόμων και η εργασία σε ένα πλαίσιο συνεργατικής και εθελοντικής οργάνωσης.
Γεννά νέες μορφές συμμετοχικής οικονομίας, στις οποίες τα χρήματα απουσιάζουν ή δεν αποτελούν τη βασική μονάδα μέτρησης της αξίας. Η Wikipedia είναι το καλύτερο παράδειγμα. Είναι μια ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια που ιδρύθηκε το 2001, συντάχθηκε συλλογικά και αυτήν τη στιγμή διαθέτει 26 εκατομμύρια λήμματα. Είκοσι τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι έχουν δηλώσει διαθεσιμότητα για να συνεισφέρουν κείμενα ή να διορθώσουν τα υπάρχοντα. Δώδεκα χιλιάδες είναι οι τακτικοί λημματογράφοι και εκατόν σαράντα χιλιάδες οι περιστασιακοί.
Η Wikipedia έχει προσωπικό 208 ατόμων. Οι χιλιάδες συντάκτες προσφέρουν τα κείμενα αφιλοκερδώς. Σε ερωτηματολόγιο που τους δόθηκε, το 71% απάντησε ότι το κάνει επειδή του αρέσει η ιδέα να εργάζεται χωρίς αμοιβή, ενώ το 63% επειδή πιστεύει ότι η πληροφορία πρέπει να είναι ελεύθερη. Κάθε μήνα διαβάζονται οκτώμισι εκατομμύρια λήμματα, γεγονός που κατατάσσει τη Wikipedia στην έκτη θέση πάνω από την Amazon, την πιο επιτυχημένη εταιρεία διαδικτυακού εμπορίου και όχι μόνον, στον πλανήτη. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, αν η Wikipedia εμπορευόταν το προϊόν της, τα έσοδά της θα έφθαναν τα 2.800.000.000 δολάρια ετησίως.
Ωστόσο, η Wikipedia δεν βγάζει κέρδος. Με αυτή την κίνηση, μάλιστα, έχει καταστήσει σχεδόν αδύνατον και για οποιονδήποτε άλλο να έχει οικονομικό όφελος από αυτό τον τομέα. Και το πιο σημαντικό είναι ότι αποτελεί μια από τις πολυτιμότερες πηγές πληροφορίας και ενημέρωσης, ενώ (μέχρι στιγμής) έχει αντισταθεί σε κάθε προσπάθεια λογοκρισίας, υπονόμευσης και τρολαρίσματος.
Η αρχή πάνω στην οποία στηρίζεται η λειτουργία της Wikipedia είναι ίδια με του GNU και του Linux, που έστησαν προγραμματιστές Ανοιχτού Κώδικα, στο πλαίσιο όμως ενός προϊόντος μαζικής κατανάλωσης. Όταν επισκεπτόμαστε τις σελίδες της Amazon για να αγοράσουμε μια κάμερα ή ένα βιβλίο, οι επιλογές μας, οι οποίες και καταγράφονται, βοηθούν και τις επιλογές των άλλων χρηστών. Στη γλώσσα των οικονομικών αυτό είναι ένα θετικό «εξωτερικό επακόλουθο», δηλαδή ένα ακούσιο οικονομικό κέρδος. Οι οικονομικές επιπτώσεις του φαινομένου Wikipedia συνοψίστηκαν από τον Μπένκλερ ως εξής: Το Διαδίκτυο καθιστά δυνατή την οργάνωση της παραγωγής πάνω σε αποκεντρωμένες και συνεργατικές δομές, δίχως να χρησιμοποιεί την αγορά και την ιεραρχία της διοίκησης. Ο Μπένκλερ ονόμασε αυτού του είδους την παραγωγή «βασισμένη στα Κοινά ομότιμη παραγωγή». Η έννοια δυναμιτίζει για τα καλά τα θεμέλια της κυρίαρχης οικονομικής θεωρίας.
Στη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή που έγινε εφικτή η παραγωγή αγαθών εκτός αγοράς και εταιρειών, πολλοί έσπευσαν να την αξιοποιήσουν.
Κατά συνέπεια ένα νέο οικονομικό σύμπαν αναδύεται. Γι’ αυτό και ο χυδαίος λαϊκισμός παραμονεύει. Οι ριζικές αλλαγές είναι η τροφή του.
