Από την έντυπη έκδοση
της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Ο Γερμανός καγκελάριος Ότο φον Μπίσμπαρκ το 1883 φοβόταν τη γοητεία που ασκούσε ο σοσιαλισμός. Είχε περάσει από το 1878 τον αντισοσιαλιστικό νόμο, αλλά δεν μπορούσε να εμποδίσει την παρουσία των Σοσιαλιστών στη Reichstag ούτε την απήχησή τους. Πίστευε ότι θα το κάνει με μέτρα «κοινωνικού κράτους», μεταξύ των οποίων και την καταβολή σύνταξης για όλους τους Γερμανούς που εργάζονταν έως την ηλικία των 65 ετών. Τότε ελάχιστοι έφταναν στα 65 και επομένως η εξαγγελία δεν στοίχιζε ιδιαίτερα. Δημιούργησε όμως ένα προηγούμενο σε μία εποχή κατά την οποία οι περισσότεροι συνέχιζαν να εργάζονται έως τον θάνατό τους.
Ήταν μία από τις πρώτες πρωτοβουλίες για τη δημιουργία ενός συνταξιοδοτικού συστήματος όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Αλλά σίγουρα όχι η πρώτη χορήγηση σύνταξης στην Ιστορία. Ο Μπίσμπαρκ ίσως είχε υπ’ όψιν του την ιστορία του Καίσαρα Αυγούστου. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας ίδρυσε το aerarium militare -ένα ειδικό ταμείο για τη συνταξιοδότηση των λεγεωνάριων- σε μία προσπάθεια να διατηρήσει τη στήριξη του στρατού, με την οποία και ανήλθε στην εξουσία. Καθιέρωσε μάλιστα φόρο κληρονομιάς 5% - αποκλειστικά για τη χρηματοδότηση του Ταμείου.
Χρειάστηκε να μπούμε στον 20ό αιώνα ώστε οι συντάξεις να γίνουν αντικείμενο διεκδίκησης των εργατικών σωματείων, να ενταχθούν στον πυρήνα του κοινωνικού κράτους ως εργαλείο εξασφάλισης αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης για τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας - ανταποδοτικό ή αναδιανεμητικό. Βλέπουμε όμως ότι από πολλούς αιώνες νωρίτερα ήταν «πολιτικό εργαλείο» και σημείο αντιπαράθεσης. Αυτό δεν έχει αλλάξει έως σήμερα.
Στα δικά μας, η κυβέρνηση κήρυξε ατύπως την προεκλογική περίοδο με την υπόσχεση να μην εφαρμόσει τις περικοπές, που η ίδια ψήφισε, για το 2019 και η αντιπολίτευση σήκωσε το γάντι χτυπώντας τα τρωτά του νόμου Κατρούγκαλου.
Οι αντιπαραθέσεις για τον χαρακτήρα της ασφάλισης, τα όρια ηλικίας, το ύψος των συντάξεων είναι πανευρωπαϊκό φαινόμενο. Στην Ιταλία η πρόθεση της νέας κυβέρνησης να καταργήσει την ασφαλιστική μεταρρύθμιση του 2011, που αύξησε τα όρια ηλικίας -χωρίς όμως να προσδιορίζει πόσο αυτό θα της στοιχίσει-, είναι ίσως το στοιχείο που προβληματίζει πιο έντονα στον νέο προϋπολογισμό. Στη Γερμανία και τη Σουηδία η συζήτηση για τις δημογραφικές προκλήσεις και τη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού έχει «μπλέξει» με εκείνη για τον αντίκτυπο του μεταναστευτικού και στη Βρετανία τώρα αρχίζουν οι πρώτοι υπολογισμοί για την επίδραση του Brexit. Αν υπάρχει ακόμη μία «σταθερά» για το συνταξιοδοτικό από την εποχή του Αυγούστου έως σήμερα, αυτή είναι τα προβλήματα κακοδιαχείρισης, οι καταγγελίες για «κλοπή», οι «μαύρες τρύπες» στα ταμεία. Και η απροθυμία πραγματικής συζήτησης για το πώς αυτές μπορούν να κλείσουν.
