Σε γενικές γραμμές, η εξέλιξη των πλοίων θα συμβαδίσει με τις οικονομικές τάσεις και την πρόοδο της τεχνολογίας. Και μπορεί τα φουτουριστικά σχέδια των επιβατηγών πλοίων και των πλοίων του πολεμικού ναυτικού να επηρεάζουν την κοινή γνώμη σχετικά με τα πλοία του μέλλοντος, φέρνοντας στο μυαλό εικόνες εξωτικών μορφών και υλικών, ωστόσο ο παγκόσμιος στόλος θα συνεχίσει να σημαίνει κυρίως πλοία ξηρού χύδην φορτίου, υγρού χύδην φορτίου και γενικού φορτίου (general cargo).

Σε πρόσφατη έκθεσή του για τη ναυτιλία το 2050, «Maritime Forecast to 2050», ο νηογνώμονας DNV GL υπογραμμίζει ορισμένες τάσεις που θεωρεί ότι πιθανώς θα επηρεάσουν τη βιομηχανία της ναυτιλίας, καθώς κατευθυνόμαστε στο 2030 και έπειτα. Μεταξύ άλλων προβλέπει ότι το εμπόριο, μετρήσιμο σε τονικά μίλια, θα αυξάνεται με ετήσιο ρυθμό 2,2% το διάστημα 2015-2030. Ειδικότερα για τα εμπορεύματα ενέργειας, το μοντέλο του DNV GL προβλέπει ότι το θαλάσσιο εμπόριο πετρελαίου και παραγώγων του πετρελαίου θα φτάσει στην κορύφωσή του πριν το 2030, ενώ το φυσικό αέριο -ως υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) και υγραέριο (LPG)- θα συνεχίσει να αναπτύσσεται, με το αέριο να λαμβάνει τα σκήπτρα της κορυφαίας πηγής ενέργειας.

Σε ό,τι αφορά μεμονωμένους κλάδους της ναυπηγικής, τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων (containers) θα γνωρίσουν την ισχυρότερη ανάπτυξη όλων, χάρη στην ισχυρή ζήτηση για καταναλωτικά αγαθά και συνεχή εμπορευματοκιβωτιοποίηση, μαζί με τα πλοία μεταφοράς αερίου, με τη ζήτηση να αυξάνεται από περιοχές με μικρά αποθέματα εγχώριου αερίου, αλλά και δεδομένων των νέων πηγών μη συμβατικού αερίου, που δεν δύναται να συνδεθούν με σωλήνες. Η χύδην μεταφορά (bulk) θα συνεχίζει να αναπτύσσεται, χάρη στις έντονες αυξήσεις στα σιτηρά, στις ήπιες αυξήσεις ορυκτών και άλλων λιγότερο σημαντικών χύδην φορτίων. Γενικά, η ανάπτυξη της ναυτιλίας είναι πιθανό να συγκεντρωθεί σε περιοχές της Ασίας και του Ινδικού Ωκεανού, με την τάση που έχει καταγραφεί πρόσφατα να συνεχίζεται. 

Η μακροπρόθεσμη οικονομική και οικολογική πίεση για μεγαλύτερη ενεργειακή αποδοτικότητα αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε χαμηλότερες ταχύτητες πλεύσης. Συγχρόνως, η βελτιστοποίηση της διαδικασίας σχεδίασης θα επανεξετάσει τις προϋποθέσεις ενέργειας, με βάση ρεαλιστικά σενάρια λειτουργίας, όπερ θα μεταφραστεί σε διαφοροποιήσεις στις συνθήκες λειτουργίας (ταχύτητα, φορτίο) και τις συνθήκες περιβάλλοντος (θαλάσσια κατάσταση), ώστε να ελαχιστοποιείται η ετήσια κατανάλωση καυσίμου.

Με τις ταχύτητες να μειώνονται, τα πλοία θα μπορούσαν να γίνουν πιο πλατιά και πιο κοντά. Τα βολβοειδή τόξα θα συρρικνωθούν και σε ορισμένες περιπτώσεις θα εξαφανιστούν εντελώς, οδηγώντας σε νέα τόξα ευθείας κατεύθυνσης. Οι συσκευές βελτίωσης της πρόωσης θα πολλαπλασιαστούν. Η επιβράδυνσης της ταχύτητας των πλοίων θα μπορούσε, επίσης, να μεταφραστεί σε αύξηση του ενδιαφέροντος για τεχνολογίες λίπανσης του αέρα και υποβοηθούμενης από τον αέρα πρόωσης στα νέα σχέδια των πλοίων.

Μία γενικότερη τάση προς πιο καθαρά καύσιμα, σε συνδυασμό με τις χαμηλότερες ταχύτητες των πλοίων, θα επηρεάσει τη θαλάσσια πρόωση σε σημαντικό βαθμό. Ένα μίγμα υγροποιημένου φυσικού αερίου και καυσίμων χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο και άνθρακα θα μπορούσε να αντικαταστήσει το βαρύ μαζούτ. Ταυτόχρονα, οι ηλεκτρομηχανές diesel ενδέχεται να αντικατασταθούν ή να βελτιωθούν με την προσθήκη κυψελών καυσίμου και μπαταριών. Αυτή η μετάβαση σε καθαρότερα καύσιμα και μηχανήματα που απαιτούν χαμηλότερη συντήρηση θα μειώσει τον φόρτο εργασίας του πληρώματος.

Υλικά
Τα ύφαλα των πλοίων θα συνεχίσουν να κατασκευάζονται με χάλυβα, πολύ απλά επειδή είναι φθηνός, στερεός και εύκολα ανακυκλώσιμος, ενώ καλύτερη επίστρωση και καλύτερα προγράμματα επιθεώρησης θα βελτιώσουν την προστασία ενάντια στη διάβρωση. Ευφυή συστήματα παρακολούθησης κατάστασης θα παρέχουν τις απαραίτητες τεχνολογίες για να παραταθεί ο μέσος όρος ζωής των χαλύβδινων σκελετών:

• Τα ενσωματωμένα συστήματα παρακολούθησης και τα συμβατικά συστήματα επιθεώρησης θα παράγουν Μεγάλα Δεδομένα (Big Data) για πλοία σε ενεργό υπηρεσία. Η αντιστοίχιση αυτών των δεδομένων θα υποστηρίξει συστήματα ευφυούς παρακολούθησης της κατάστασης.
• Οι τεχνικές επεξεργασίας της εικόνας θα χρησιμοποιηθούν για την αυτόματη ανίχνευση διάβρωσης και ρωγμών.
• Η Τεχνητή Νοημοσύνη θα προβλέψει με μεγαλύτερη ακρίβεια την τοποθεσία, την έκταση και τον τύπο της διάβρωσης.
• Η τεχνολογία Digital Twin (Ψηφιακού Διδύμου) θα επιτρέψει τον έλεγχο της κατάστασης του πλοίου ανά δεδομένη στιγμή.

Τα σύνθετα υλικά (composites) θα χρησιμοποιηθούν περισσότερο, αλλά για επιλεκτική εφαρμογή όπως σε ταχύπλοα σκάφη, υπερκατασκευές / ανωδομές επιβατηγών πλοίων και σε εξοπλισμό και εξοπλισμό καταστρώματος. Θα υπάρξουν αλλαγές προς πιο βιώσιμες τεχνολογίες και στο αντιρρυπαντικό υφάλων πλοίου, όπως για παράδειγμα nano-coatings με μικροσκοπική επιφανειακή δομή, συχνή ρομποτική περιποίηση ή συστήματα υπερηχητικής προστασίας.

Λειτουργία
Το σύγχρονο κύμα του ψηφιακού μετασχηματισμού (digital transformation), που μεταλλάσσει τη βιομηχανία μας, θα έχει ακόμα έναν σημαντικό αντίκτυπο: προωθημένο σχεδιασμό και λειτουργία και δημιουργία νέων επιχειρηματικών μοντέλων. Η μείωση των δαπανών για αισθητήρες, υπολογιστική ισχύ και δορυφορικές επικοινωνίες καθιστούν ασφαλή την πρόβλεψη ότι τα πλοία του μέλλοντος θα είναι «έξυπνα», δηλαδή θα είναι εφοδιασμένα με διάφορους ενσωματωμένους αισθητήρες και επεξεργασία δεδομένων.

Οι γενικές εξελίξεις στον τομέα των ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών) θα έχουν βαθιά επίδραση στη ναυτιλία. Φυσικά, οι ΤΠΕ μάς επιτρέπουν να εκτελούμε τις παραδοσιακές εργασίες με τρόπο βέλτιστο (με μεγαλύτερη ταχύτητα, μικρότερο κόστος ή μεγαλύτερη ακρίβεια), αλλά ίσως ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι οι ΤΠΕ μας ανοίγουν την πόρτα σε εντελώς νέα ενδεχόμενα. Θα γίνουμε μάρτυρες «περισσότερων» ίδιων τάσεων με τις τελευταίες δεκαετίες: αύξηση της ανταλλαγής των δεδομένων και μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών.

Ορισμένες εξελίξεις θα βελτιστοποιήσουν τη λειτουργία των πλοίων. Τέτοια παραδείγματα είναι τα συστήματα Condition Based Maintenance (διάγνωση ενδεχόμενων προβλημάτων σε πρώιμο στάδιο και υποστήριξη της επίλυσης του προβλήματος, π.χ. με παραγγελία ανταλλακτικών, προετοιμασία τρισδιάστατης εκτύπωσης ή καθοδήγηση επισκευής από μη εξειδικευμένα άτομα, με συστήματα καθοδήγησης που χρησιμοποιούν την επαυξημένη πραγματικότητα). Αυτές οι εξελίξεις, σε συνδυασμό με τον μειωμένο φόρτο εργασίας στο μηχανοστάσιο, λόγω των καθαρότερων καυσίμων, θα επιτρέψουν την περαιτέρω μείωση του πληρώματος στον απολύτως απαραίτητο μέγεθος.  

Ίσως να δούμε ακόμα την εμφάνιση έξυπνων πλοίων με μικρές ανάγκες σε πλήρωμα (με μηχανισμούς αυτόματης αποφυγής εμποδίων, αυτόματο ελλιμενισμό, σύστημα αυτοελέγχου του σκάφους, της μηχανής του και του φορτίου του, τη δυνατότητα αυτόνομης πλεύσης υπό συνθήκες και για περιορισμένο χρονικό διάστημα, κ.α.) ή ακόμα και μη επανδρωμένα σκάφη με συγκεκριμένες εφαρμογές (για παράδειγμα, μικρά επιβατηγά κοντινών αποστάσεων, ρυμουλκά και πυροσβεστικά σκάφη).

Οι όποιες αλλαγές μπορεί να αλλάξουν την υφή της βιομηχανίας της ναυτιλίας, σε κάθε περίπτωση, όμως, δεν θα επηρεάσουν τη σπουδαιότητα αυτής στο εμπόριο και την παγκόσμια οικονομία.